De lijn doortrekken

Dit artikel van Frank Kalshoven op de site van de Volkskrant heeft een leuk interactief spel. Het kijkt terug op de afgelopen vijf jaar en om de paar paragrafen mag de lezer proberen om de lijn van een economische variabele juist door te trekken. Zie hieronder mijn benadering van het Nederlandse consumentenvertrouwen (stippellijn) versus de werkelijkheid.

Economen houden van grafieken, maar dit houdt volgens mij ook de normale lezer wel wakker. Door de grafieken tussen de tekst te plaatsen, kan bovendien per thema bekeken worden of je eigen gevoels-waarneming wel klopte.

“Dit artikel krijg je cadeau” zei de Volkskrant tegen mij – best aardig. Degenen die minder geluk hebben kunnen iets vergelijkbaars doen op de site van het Britse bureau voor statistiek, met de ontwikkeling van economische grootheden sinds het Brexit-referendum.

Bepaalde getallen

getallen

Voor op de Volkskrant (vandaag gratis te lezen) haalt Arnon Grunberg de schrijver J.M. Coetzee aan, die schrijft

Bepaalde getallen die hoog waren, zijn plotseling laag geworden, en als gevolg daarvan zijn we armer. (…)Er is niets veranderd behalve de getallen

waarop Grunberg opmerkt dat deze getallen op beeldschermen ook nog eens “weinig tot geen relatie hebben met de werkelijkheid waarin wij leven”. Je kunt daar moedwillig onbegrip in lezen, maar in die opmerkingen klinkt ook de echo van de alles doet het nog-gedachte die je vlak na de crisis in 2008 wel eens hoorde: waarom gaan we eigenlijk niet door met waar we mee bezig waren? Dat ging toch prima? Waar is die crisis nou voor nodig?

Nou is het  niet moeilijk om het op te nemen voor  getallen op schermen in het algemeen. Ze zijn ook maar de boodschapper,  de hartslag op de monitor naast het ziekenhuisbed, de maximumsnelheid op het bord boven de snelweg. Interessanter is wat de getallen proberen weer te geven.

Daar ligt de sleutel van het verhaal, de verklaring voor de macht van de getallen.  Coetzee en Grunberg hebben het, neem ik aan, over prijzen op financiële markten. Dat is een bijzonder soort getal, omdat het niet alleen iets zegt over het heden maar ook over de verwachte toekomst. Heel de handel in aandelen, obligaties, derivaten en wat dies meer zij draait om de vraag wat er morgen, overmorgen, en daarna gebeurt. Vrijwel alle stukken zijn contracten om in de toekomst tot een overdracht te komen. Als de toekomst tenminste op een bepaalde manier uitpakt.

Dat verwachtingen een relatie hebben met de werkelijkheid waarin wij leven, is onomstotelijk waar. Vrijwel iedereen doet zijn werk onder invloed van verwachtingen. De bakker bakt voor de klant van morgen, de bouwer bouwt voor het gezin dat nog moet beslissen om een huis te kopen. Als blijkt dat de verwachting niet klopt,  stopt het werk. Het hoge getal dat laag wordt, geeft iets belangrijks aan: we verwachten niet langer dat onze bezigheid zal leiden tot iets nuttigs. Voor de  kantoren die we aan het bouwen zijn, is helemaal geen belangstelling. In veel gevallen komt er nog een tweede laag verwachtingen overheen: we verwachten ons contract in de toekomst niet langer door te kunnen verkopen aan iemand anders met hoge verwachtingen.

Grunberg schrijft over SNS, waarvan de redding ook maar een veranderend getal zou zijn. Dat zal wel, maar dat doet geen recht aan de torenhoge verwachtingen, de vermoorde dromen, de stommiteiten en de angst achter de reeks van getallen. Van een schrijver zou je toch beter verwachten.

Creatieve destructie is zo’n helder idee

Aardige column in de Volkskrant van Frank Kalshoven, die kennelijk in Spanje verblijft en de economie om zich heen observeert (leuk idee!) Uit de losse pols beschrijft hij het stadsgezicht in Valencia, waar je in een winkelstraat nog zeven reisbureaus kunt tellen. Twee zijn er al op de fles, en zo kan Kalshoven uitleggen hoe de recessie zorgt voor creatieve destructie, want reizen die boek je veel beter via internet. De meisjes van het reisbureau kunnen zich nu op een andere manier nuttig maken in de economie.

Ik zou zeggen, lees het zelf, maar dat kan alleen als u de papieren krant vanochtend in uw bus gevonden heeft. Want de column van Kalshoven is, zoals gewoonlijk, niet op de website van de Volkskrant te vinden. Nou vráág ik u!

Een econoom leest de krant

Daar zat ik, dagen achter elkaar in ‘s lands treinen, met het ochtendblad op schoot maar zonder netwerk. Ik schoot mijn medepassagiers aan met mijn observaties over het nieuws, maar die waren daar niet enthousiast over. En dus kom ik u maar lastig vallen met het nieuws van gisteren.

Lastig genoeg trouwens, reizen met het OV. Reizigers verliezen 5 ton per maand doordat ze vergeten uit te checken. Wat gebeurt er met dat geld?

Eurlings […] zei dat de vervoerders ‘geen euro’ mogen verdienen aan het slordige uitcheckgedrag van hun klanten. Die financiële meevallers moeten zij geheel aan verbeteringen voor de reizigers besteden. Het ministerie zal daarop toezien.

