Maand: september 2008

Bloedbad op de beurs

Vorige jaar op prinsjesdag keken we naar het verloop van de AEX terwijl de koningin haar rede uitsprak en concludeerden dat er geen echt nieuws in de toespraak stond. Kijkend naar dat bericht, een jaar later, valt vooral het niveau van de index op. De 524 punten van de derde dindag in 2007 betekenen dat er inmiddels meer dan 27% vanaf is.

En terwijl hij wacht op het volgende slechte bericht uit de financiële wereld kan het gebeuren dat de belegger filosofisch wordt. Waar is het allemaal fout gegaan? Is het systeem verrot? Moeten we wel winsten nastreven, als de boel daarna uit elkaar spat?

Het geruststellende antwoord: natuurlijk. Luister naar dit verhelderende gesprek van vanochtend op de BBC radio waarin twee economen uitleggen dat ondernemen gelijk staat aan risico nemen, en dat het goed is dat banken die teveel risico nemen daarvoor de rekening krijgen. De referentie aan het begin (greed is good) is de beroemde speech van Gordon Gekko [YouTube] uit de film Wall Street. Kijk er nog eens naar en dan, hup, kopen die aandelen. Zo goedkoop ziet u ze nooit weer.

Verkiezingen

De Amerikaanse presidentsverkiezingen beginnen nu echt op stoom te komen. Hoogste tijd dus voor een permanente blik op de voorspelmarkten. Op deze pagina kunt u vanaf nu tot en met de verkiezingen altijd de laatste kansen zien voor Obama en McCain, aan de hand van de slotkoersen van de laatste 7 dagen op Intrade. Daar komen ze:


Obama

McCain


Wat vandaag opvalt (maar wellicht niet als u deze pagina op een later moment weer opvraagt) is dat McCain op dit moment nipt favoriet is voor de eindoverwinning.

Vijven en zessen

Ik weet het, ik ben een muggenzifter. U mag zelfs een ander woord gebruiken, al vrees ik dat dit bericht dan niet meer door allerlei filters komt. Maar ik moet het toch even kwijt. Deze week in het nieuws: een op vijf cafés overtreedt rookverbod. Wat blijkt bij verdere lezing?

Uit een analyse van de cijfers van de eerste twee maanden dat het rookverbod in de horeca geldt, blijkt dat 17 procent van de café-eigenaren de regels overtreedt.

Uhm. 17 procent, DAT IS PRECIES EEN OP ZES!!! GEEN VIJF!!!

Zo. Dat lucht op.

Belgische splitsing

Wat zijn de economische effecten van het splitsen van België? Dat is een lastige vraag, die zich moeilijk laat beantwoorden in een opstel van, zeg, elf kantjes met een groot lettertype.

Wat niet wegneemt dat er Belgen zijn die het proberen. Lees bijvoorbeeld dit stuk [pdf] van Rudy Aernoudt, die er gisteren de krant mee haalde. Hij plakt bedragen op de belangrijkste kostenposten van een mogelijke splitsing.

De schokkende conclusie is dat zelfs de Vlamingen er bij een splitsing bij inschieten, en wel met €1,25 miljard per jaar. Want hoewel er geen geld meer naar Wallonië moet, zijn er wel degelijk kosten aan de scheiding. Aernoudt voert er maar twee op: een minder efficiënt ambtenarenapparaat (de Belgische ambtenaar wordt vervangen door een Waalse én een Vlaamse) en de schade door het verdwijnen van het merk België.

Dat laatste is opmerkelijk, want gebaseerd op een flinterdun rapport dat wij hier reeds naar de prullenbak verwezen. De €1,75 miljard die het verlies van het merk zou kosten is bovendien niet nodig: waarom Vlaanderen niet België genoemd en Wallonie Belgique?

Ernstiger is dat belangrijke elementen in de uitruil niet op de bon staan. Economen zien de grootte van een land als een afweging tussen schaalopbrengsten en homogeniteit. Die schaalopbrengsten zitten gedeeltelijk in het ambtenarenapparaat, maar ook in productiemogelijkheden en handel. Het is een bekend resultaat dat als de handel vrijer wordt en het verkeer van geld en personen ook, landen gemiddeld kleiner worden. De uitruil verandert dan omdat schaalopbrengsten minder opleveren. Maar EU of niet, elke extra grens beperkt de handel nog steeds enorm. De verminderde handel en productie zijn dan ook de voornaamste verwachte kostenpost voor Vlaanderen. Die zou je eigenlijk niet over het hoofd moeten zien.

Opzadelen

Vaste lezer Enno wijst ons op het rapport van de Deltaplancommissie vorige week.  U weet wel, er moet nu iets gaan gebeuren, anders staat straks de hele boel onder water en moet ons nageslacht alles weer opdweilen. Voorkomen is beter dan genezen, dat werk.

VVD-Kamerlid Helma Neppérus hikt echter toch nog wat aan tegen de kosten en maakt tegenover de Volkskrant de volgende in deze context ietwat ongelukkige opmerking:

Zoveel lenen lijkt mij niet verstandig. Dat doet de staatsschuld oplopen en laat onze kinderen achter met de rekening.

Vandaag in de pers

Kranten gaan soms wat vreemd om met economische nieuwtjes. Ik bedoel: persoonlijk lijkt het mij vrij evident dat mensen meer risico gaan nemen als ze, wanneer het misgaat, de brokken op iemand anders kunnen afschuiven. Maar voor de Volkskrant is dat nieuws.

