Maand: juli 2009

Moord op het Damrak (2)

Zo’n twee jaar geleden ontdekte ik een verband tussen de toename van het aantal moorden in Nederland en de realisatie van de AEX een jaar later. Een lucratieve zaak, want met de kennis over moord en doodslag kon de belegger zijn slag slaan op de beurs. Vandaag zijn de moordcijfers over 2008 bekend gemaakt, waardoor we het verband twee jaar buiten de steekproef kunnen testen.

Voor 2007 voorspelde het model een toename van de AEX met 90 punten; dat werden er uiteindelijk maar 19. Het beleggingsadvies in het bericht was zelfs slecht te noemen. De AEX stond op dat moment al op 536 en zou eind 2007 zo’n 20 punten lager staan.

Zag het model de beurskrach van 2008 aankomen? Het aantal moorden nam in 2007 voor het eerst in 4 jaar weer toe, dus een daling van de AEX werd inderdaad voorspeld. Maar kwantitatief gaat het mis: het model rekende op -12, het werd -270.

Het aantal moorden is in 2008 verder gestegen. Voor wat het waard is voorspelt de moordindex (herschat) voor 2009 dus een verdere daling van de AEX met 63 punten. Vanaf gisteren gerekend gaan we zelfs 95 punten omlaag. Maar misschien dat we er weer naast zitten.

moord2

Toename AEX. Oranje is de voorspelling, zwart de realisatie.

De loterij voor geneeskunde

Allocatie van schaarse middelen, het lijkt zo saai maar wie kan dit hartverscheurende verhaal van Jaron van de Wardt lezen zonder zich op te winden over zijn lot? Jaron is voor de zoveelste keer uitgeloot voor de studie geneeskunde, en beschrijft de hemeltergende willekeur die opleidingsplaatsen verdeelt over aspirant-artsen.

We leggen er in de Nederlandse economieopleiding niet zoveel nadruk op, maar er is een belangrijke connectie tussen markteconomie en vrijheid. Wie schaarste oplost met vraag en aanbod kan last hebben van hoge prijzen, maar de koper en verkoper hebben hun lot altijd in eigen hand. Wie iets écht graag wil kan het krijgen, desnoods door heel veel andere dingen te laten. Het frustrerende van de loterij is dat de deelnemer is overgeleverd aan de lottoballetjes en niets kan doen om zijn droom te verwezenlijken. Dat dit leidt tot lummelgedrag op de vooropleiding bespraken we al eerder. Bovendien gaat het ten koste van de kwaliteit van onze medische stand, omdat uitgelote studenten hun heil over de grens zoeken.

Helaas voor Jaron geef ik zijn smeekbede onder de huidige minister niet veel kans. Misschien dat hij in het buitenland meer kansen heeft.

Spa rood

Beste mede-Spa-rood drinkers van Nederland. Is er iemand die wakker ligt van het feit dat we op terrassen regelmatig kraanwater met bubbels geserveerd krijgen? Ik in ieder geval niet. Nederlands kraanwater smaakt prima en op deze manier bewijzen we het milieu ook nog een dienst.

Maar vooral dit: wie bubbelwater bestelt op een terras is het vaak helemaal niet te doen om het drankje. De dienst die de uitbater verleent bestaat uit een stoel en een tafel op een aantrekkelijke locatie. Plus wat te drinken. In mijn inschatting is de hoofdmoot van de dienst het eerste element, en niet de consumptie.

Maar dat dat systeem van afrekenen via de drankjes is natuurlijk wel voor verbetering vatbaar. Zie onder meer hier.

Physics envy

Al tijden ligt in de achterkamers van deze site een bericht klaar over Econophysics (Nederlands: Econotuurkunde). Aanleiding was dit artikel uit 2006 waarin natuurkundigen beweren een crash op de financiële markten te kunnen voorspellen. Helaas vergeten ze in het stuk melding te maken van de gebeurtenissen een jaar later, maar misschien hadden ze het te druk met hun natuurkundige onderzoek. De eerste auteur is expert op het gebied van lekkende kranen en dat geeft wel ongeveer aan op welke theorie de econotuurkundigen vooral leunen, namelijk die van de emergence en de complexe systemen. En waarom ook niet, het idee dat een instortende beurs net zoiets is als een instortende zandhoop heeft ook wel iets aantrekkelijks.

