Waarom niemand een pech-hedge wil

Mag ik nog even terugkomen op iets dat ik hier tien jaar geleden in een reactie geschreven heb?

de mogelijkheid voor een emotionele hedge. Speelt Nederland een beslissende halve finale tegen Italië en durft u niet te denken aan een scenario waarin Oranje opnieuw het onderspit delft? Ga voor €1000 in aandelen Italië-wint en je ruilt een gedeelte van je vreugde in het ene geval voor een financieel voordeel in het andere. Gemiddeld gezien ben je dan beter af.

Zoals Marco correct opmerkte maakt niemand gebruik van deze mogelijkheid.

Precies! Om die reden heb ik mij ook altijd al afgevraagd waarom Nederlanders meestal geneigd lijken om te wedden op een overwinning van het Nederlands elftal. Vanuit portefeuilletheoretisch oogpunt is dat nogal onverstandig.

Goed, we moesten er even op wachten maar er is onderzoek verricht naar het hoe en waarom van deze anomalie. Dit stuk in de New York Times geeft een korte beschrijving, het langere paper staat onder meer hier. Ten eerste klopt de observatie dat mensen in de praktijk niet graag tegen hun eigen favoriet inzetten, zelfs als ze daartoe (kosteloos!) de gelegenheid krijgen. En waarom?

Reluctance to hedge desired outcomes stemmed from identity signaling, a desire to preserve an important aspect of the bettor’s identity. Reluctance to hedge occurred when the diagnostic cost of the negative self-signal that hedging would produce outweighed the pecuniary rewards associated with hedging.

Oftewel, er zijn emotionele kosten verbonden aan het inzetten op de tegenstander, omdat het afbreuk doet aan je identiteit. Bij verkiezingen of wedstrijden waar je persoonlijk hecht aan de uitkomst, doet het inzetten op de tegenstander zoveel schade aan de loyaliteit, dat zelfs de verwachte geldelijke troost bij verlies er niet tegen opweegt.

Vakantiegeld

Waar ik mijn vakantiegeld aan uitgeef? Geen idee. Het komt met alle andere bedragen op mijn rekening terecht en ik kijk alleen naar het totaal. Niet typisch, want de meeste mensen weten precies waar hun vakantiegeld naartoe gaat, blijkens dit onderzoek. Sommigen hebben er zelfs een bepaalde bestemming voor, in veel gevallen daadwerkelijk een vakantie.

Misschien klopt het onderzoek, misschien niet. De relevante vraag is of mensen meer aan vakanties besteden als het bedrag aan vakantiegeld toeneemt. Wie extra vakantiegeld ziet als een gewone loonstijging zal misschien een klein gedeelte aan vakanties uitgeven, maar zo werkt het niet bij iedereen. De Tilburgse econoom Peter Kooreman liet ooit zien [pdf] dat een verhoging van de kinderbijslag een ander effect heeft dan een gelijke verhoging van het overige inkomen: de extra kinderbijslag wordt eerder besteed aan zaken als kinderkleren. Zoiets zou ook voor vakantiegeld kunnen gelden.

Voor mensen zoals ik is vakantiegeld alleen maar lastig (zie eerder). De werkgever houdt loon achter, betaalt daarover geen rente, en komt er gemiddeld zes maanden later alsnog mee op de proppen. Het is echter populair, misschien wel omdat mensen zichzelf niet vertrouwen met het kapitaal. Als de vakantie geboekt moet worden, is het geld alweer uitgegeven. In die zin is het vergelijkbaar met Amerikaanse kerstmis-clubs, die je geld bewaren totdat het tijd is voor kadootjes. De vraag is of dit tegen-jezelf-beschermen motief nog werkt. Tegenwoordig is een lege bankrekening geen belemmering meer om toch geld uit te geven, en de schuldeiser komt het geld gewoon in mei halen.

Rare dingen

De vraag van de dag van de ING bank is slim gesteld, en de uitslag doet ons ernstig achter de oren krabben.

De meerderheid van de invullers wint liever €10.000 in de loterij dan dat het eigen huis €30.000 meer waard wordt. Geld is geld, ben je geneigd te denken, maar kennelijk is er verschil.

  • Misschien is de stijging in de huizenprijs verwacht, en de prijs een onverwachte meevaller.
  • Een voor de hand liggende mogelijkheid is het fictieve karakter van de prijsstijging, die morgen weer weg kan zijn, versus de zekere winst in de loterij.
  • Of zien we hier gewoon the power of cash? Geld op de tafel is kennelijk (veel) meer waard dan de belofte van meer geld in de toekomst.

Daar staat tegenover dat voor de extra 30 mille natuurlijk gewoon een extra hypotheek genomen kan worden, waarmee dat geld net zo concreet wordt.  Het blijft een opmerkelijk resultaat.