Ik snap dat de minister zijn hoofd er niet helemaal meer bij heeft in de laatste week, maar dit is natuurlijk lariekoek. Het doet een beetje denken aan de man die bij BuZa stond te protesteren tegen het feit dat zijn belastinggeld werd gebruikt voor ontwikkelingshulp. Een behulpzame ambtenaar kon hem ervan overtuigen dat ontwikkelingshulp geheel gefinancierd werd met de belastingen uit Alkmaar, en dat zijn geld allemaal ging naar de verbreding van de rijkswegen.

Hier idem. Elk vervoerbedrijf geeft iedere maand meer uit aan “verbeteringen voor de reizigers” (zelf even creatief invullen) dan er ooit met niet-uitchecken wordt verdiend. Het ministerie zal met een kluitje in het riet gestuurd worden.

(Ook in de krant: mooi stuk over stomvervelende economische columns. Die geven het vak een slechte naam.)

H-woord-effect?

Het politieke debat over beperking van de hypotheekrenteaftrek heeft de woningmarkt geen goed gedaan.

zo meldt de Volkskrant. En waar zou dat dan uit blijken?

Het aantal afgesloten hypotheken is de eerste twee maanden van dit jaar gedaald met 11 procent ten opzichte van een jaar geleden.

Een hypotheek afsluiten is een langdurige geschiedenis: tussen het moment dat je een huis besluit te kopen en daadwerkelijk bij de notaris zit om de hypotheek af te sluiten zit al snel een maand of 1 tot 2. Wie in de eerste twee maanden van dit jaar een hypotheek afsluit heeft dus pakweg in de laatste twee maanden van 2009 die beslissing al genomen. En dat terwijl Google Trends laat zien dat het debat eigenlijk pas in de loop van maart dit jaar losbarstte:

Hwoord 

De conclusie van de Volkskrant is dus op z’n zachtst gezegd nogal voorbarig.

Marktfalen

Zo, met de lokale stemming achter de rug kunnen we ons gaan richten op het grote spektakel, de verkiezingen voor de Tweede Kamer op 9 juni aanstaande. Bij de voorgaande editie hebben we hier de kolommen volgeschreven over de handel op de Politieke Aandelenmarkt (PAM), georganiseerd door de Volkskrant. We hadden zelfs suggesties voor verbetering.

Maar eens vragen hoe ze het deze keer aan gaan pakken. Het mailtje terug is erg kort:

Vooral vanwege organisatorische redenen ziet de Volkskrant dit jaar af van het organiseren van de PAM.

Ja maar. En wij dan?

Depressie

Sommige media lijken er genoegen in te scheppen om de economie de put in te praten, of op z’n minst te suggereren dat het Allemaal Heel Erg Is.

Neem nu de Volkskrant. Anders dan je zou verwachten is in Nederland de werkloosheid nog niet eens gestegen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld in de VS. De Volkskrant weet aan de laatste cijfers toch nog een negatief-klinkende draai aan te geven: “Daling werkloosheid ten einde“.

Dan bedrijfsfaillissementen. Die blijken inderdaad te zijn gestegen. De stijging van 34% is zelfs de hoogste van Europa. “Nederland Europees koploper faillissementen” juicht de krant. Natuurlijk is dat niet waar. Als het aantal faillissementen in Nederland vorig jaar erg laag is geweest, dan zegt het niet zo heel veel dat dit jaar de relatieve toename in Nederland het sterkst is.

De huizenprijzen dan. Ook daar is er weinig aan de hand. Een daling is niet of nauwelijks waarneembaar, en prijzen zouden volgend jaar zelfs nog met 1% stijgen. Maar gelukkig heeft de Volkskrant een makelaar gevonden die er heel anders over denkt en gaarne bereid is paniek te zaaien: “Huizenprijs is al met een kwart omlaag“.

Je zou er spontaan een depressie van krijgen.

Beste stuurlui

Als ik moe ben, sla ik wel eens een leerboek econometrie op om mij te amuseren met de exuberante modellen die daarin worden gepresenteerd, want economen, ’t is een vlijtig en vernuftig volkje. Altijd het hoogste woord en een intimiderende toon, altijd goochelen met curieuze sommetjes, altijd in de weer met het maken van abstract ogende formules van ongecontroleerde leuterpraatjes. Van een paar hoofdletters een differentiaalvergelijking maken kan bijna iedereen en dan is de grafiek er in een handomdraai. Tot er écht iets gebeurt. Grappige wetenschap: zelfs het voorspellend vermogen van een horoscoop in een doorsnee huis-aan-huisblad is in vergelijking al een stuk accurater.

aldus Michaël Zeeman in een column in de Volkskrant vanochtend.

Ik heb zelden iemand in zulke gloedvolle bewoordingen maar met zo’n schaamteloos gebrek aan voorkennis zoveel vooringenomen onzin zien uitslaan. Maar vermakelijk is het stuk wel.

[dank aan Allard]

Het gaat steeds minder beter

Premier Balkenende vindt dat er in Nederland te veel geklaagd wordt. Als je in de Volkskrant van vanochtend leest over de laatste werkloosheidscijfers, zou je hem haast gelijk gaan geven.

De werkloosheid is sinds 2002 niet meer zo laag geweest. Dat is goed nieuws, zou je zeggen. Maar de Volkskrant weet er toch nog een negatieve draai aan te geven:

Het tempo waarmee de werkloosheid daalt, neemt af. […] In de eerste helft van 2007 telde Nederland elke maand 7.000 werklozen minder. Dit jaar zijn dat er 3.000 per maand. […] De daling van de werkloosheid per maand is met 57 procent verminderd. Volgens Michiel Vergeer, econoom van het CBS, had dat nog erger [sic] kunnen zijn als de kredietcrisis in Nederland diepere sporen had nagelaten.