De reden dat ik het bericht nu van stal haal is de gewaagde voorspelling van een Zwitserse groep Econotuurkundigen dat de beurs van Shanghai in de komende 10 dagen in zal storten. Nou is een precieze voorspelling een geweldige manier om je theorie meteen met de grond gelijk te maken, dus we lopen het risico de komende 10 dagen het einde van de Econatuurkunde mee te maken.

Dat zou jammer zijn, want het hele verschijnsel is een prachtige omkering. In vroeger tijden hadden economen nog wel eens last van physics envy: buien van afgunst ten opzichte van de natuurkunde, die tak van wetenschap waarin het onderwerp zich tenminste schikt in de theorie van de onderzoeker. Tegenwoordig lijken natuurkundigen steeds vaker last te hebben van jaloersheid richting de economen, niet vanwege hun wetenschappelijk succes maar vooral vanwege de mogelijkheden echt geld te verdienen zonder om een beurs te moeten bedelen. En geef ze eens ongelijk. Over tien dagen kijken we of het werkt.

Belasten zonder excess burden

Belasting heffen is om twee redenen vervelend. Behalve dat geld afstaan van zichzelf al niet leuk is, verstoren belastingen ook nog eens het efficiënte evenwicht. Neem de vermogensbelasting: door die heffing passen mensen hun gedrag aan en sparen ze minder dan ze eigenlijk van plan waren. Dat is niet efficiënt.

Beter zou het zijn om de spaargelden pas achteraf te belasten. Dus eerst aankondigen dat de vermogensheffing nul is, en een jaar later toch belasting heffen. Dat is nog steeds vervelend, maar de excess burden is eraf. Jammer dat je zoiets maar één keer kunt doen. Als het al lukt.

De Nederlandse fiscus, die plots geïnteresseerd is geraakt in buitenlandse tegoeden, komt dicht bij dit ideaal. Eerst de klanten de indruk geven dat ze hun geld zonder heffing in Zwitserland kunnen parkeren, en daarna dreigen met boetes zodat ze het alsnog aangeven. Als de Zwitsers meespelen kunnen ze, als de buit binnen is, het bankgeheim in ere herstellen om over een paar jaar nog eens hetzelfde te doen. [Zelfde principe, eerder: hier]

Slim

Uit onderzoek blijkt dat bedrijven die slimmer werken een hogere productiviteitsgroei kennen. Tja, dat lijkt mij ook een redelijke open deur, maar heus, het is onderzocht.  Er blijkt zelfs een hele Filosofie achter te zitten:

`Slimmer werken’ is het verbeteren van de manier van werken, bijvoorbeeld door taken anders te verdelen, taakroulatie of flexibel roosteren.

Op zich lijkt mij dat toch een beetje de essentie van het moderne kapitalisme, zie Adam Smith. Maar de Nederlandse overheid blijkt er nu een hele campagne voor te hebben opgezet, compleet met website.

Slimmer werken kan iedereen! Werknemers, managers, ondernemers, experts, adviseurs, vakbondsbestuurders en wetenschappers kunnen allemaal slimmer werken.

jubelt de website.

Goh.

Taxi!

We kunnen er niet onderuit, met de taxichauffeurs weer volop in het nieuws en een herziene aanpak van de minister moeten we het maar weer eens hebben over de taximarkt. Een overzicht van onze eerdere stukken staat hier.

Op het eerste gezicht lijkt de situatie met de taxi’s een typische uitwas van de vrije markt, waar onschuldige burgers de dupe worden van harteloze, op winst jagende ondernemers. Maar van marktwerking is helemaal geen sprake. Zo zitten de chauffeurs vast aan een slecht tariefsysteem waardoor korte ritten en ritten door een file te weinig opbrengen. Het is niet zo gek dat die ritten geweigerd worden (zie hier en hier). Het is een verbetering dat dat tariefsysteem nu overboord gaat.

Essentieel bij marktwerking is verder de vrije keuze van de consument. Die is er bij de “opstapmarkt” kennelijk ook niet; wie zelf wil kiezen uit de taxi’s kan een klap krijgen. De vraag is of het opstellen in slagorde in plaats van in een rij daar veel aan verhelpt. De staatssecretaris zoekt het nu in het verenigen van taxi’s in groepen [pdf] zodat de consument uit minder alternatieven hoeft te kiezen. Voor economen is dat een heel merkwaardig idee: het ideaal van volledige mededinging wordt verplicht vervangen door een oligopolie zodat de klant een beter overzicht heeft van de reputatie van de taxichauffeur. Men hoopt in Den Haag bovendien dat binnen die groepen een beetje wordt gelet op de malafide leden.