Impliciete garantie van overheid bevordert riskant gedrag banken

kopt de krant ietwat geschokt. [dank aan Peter]

Een ander bericht dan. Wat moet je als bedrijf wanneer de ‘economische omstandigheden verzwakken’, wat dat dan ook maar precies mag betekenen? Lijkt me geen makkelijke vraag. Je prijzen verlagen misschien, zodat de klant toch nog je produkten blijft kopen, ondanks die verzwakte omstandigheden? Niet bij Philips, zo meldt het ANP in een bericht:

Philips gaat de prijzen van zijn producten verhogen om zich beter te kunnen wapenen tegen de verzwakte economische omstandigheden.

Verdere uitleg ontbreekt. Terwijl ik die hier juist WEL nodig heb.

Sportschool

Je zou haast denken dat ze bij de VARA ook de American Economic Review lezen. In een onder gedragseconomen inmiddels klassiek artikel [pdf] uit dat tijdschrift laten DellaVigna en Malmendier zien dat mensen die lid worden van een sportschool niet bepaald rationele beslissingen nemen. Overenthousiast kiezen ze voor een pakket dat voordelig is als er vaak naar de sportschool wordt gegaan, maar uiteindelijk gaan ze zo weinig dat ze eigenlijk beter een andere optie hadden kunnen nemen. Per keer betalen bijvoorbeeld.

Kijk nu eens naar dit item van Kassa, afgelopen zaterdag. De essentie: van de ruim 2 miljoen leden van een sportschool haken een miljoen binnen een jaar af. Het gevolg: ze betalen gemiddeld nog 4,5 maand langer dan gewild. Dat is 200 miljoen euro.

Anders dan DellaVigna en Malmendier legt de VARA echter de schuld volledig bij de sportscholen. Die verlengen stilzwijgend, willen abonnementen niet beeindigen bij verhuizing of ziekte, en bovendien zou de opvang van startende sporters niet goed zijn. Een woordvoerder van de branche geeft precies dezelfde verklaring als de economen: mensen hebben een stok achter de deur nodig en nemen daarom een langlopend abonnement. Al die mensen die afhaken, zoeken slechts een excuus. Dat lijkt mij dichter bij de waarheid. Op grond van de enquete zouden van de 1 miljoen mensen die afhaken maar liefst 13% langdurig ziek zijn geworden en 22% naar een andere stad zijn verhuisd. Dat lijken mij absurd hoge cijfers.

Overigens hebben ze in Denemarken een nog betere methode gevonden om mensen zich toch te laten houden aan hun voornemen te gaan sporten: wie elke week komt, sport gratis, maar wie een week overslaat betaalt meteen een maandabonnement van 85 dollar. Als de Deense Kassa daar maar geen lucht van krijgt.

Update: Tim Harford heeft het ook over DellaVigna en Malmendier.

Een instabiel evenwicht

In de meeste economische modellen gaan de zaken geleidelijk. Het aanbod een beetje omhoog, de prijs een beetje omlaag, van die dingen. Kleine oorzaken hebben kleine gevolgen.

Maar in sommige modellen gaat het anders: een kleine verandering zorgt voor een cascade van reacties die de hele boel op z’n kop zet. Het gebeurt als er positieve feedback is, vaak in niet-lineaire modellen. In de economische geografie bijvoorbeeld: twee regio’s groeien even hard totdat er een nieuwe weg wordt aangelegd. Nieuwe bedrijven hebben nu opeens een voorkeur voor de grootste regio en vanaf dat moment groeit één regio driedubbel zo hard en krimpt de andere. Het nieuwe evenwicht ontstaat door een kleine verandering.

Leuk onderzoek, ik heb er zelf ook het één en ander aan gedaan. Maar vaak zijn de economische modellen wat ingewikkeld, en hoe leg je zo’n verspringend evenwicht nou eenvoudig uit? Dat is lastig, maar ik heb de oplossing en hij lag vanochtend gewoon op de keukentafel. Dit is ‘m:

04092008319.jpg

Lees verder “Een instabiel evenwicht”

Oorzaak en gevolg

Ik heb hier wel eens zitten mopperen op financieel journalisten die inconsistente verhalen afsteken over het hoe en waarom van koersbewegingen. Laat ik vandaag eens iets positiefs zeggen: wat een prachtige keten van oorzaak en gevolg wordt hier gemaakt, en eentje waar ik ook nog eens mee kan instemmen (nou ja, grotendeels).

Hier komt het verhaal. U weet dat (plotselinge) (voor de kenners: discrete) koersbewegingen alleen ontstaan als er nieuwe informatie is. De vrijgekomen informatie is dat de orkaan Gustav minder schade aan Amerikaanse olieinstallaties heeft aangericht dan verwacht.

Dit nieuws leidt ertoe dat het verwachte aanbod van olie voor de komende maanden toeneemt. Dit leidt onmiddelijk tot een lagere olieprijs. (Hier zit mijn enige voorbehoud, de oorzaak van het “grotendeels” hierboven- is dit effect werkelijk zo groot?)

De lagere olieprijs is goed nieuws voor de inflatie overal ter wereld. Zo ook in Europa, waar de ECB het liefst de rente zou verlagen in verband met een dreigende recessie. Nu de olie goedkoper is, is de kans op een lagere Europese rente vergroot. De Amerikaanse rente is al een stuk lager dan hier; de kans dat daar nog wat afgaat is klein en dus zal het renteverschil teruglopen. Een reden voor valutahandelaren om Euro’s te verkopen en Dollars aan te kopen. En dus daalt de Euro vanochtend een dikke cent.

Mooi toch? Alleen jammer dat het verhaal pas achteraf tot stand komt.