Lenen van de telefoonmaatschappij

Kent u dit soort internetpagina’s? Ze bestaan uit een grote tabel met verticaal een type mobiele telefoon en horizontaal een type abonnement. U kiest een abonnement en een mobieltje en in de tabel vindt u de prijs van het toestel. Hoe duurder het abonnement, en hoe langer de looptijd, hoe goedkoper het toestel. Het is een vorm van subsidie: wie zich lang vastlegt op maandelijkse betalingen krijgt vandaag een bedrag cash terug.

Bij het zien van dit soort cijferbrij mag ik graag de spreadsheet opstarten. Welk verband bestaat er eigenlijk tussen de subsidie en het maandelijkse bedrag? Een manier om dat uit te rekenen is aan te nemen dat het een pure lening betreft: ik krijg een bedrag ineens van de telefoonmaatschappij en los dat in maandelijkse termijnen af. Dat ik dan ook nog mag bellen neem ik op de koop toe. Van deze lening kunnen we het rentepercentage berekenen.

Omdat het moeilijk te bepalen is wat een telefoon precies mag kosten heb ik dit eens voor eerste verschillen gedaan. Dus: als ik overstap naar een abonnement dat een klasse duurder is, betaal ik maandelijks iets meer maar krijg ik ook meer korting. Hoe verhoudt die korting zich met het maandelijkse bedrag? De uitkomst is op zijn minst verrassend. Hier is een typisch voorbeeld: de rentepercentages (op maandelijkse basis) voor Telfort:

100-150 150-200 200-300 300-500 500-1000
laagste -3.4 -16.3 -3.8 4.9 129
mediaan 3 -4.5 5.7 21.4 571

Op de eerste rij staat de overstap, dus van 100 naar 150 etc. De verrassing zit in de negatieve percentages. Die betekenen dat het bedrag dat ik nu terug krijg groter is dan het totale bedrag dat ik extra aan abonnement betaal. Ook al gebruik ik de extra minuten dus nooit, dan nog is het duurdere abonnement voordeliger. Bij Telfort kun je in meer dan de helft van de gevallen beter een 200- dan een 150-abonnement nemen.

En er zijn er meer. De gevallen met mediane rente kleiner dan nul zijn

T-mobile 15-20 -3.8
T-mobile 20-25 -11.9
Vodafone 100-150 -6.6
Vodafone 150-200 -6.3
Hi online 13,96-16,95 -0.1

De vraag is dus: kiest iemand ooit voor een T-mobile 15 abonnement? Of een Vodafone 100? [Eerder over mobiele abonnementen]

DSB: dikke bult

De ondergang van DSB werd ingeluid door ontevreden klanten die zich een oor aan hadden laten naaien. Hun hemeltergende verhalen verschijnen de laatste dagen in de kranten. Maar die klanten hebben natuurlijk wel gewoon een contract getekend waar alle voorwaarden netjes in stonden. Zijn ze dan niet zelf een beetje dom geweest?

De meningen lopen uiteen. Esther-Mirjam Sent in de Volkskrant:

Om herhaling te voorkomen, is het noodzakelijk dat burgers in bescherming worden genomen tegen hun hebzucht, beperkte rationaliteit en onrealistisch optimisme met name waar het gaat om geldzaken.

Mathijs Bouman (in het artikel DSB-klant, het is wél jouw schuld):

Natuurlijk, spaar- en beleggingsproducten zijn vaak behoorlijk ingewikkeld. Maar dat is het programmeren van een harddiskrecorder of het in elkaar zetten van een Ikea-wandmeubel ook.

De conclusie van Bouman laat zich raden: het leven is ingewikkeld, dat is geen excuus om domme dingen te doen. Het probleem is dat de meeste mensen er een potje van maken, juist als het om financiële beslissingen gaat. Onderzoek na onderzoek toont aan dat men geen idee heeft hoe het zit met rente, inflatie, verzekeringen en zo verder. En ik moet toegeven: ik heb vrij veel vertrouwen in de eigen verantwoordelijkheid van mensen maar de dommigheid is steeds moeilijker te negeren.

Het probleem is natuurlijk dit: hoe meer we mensen beschermen tegen zichzelf, hoe minder het de moeite loont om zelf goed op te letten. Door de hele samenleving foolproof te maken lokken we steeds meer dommigheid uit. Het Peltzman-effect speelt overal. Omgekeerd letten mensen beter op als het risico verhoogd wordt.

Ik denk daarom dat het niet verstandig is om burgers teveel te beperken in hun keuzes, zelfs niet met de beste bedoelingen. Een groot voordeel van de hele DSB affaire is in ieder geval dat iedereen weer weet dat contracten tekenen gevaarlijk is. Wie de komende maanden nog een woekerpolis koopt, heeft het zelf gedaan.

