Maand: september 2005

Op weinig plekken in Europa worden zo weinig kinderen geboren als in Frankrijk. Dat geeft een hoop rust, zou je zeggen, maar daar denken de Franse politici anders over. Vanaf volgend jaar staat er een premie van €750 per maand, een jaar lang, op het krijgen van een derde kind. Uw derde kindje wordt een schatje, en het doel is duidelijk: deze financiële prikkel moet de Fransen aansporen meer kinderen te krijgen. Ook in Duitsland bestaan voorstanders van een kindersubsidie. Het idee is dat de kleine belastingplichtigen op termijn goed zijn voor het land.

Met het Franse voorstel is echter wel het één en ander aan de hand. Het doet niets voor de overweging van een eerste of tweede kind, toch ook een bron van nageslacht, en gezien de enorme kosten van een baby kun je je afvragen of het er bij de derde veel toe doet. Economen drukken de beïnvloedbaarheid van een beslissing vaak uit in elasticiteiten, en de vruchtbaarheids-elasticiteit is berucht laag.

Maar dat die €750 eigenlijks niks uitmaakt zal weinig ouders beletten het geld gewoon aan te vragen, bij de geboorte van nummer drie. Eén op de vijf kreeg toch al een derde kind, en die ontvangen nu een extraatje. De situatie na invoering van de subsidie is dus: een paar extra kinderen voor een heleboel extra geld. Naar verluidt kost het plan €140 mln. per jaar, en er staat geen hogere belasting tegenover.

Nog niet. Uiteindelijk leidt het natuurlijk tot een hogere Franse schuld, af te betalen door de toekomstige generaties, de huidige kinderen. Zo bezien is de regeling niet meer dan een voorschot, en betalen de kleine Fransen de opvoeding van hun tweede broertje zelf.

Volgens Het Nederlandse Volk was Balkenende de winnaar van de Algemene Beschouwingen, zo meldde onder meer het NOS journaal afgelopen weekend. Bos behaalde een tweede plaats, terwijl Marijnissen en Halsema gedeeld derde werden. Deze uitslag is gebaseerd op een onderzoek van Maurice de Hond. Op de vraag “Wie vindt u de winnaar van de Algemene Beschouwingen?” antwoordde namelijk 18% Balkenende, 16% Bos, terwijl Marijnissen en Halsema elk 8% scoorden.

Wat zeggen deze cijfers? Eigenlijk heel weinig. En ze zeggen zeker niet dat Het Volk vindt dat Balkenende het beter deed dan Bos, zoals NOS Teletekst vrijdagavond suggereerde. Eigenlijk bestaat de mening van het volk helemaal niet, zo leert de sociale keuzetheorie, een onderdeel van de economie dat zich met dergelijke problemen bezig houdt. Of, om preciezer te zijn: zelfs als ieder individu keurig zijn of haar voorkeuren over een aantal alternatieven kan aangeven, dan betekent dat nog niet dat Het Volk als geheel ook zulke goed gedefinieerde voorkeuren heeft. Deze enquete laat dat mooi zien.

Tijdens de Algemene Beschouwingen ging van Aartsen flink onderuit, zo vond Het Volk. Dat vonden zelfs de VVD-aanhangers in het panel van de Hond: slechts 11% van de VVD-ers vond hun kopman de winnaar, terwijl 30% voor Balkenende koos. Maar stel nu eens dat de VVD geen ruzie had gekregen over de kilometerheffing. Dan zouden veel meer VVD’ers van Aartsen als winnaar hebben aangewezen. Als gevolg daarvan zou Balkenende veel minder stemmen hebben gekregen, en hoogstwaarschijnlijk dus nog onder Bos zijn geeindigd.

Ergo. Omdat van Aartsen het zo slecht deed, “vond” het volk dat Balkenende beter was dan Bos. Die uitslag zegt dus vrij weinig over de prestaties van beide. Eén van de eisen die economen aan een bruikbare voorkeursordening stellen, is independence of irrelevant alternatives (onafhankelijkheid van irrelevante alternatieven): de keuze tussen A en B mag niet afhangen van de vraag of C al dan niet aanwezig is. Aan die voorwaarde is hier duidelijk niet voldaan: de keuze tussen Balkenende en Bos hangt immers af van de prestaties van van Aartsen. Van een “Voorkeur Van Het Volk” kan dan geen sprake zijn. Sterker nog, als de vraag was geweest: “Wie deed het beter, Bos of Balkenende?”, dan was waarschijnlijk Bos als winnaar uit de bus gekomen.