Onze volgertjes op Twitter konden zojuist getuige zijn van een nieuw experiment in onze niet aflatende innovatiedrift. Thijs deed live verslag van een lezing van Eichengreen op het CPB. Voor wie het gemist heeft, bij deze in de herhaling.
Lees verder “Eichengreen Live”
Maand: juni 2011
Zorgkosten
Wie op een willekeurige dag de krant openslaat loopt grote kans te lezen over tegenvallers in de zorgkosten. Het is zo’n onderwerp dat altijd actueel is, en door jaren van tegenvallers belopen de kosten van de zorg in Nederland inmiddels tegen de 10% van het BBP. Het CPB raamt een verdere stijging van dit aandeel: de kosten lopen sowieso op met het tempo van de groei, met dank aan meneer Baumol, maar daar bovenop komt een vergrijzingseffect van zo’n 1% per jaar. Oudere mensen gebruiken meer, langdurige, zorg en daar zijn er steeds meer van.
De verantwoordelijke minister, die nu regelmatig bij collega’s om extra geld moet vragen, is het zat en heeft de SER om advies gevraagd. Grote kans dat er dus al over een paar jaar actie wordt ondernomen! Eén van de wensen van de minister is om te kijken naar de mogelijkheid om inkomen en vermogen van ouderen in de oplossing te betrekken. Dat is een logische gedachte, maar waarschijnlijk geen goed idee.
Pensioenen
Het is een week geleden dat het nieuwe pensioenakkoord bekend werd gemaakt. De reacties van de meeste economen zijn niet heel positief. Dat hangt vooral op de rekenrente die pensioenfondsen mogen hanteren. Na de financiele crisis leek iedereen het er over eens dat pensioenfondsen minder risico’s moeten nemen, in het nieuwe plan krijgen ze juist een prikkel om dat veel meer te doen. Actuaris Euverman vat het in het FD samen:
In het huidige pensioencontract wordt gerekend met de risicovrije rente. In het nieuwe reken-je-rijk-voorstel van de Stichting van de Arbeid mag alvast worden gerekend op een mooi rendement in de toekomst. Daarmee staan de pensioenfondsen er ineens een stuk beter voor. Wellicht nog erger is dat een risicovol beleggingsbeleid wordt beloond. Hoe risicovoller het beleggingsbeleid, hoe hoger het verwacht rendement, hoe beter het fonds ervoor staat. Enkel op papier natuurlijk want het vermogen van het pensioenfonds is na deze tovenarij nog steeds exact hetzelfde als daarvoor. Maar toch kan het geld alvast worden uitgekeerd, aldus de Star.
En dat betekent kort samengevat natuurlijk dat de huidige pensionados gewoon hun geld krijgen, het systeem vroeg of laat geheid gaat instorten, en de jonge generatie naar zijn centen kan fluiten.
Mathijs Bouman heeft het over een verliesverdubbelaar, hoogleraar Risk Management Theo Kocken geeft het plan een 1, Henriette Prast heeft het over een Ponzi-game, maar dan eentje waar je verplicht aan mee moet doen, Bas Jacobs over een ongedekte rekening, Paul Tang vindt zelfs pokeren eerlijker, en de huiseconoom van de Jonge Democraten heeft het over politiek verraad.
Toch nog iets waar alle economen het over eens zijn.
Oma werkt nog even door
Goed, dus in het nieuwe pensioencontract houdt u er bij 66 jaar mee op. Eerder kan ook, voor elk jaar wordt de AOW dan 6,5% lager. Voor wie langer doorwerkt wordt de uitkering verhoogd met 6,5% van het standaardbedrag voor elk extra jaar. Afgezien van het al dan niet werken is de keuze over wanneer AOW te ontvangen dus een soort spaarbeslissing. Wie langer wacht met ontvangen krijgt meer euro’s per maand.
Maar wie langer wacht ontvangt ook over een kortere periode een AOW uitkering. Ieder jaar uitstel kost een jaar uitkering. Levert die 6.5% dan wel voldoende rendement? Dat hangt af van de verwachte lengte van het pensioen. Wie de uitkering een jaar uitstelt en een maand na pensionering overlijdt, draait een slecht rendement. De verwachte lengte van het pensioen is op dit moment 19,1 jaar voor mannen en 22,0 jaar voor vrouwen.
Dat is voldoende informatie om het volgende tabelletje uit te rekenen. Wat is het rendement van een extra jaar doorwerken (uitsluitend in termen van de AOW) als functie van de leeftijd?
| Leeftijd | Man | Vrouw |
| 64 | 3,8% | 4,8% |
| 65 | 2,6% | 3,7% |
| 66 | 1,2% | 2,6% |
| 67 | -0,2% | 1,5% |
Dit zijn reële rendementen, te vergelijken met een spaarrente die (in reële termen) nu ongeveer nul is. De methodiek om per jaar met een vast bedrag op te hogen of te verlagen leidt ertoe dat heel vroeg stoppen weinig aantrekkelijk is voor de gemiddelde burger. En, niet verrassend, dat vrouwen onder dit systeem langer door zullen werken (of in ieder geval later AOW aan zullen vragen) dan mannen.
Politieke economie in Europa
Tja, wat moet ik hier nu weer van vinden? Ik heb de avond doorgebracht met dit verhaal (pdf) van de Duitse politicoloog Fritz Scharpf over de geschiedenis en toekomst van de EMU en ineens heb ik het gevoel dat alles op z’n plaats valt. De economie die Scharpf gebruikt is in orde en de politieke inzichten maken dat het verhaal volkomen logisch in elkaar steekt. Is economie alleen dan toch niet voldoende?