Zinnen die misschien wel iets te pretentieus zijn

Impulsieve mensen doen vaak domme dingen. Dit simpele inzicht is wetenschappelijk aan te tonen door impulsiviteit te meten aan de hand van de discontovoet (hoge discontering = impulsief) en vervolgens die meting te relateren aan gedrag. Zo kan niet sparen voor je pensioen het gevolg zijn van impulsiviteit of van onwetendheid, en de meting toont aan wat het is.

Goed nieuws: ook dit aspect van de mens onderzocht en het werkt, lees dit informatieve bericht van het NBER. Mooi natuurlijk, maar is het interdisciplinaire vuur bij de auteurs (er doen ook psychologen mee) niet iets te hoog aangewakkerd?

The authors suggest that future research could use discount rates as phenotypes in genetic studies designed to identify the molecular mechanisms of intertemporal choice.

Moleculair!?

Een eigen vervoertoeslag

Marco vertelde mij ooit eens over een folder van een pizzeria die hem onder ogen was gekomen. Gratis bezorgen stond er met grote letters voorop. Met kleine letters, op de achterkant, werd evenwel vermeld dat klanten die hun pizza zelf kwamen halen een afhaalkorting konden verwachten.

Framing is de Engelse term voor het presenteren van dezelfde informatie op een andere manier. Dat zou geen verschil moeten maken maar dat doet het vaak wel. Welke politicus bovenaan op het stembiljet staat (of welke pizza bovenaan het menu), het zou er niet toe moeten doen maar het maakt een verschil.

Aanstaande zondag is de Zevenheuvelenloop in Nijmegen. De organisatie heeft een aantal jaren geleden voor de meeste lopers het inschrijfgeld met €5 verhoogd. Het speciale treinkaartje naar Nijmegen is bij die gelegenheid €5 goedkoper gemaakt. Maar dat kun je natuurlijk ook anders verkopen:

Enkele jaren geleden hebben we een eigen vervoertoeslag (van €5,-) geïntroduceerd voor wie niet met de trein reist.

Nieuwslicht

VARA’s Nieuwslicht geeft wetenschappelijke achtergronden bij het dagelijks nieuws. Het leuke is dat er af en toe ook een economisch onderwerp langskomt. In januari bijvoorbeeld, over de vraag of poker een kansspel is.

In de meest recente uitzending gaat het over gedragseconomie, loss aversion en meer van dat soort dingen. Aan de hand van Han Bleichrodt van de Erasmus Universiteit. Leuk gedaan. Klik hier voor het fragment.

Sportschool

Je zou haast denken dat ze bij de VARA ook de American Economic Review lezen. In een onder gedragseconomen inmiddels klassiek artikel [pdf] uit dat tijdschrift laten DellaVigna en Malmendier zien dat mensen die lid worden van een sportschool niet bepaald rationele beslissingen nemen. Overenthousiast kiezen ze voor een pakket dat voordelig is als er vaak naar de sportschool wordt gegaan, maar uiteindelijk gaan ze zo weinig dat ze eigenlijk beter een andere optie hadden kunnen nemen. Per keer betalen bijvoorbeeld.

Kijk nu eens naar dit item van Kassa, afgelopen zaterdag. De essentie: van de ruim 2 miljoen leden van een sportschool haken een miljoen binnen een jaar af. Het gevolg: ze betalen gemiddeld nog 4,5 maand langer dan gewild. Dat is 200 miljoen euro.

Anders dan DellaVigna en Malmendier legt de VARA echter de schuld volledig bij de sportscholen. Die verlengen stilzwijgend, willen abonnementen niet beeindigen bij verhuizing of ziekte, en bovendien zou de opvang van startende sporters niet goed zijn. Een woordvoerder van de branche geeft precies dezelfde verklaring als de economen: mensen hebben een stok achter de deur nodig en nemen daarom een langlopend abonnement. Al die mensen die afhaken, zoeken slechts een excuus. Dat lijkt mij dichter bij de waarheid. Op grond van de enquete zouden van de 1 miljoen mensen die afhaken maar liefst 13% langdurig ziek zijn geworden en 22% naar een andere stad zijn verhuisd. Dat lijken mij absurd hoge cijfers.

Overigens hebben ze in Denemarken een nog betere methode gevonden om mensen zich toch te laten houden aan hun voornemen te gaan sporten: wie elke week komt, sport gratis, maar wie een week overslaat betaalt meteen een maandabonnement van 85 dollar. Als de Deense Kassa daar maar geen lucht van krijgt.

Update: Tim Harford heeft het ook over DellaVigna en Malmendier.