Wie Wesley Sneijder nomineert voor kwakzalver van het jaar kan rekenen op grote media–aandacht. Maar op deze plek moeten we het toch even hebben over de nominatie van de Triodos bank voor dezelfde prijs. De bank heeft geld geïnvesteerd in producenten van homeopatische middelen en in antroposofische gezondheidscentra.
De Vereniging tegen de Kwakzalverij is verdrietig dat de bank haar geld steekt in methoden en middelen die geen enkel medisch effect sorteren. Maar dat is natuurlijk niet het juiste criterium om een investering te beoordelen. Wie wil verdienen vraagt zich liever af of er een markt is voor dit soort producten.
En die markt is er natuurlijk. Nederlanders kopen met veel plezier middelen waarvan iedereen kan nagaan dat ze geen meetbaar effect hebben. Zolang de verkopers geen onjuiste claims doen over de werking lijkt me dat geen enkel probleem. Dat de bank er een goede investering in ziet is geen kwakzalverij.
Misschien helpt het om de namaak-geneeskunde te beschouwen als een vorm van theater. De gebeurtenissen op het podium zijn natuurlijk niet echt, maar het publiek is tevreden. In deze schrale tijden voor de kunstsector moeten we de succesvolle artiesten niet teveel opjagen.
Binnen een libertarisch wereldbeeld is dit inderdaad geen criterium om een investering op te beoordelen. Binnen deze wereldbeschouwing gaat dezelfde redenering op voor clusterbommen (het is aan overheden om dit verbieden en niet aan banken) of voor industrie waar kinderarbeid aan de orde is (kinderen of hun ouders kunnen er immers voor kiezen er niet aan mee te werken).
De Triodos bank profileert zich onmiskenbaar als handelend volgens een andere wereldbeschouwing en beoordeelt zijn investeringen ook op grond van bijvoorbeeld duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Misleiding kan op basis van deze criteria wel degelijk als verwerpelijk worden geclassificeerd.
Dat er niet van misleiding sprake zou zijn – “Zolang de verkopers geen onjuiste claims doen over de werking lijkt me dat geen enkel probleem.” – vindt ik een vrij naieve positie. Elke homeopaat en antroposoof zal tegen zijn patienten beweren dat zijn behandeling werkt en daarme onjuiste claims doen.
Mijn punt is samenvattend dat uw redenering filosofisch van aard is (post-modern) en niet economisch. Daarmee is uw positie niet direct ongeldig maar wel alleen verdedigbaar op filosofische gronden en niet op economische.
Remco, dank voor de doordachte reactie. Zoals ik schreef zie ik de homeopatische sector in Nederland als een vorm van vermaak. Iedereen die vijf minuten over heeft kan er achter komen dat de middelen niet zoveel doen, maar vaak ook niet schadelijk zijn (tenzij noodzakelijke medische behandeling ervoor wordt opgegeven). Dat er toch een grote markt is voor dit soort producten wil niet zeggen dat de klanten dom zijn, maar dat er méér verkocht wordt dan een (al dan niet werkend) middel. Te denken valt dan met name aan aandacht.
Het geven van aandacht aan mensen die zich miskend voelen door de reguliere medische sector is een activiteit die je volgens mij prima kan plaatsen onder maatschappelijk verantwoord ondernemen. Nogmaals, misleiding zie ik niet als een groot probleem en ik denk dat ik daarmee niet naïef ben.
De vraag is natuurlijk wel of er überhaupt een economische redenering op te hangen valt over de kwestie of iets maatschappelijk verantwoord is. De Triodos bank zal ongetwijfeld vinden dat ze juist nÃet alleen economische criteria gebruikt. Aan de andere kant zal ook zij uiteindelijk wel ergens haar geld mee moeten verdienen.
De associatie met clusterbommen onderschrijf ik trouwens niet, zelfs niet binnen een libertarisch wereldbeeld. Ontploffende bommen zijn bij uitstek een inbreuk op de persoonlijke vrijheid. Ook wat kinderarbeid betreft is het altijd maar de vraag of de individuen echt iets te kiezen hebben. Die voorbeelden staan ver af van de Nederlandse vrouw die bij de drogist een zalfje van Weleda koopt.
Helder antwoord, het verschil van inzicht zit er in dat u de klant van de homeopaat als een rationeel handelend persoon ziet die graag voor de aandacht wil betalen. Ik neig meer naar de domheid-misleiding kant van de zaak.