In het kort, dan: de Duitse Bundesbank voert in de jaren ’80 en ’90 een monetaristisch beleid dat werkt omdat Duitse vakbonden en overheid binnen de grenzen van de Bank opereren. De rente van de BuBa is aangepast aan de Duitse economie en de sociale partners en de overheid weten dat ze geen fratsen uit moeten halen. Dit model wordt gekozen voor de nieuwe ECB en dan loopt het mis.
De Europese rente is te hoog voor de Duitsers, die in een recessie terechtkomen. Gerhard Schröder moet vijf jaar lang onpopulaire maatregelen treffen, waaronder verdere loonmatiging, zie de grafiek hieronder.
Voor het lokale perspectief: bij ons werkt het net zo. De groei stokt, JP Balkenende voert onpopulair beleid maar houdt wel de loonkosten in de hand. Na de crisis draaien de rollen om: de PIGS (GIPS, schrijft de aardige Scharpf) zijn te duur maar zij hebben niet de polder-instituties om lonen te matigen.
En nog een hele boel meer. Het stuk gaat over macroeconomische instrumenten, input- en output-legitimatie en ik ben blij dat ik het niet allemaal in een algemeen evenwichtsmodel hoef te gieten. Uiteindelijk loopt het even mis als Scharpf op pagina 32 toegeeft aan complot-denken maar voor de rest is dit kleine boekje zeker een uurtje leestijd waard. Ergens in dit verhaal zit een belangrijke les voor macroeconomen, en misschien ook wel voor Europa. [via]
Speltheorie en de invasie in Normandië
Het is 6 juni, D-day, een mooie dag om eens stil te staan bij het artikel Lying for strategic advantage van Vincent Crawford uit 2003. Crawford gaat in op de keuze voor Normandië als de plek van de invasie, in plaats van het meer voor de hand liggende Calais. De strategische voordelen van Calais (dichter bij Engeland én Duitsland) waren bij beide partijen bekend. Wat het verhaal interessant maakt is het grootschalige afleidingsplan dat de geallieerden inzetten om de Duitsers ervan te overtuigen dat de landing inderdaad bij Calais zou gaan plaatsvinden, operatie Fortitude.
Die operatie is een klassiek WO-II verhaal, waarin met opblaasbare tanks, houten vliegtuigen en een nep-generaal Montgomery de indruk werd gewekt dat zich bij Dover een geweldig leger aan het samentrekken was. Er was massaal radioverkeer en Duitse spionnen die gevangen waren, werden ingezet om de invasie bij Calais door te geven. De Duitsers trapten er op een geweldige wijze in. Zelfs toen de invasie in Normandië al weken aan de gang was hielden ze een grote reserve bij Calais omdat ze de grote inval nog steeds dáár verwachtten.
Google correlate
Is het al weer vier en een half jaar geleden dat ik een berichtje tikte over de website swivel, waar je correlaties tussen verschillende tijdreeksen kon uitrekenen? De site bestaat inmiddels al niet meer maar het idee leeft nog steeds, zo merken we aan de introductie van Google correlate, eerder deze week. Het principe van die site is simpel: de gebruiker upload een tijdreeks en ziet meteen welke Google zoekterm een vergelijkbaar verloop heeft.
Het algoritme achter de site bleek goed te werken bij Google flu trends, dat gebruik maakt van het feit dat mensen vaak zoeken op de term “griep” als ze de griep hebben. Zo kan aan de data van de zoekmachine worden afgelezen hoeveel personen ziek zijn, zonder dat daar verder onderzoek voor nodig is. Wie wil proberen of zoiets ook voor andere ziektes of verschijnselen geldt kan nu dus zelf correleren.
Een mooie gelegenheid om eens uit te zoeken wat er toch achter al die bewegingen in de koers van de Euro ten opzichte van de Amerikaanse Dollar zit. Ik laadde de dollarkoers van de laatste tien jaar naar de site en drukte op “go”. Het antwoord stelt niet teleur!
De (wekelijkse) koers van de dollar blijkt sinds 2003 een correlatie van 0,85 te hebben met Google-searches naar Avior Airlines, een kleine vliegmaatschappij uit Venezuela. Hoe meer er naar deze term gezocht werd, hoe verder de Euro apprecieerde. Nam de belangstelling af, dan kroop de dollar weer omhoog.
Nu alleen nog een logische verklaring. [eerder: Google n-gram, Google trends en, in dezelfde categorie, de Google barometer] [update: meer hier]
Open deuren
Geeft Den Haag teveel geld uit aan extern onderzoek? Enerzijds natuurlijk niet. Meer economische expertise inhuren, daar zijn we vaak een voorstander van. Anderzijds ook weer wel. Zo was er recent sprake van dat de politiek pomphouders wil verplichten hun prijzen op een website te publiceren. Op zich wat vreemd, want zo’n website is er al jaren. Leasemaatschappij Athlon heeft al sinds 2005 de benzineprijzen van bijna alle pompstations op haar website, dagelijks geupdate. Tegenwoordig is er zelfs een app voor uw mobiele telefoon. Ook uw TomTom levert hoogstwaarschijnlijk actuele benzineprijzen. In Den Haag hadden ze dat blijkbaar allemaal nog niet door, maar gelukkig heeft minister Verhagen een onderzoeksbureau ingehuurd om het allemaal uit te zoeken. Gister stuurde hij de conclusie naar de kamer.
Uit onderzoek van onderzoeksbureau Ecorys blijkt dat via navigatiesystemen en smartphones de prijzen van meer dan 80 procent van de Nederlandse tankstations al vergeleken kunnen worden.