Het is verkiezingstijd en dus laait de discussie over de inrichting van de economie weer op. Tijd voor economen om zich in de strijd te mengen?
Jan Tinbergen, Neerlands grootste econoom, meende van wel. Maar dan niet als speler, maar als scheidsrechter. Hij zag het als de opdracht van de economie om keuzes in kaart te brengen, de gevolgen van verschillend beleid duidelijk te maken voor het publiek. Als u de belastingen verlaagt neemt de groei toe maar ook de schuld, en wel met zoveel miljard. Dat werk. Aan de politiek was het om vervolgens één van de alternatieven te kiezen. De hand van Tinbergen is duidelijk zichtbaar in de gebruikelijke doorrekening van de verkiezingsprogramma’s door het CPB, een project dat uniek is in de wereld.
Maar wie luistert er naar het Planbureau als er ook een kieswijzer is? Dertig keer klikken en de politieke voorkeur rolt er automatisch uit. Is de kieswijzer de geautomatiseerde econoom van de nieuwe eeuw?
Nou, nee, want de functie van scheidsrechter ontbreekt helaas in het programma. De keuzes die de twijfelende kiezer krijgt voorgeschoteld geven steeds één kant van de zaak weer: wel de kosten, niet de opbrengsten of vice versa. Bijvoorbeeld:
Stelling 2:
De kinderbijslag moet omhoog.
Tja, wie is daar niet voor? De kwestie is natuurlijk waar het geld vandaan komt dat voor de kinderbijslag nodig is. Betere stelling: de kinderbijslag en de BTW moeten omhoog. Nog betere stelling: noem de bedragen.
Politieke keuzes die ertoe doen zijn vaak pijnlijk, er is altijd een afruil tussen twee kwaden. Een goede stemwijzer zou dat moeten laten zien, zodat burgers weten waarvoor ze kiezen.
Iets beter is daarom de stemwijzer van de FNV. Daar kan de kiezer pakketten van maatregelen kiezen die hopelijk wat meer samenhang vertonen. Idealiter houdt de kiezer-in-spé zijn bevindingen daarna naast de uitkomsten van het CPB om te kijken hoe het zit met de consistentie.
De derde kieswijzer, het nieuwe stemmen, is gebaseerd op het idee dat je beter een persoon kunt kiezen dan een programma. De criteria die daarvoor nodig zijn doen de econoom sidderen: geslacht, huisdier, leeftijd. Wist u dat er slechts één kandidaat is, die én roker én veganist is?
update 26-10: Inmiddels is er weer een gegadigde in de lucht, het kieskompas. Opnieuw wordt economisch slechts één kant van de zaak belicht (stelling: “er moet een algemene belastingverlaging komen”). Interessant is wel dat zowel thema als persoon een rol spelen in de keuze, zodat het mogelijk is bepaalde politici als onbekwaam weg te zetten. Voor mij kwam het stemadvies beter uit bij hetgeen ik zonder hulp zou hebben gekozen. Nu nog wachten op de doorrekening van het CPB.