Veel slechter dan nu kan eigenlijk niet maar dit plan, met voorzienbaar hogere prijzen, is toch weinig ambitieus. Men legt zich feitelijk neer bij het informatieprobleem dat de klant heeft bij de keuze van een aanbieder, in een tijd dat de ontwikkelingen op informatiegebied razendsnel gaan. Om maar eens wat te noemen: vrijwel iedereen heeft een mobieltje op zak waarmee je de reputaties van, zeg, alle vakantieoorden of restaurants op elk moment kan checken. Waarom dan vasthouden aan die standplaatsen met vijandige groepen chauffeurs? Het kan toch niet moeilijk zijn om met mijn telefoon de dichtstbijzijnde taxi met een goede reputatie uit te nodigen voor een offerte? Of heb ik teveel vertrouwen in mijn mobieltje?

Economic Gangsters

Van trouwe lezer Bart mocht ik het boek Economic Gangsters van Fisman en Miguel lenen.

In de definitie van de auteurs is een ‘economic gangster’ een crimineel die puur zijn eigen belang nastreeft, ongehinderd door enige morele scrupules. Maar eigenlijk gaat het boek gewoon over ontwikkelingseconomie, over de discussies die in dat vakgebied spelen, over het gebruik en belang van gerandomiseerde experimenten om te toetsen of een bepaalde benadering werkt, over corruptie en wat daar aan te doen valt, en meer van dat soort dingen. Dat klinkt saai, maar het boek is bijzonder goed en pakkend geschreven en staat vol creatief onderzoek. Een beetje in de stijl van Freakonomics, behalve dan dit boek gestructureerder is en een duidelijker thema heeft.

De heren bespreken vooral hun eigen onderzoek. Meest in het oog springend is hoofdstuk 4. Diplomaten die bij de Verenigde Naties in New York werken hebben diplomatieke onschendbaarheid en hoeven dus hun parkeerbonnen niet te betalen. Fisman en Miguel tonen aan dat het aantal parkeerbonnen dat de gemiddelde diplomaat oploopt een opvallend sterk verband vertoont met de Wereldbank corruptieindex van zijn/haar land van herkomst. De mate van corruptie van een individu (hier: onbetaalde parkeerbonnen) hangt dus niet alleen af van kosten (geen) en baten (overal kunnen parkeren) maar ook van culturele aspecten (de mate van corruptie in het thuisland).

De dronkaard en de straatlantaarn

Maandag was het weer zover. Op een conferentie waar ik verzeild was geraakt begon een spreker de anekdote over de dronkaard en de straatlantaarn te vertellen. Ik moest denken aan mijn jonge jaren als econoom, toen ik me nog wel eens over het hoofd gekrabd heb over dit stuk wijsheid dat zich in steeds iets andere vorm herhaalde. Later bleek dat er twee versies van het verhaal zijn met een (subtiel) andere moraal.

De anekdote: een dronkaard raakt zijn autosleutels kwijt in een donkere steeg. Hij rent naar de nabijgelegen straat en begint te zoeken onder de straatlantaarn. “Maar daar liggen je sleutels toch niet?” vraagt een passant. “Nee, maar bij dit licht kan ik tenminste zoeken” antwoordt de dronkaard.

Het zegt iets over het vakgebied van de economie dat dit verhaal nog steeds van pas komt. U ziet hoe het van toepassing kan zijn op economen met een gebrek aan methoden, of vaker data, die toch iets willen onderzoeken. Ik heb het misschien wel tien keer gehoord de afgelopen jaren.

De andere versie is korter maar venijniger, en gaat meestal over econometrie. Het is meer een opmerking die je af en toe hoort: “hij gebruikt de methode zoals een dronkaard een straatlantaarn gebruikt: voor steun en niet voor verlichting”. Klinkt beter in het Engels, overigens (“support instead of enlightenment”). Een verhaal met dezelfde acteurs maar een iets andere boodschap.

Nu ik er zo over nadenk zijn er wel meer gouwe ouwen te bedenken. Na de klik een mop over economen en managers.

Lees verder “De dronkaard en de straatlantaarn”