september 2007 – eco.nomie.nl

Ontslag

Nu het de komende weken in de Nederlandse politiek lijkt te gaan draaien om de aanpassingen aan de ontslagwetgeving is het voor de geïnteresseerde burger goed om eens wat meer te weten te komen over de economie daarachter. Inzet van de schermutselingen is een plan dat het makkelijker maakt om iemand te ontslaan.

Zoals wel vaker in de economie is het niet de vraag óf ontslagbescherming goed is, maar hoevéél. Worden werknemers teveel beschermd, dan is het voor een werkgever risicovol om iemand in dienst te nemen. Hoe raak je een slecht functionerend persoon immers weer kwijt? Hierdoor loopt de werkloosheid op. Er ontstaat dan een insider-outsider situatie: wie werk heeft vindt het prima zo, degenen zonder werk zouden graag wat minder bescherming zien.

Is er te weinig ontslagbescherming dan nodigt dat uit tot willekeur of zelfs machtsmisbruik bij werkgevers, zijn werknemers niet meer bereid om bedrijfsspecifieke vaardigheden op te doen en worden sociale voorzieningen misbruikt als afvalputje.

Het gaat hier dus om een afruil: hoeveel werklozen accepteren we om de werkenden te beschermen? Het plan is om wat bescherming in te ruilen voor minder werkloosheid. Gratis winst is er niet te behalen, de free lunch is al jaren op. Wie dat onthoudt heeft een goed inzicht in de politiek van de komende weken. Vergeet overigens niet dat dit kabinet het “ontslagrecht” in een goed vergelijkbare situatie eerder juist verzwaarde.

En wie echt alles wil weten over de voors en tegens van de ontslagbescherming die leze dit verhelderende stuk [doc] van vier CPB’ers over de materie.

Kijktip

Afgelopen zondag ging Zembla uitgebreid in op de rol van Heineken als leider van het bierkartel, en als pandjesbaas die cafehouders exclusiviteitscontracten opdringt, al schijnen ook concurrerende bierbrouwers zich schuldig te maken aan dat laatste. Nog steeds online te zien, inclusief achtergronddocumenten.

Vliegtax in een potje

Onderzoek wijst uit: tenminste 13.000 Nederlanders maken een economische denkfout. Dat is namelijk het aantal mensen dat inmiddels een petitie van de consumentenbond tekende en daarmee onder meer de volgende twee bezwaren tegen de belasting op vliegen (€25 tot €100 per ticket) steunde:

Er is nauwelijks een positief milieueffect.
De opbrengsten van de belasting worden niet ingezet om het werkelijke probleem, de bijdrage van luchtvaart aan het broeikaseffect, aan te pakken.

Puh. Als een ticket duurder wordt, worden er minder verkocht. Minder klandizie leidt tot minder vluchten. Als dat geen positief milieueffect is dan weet ik het niet meer. Vooruit, er zijn misschien andere, betere, manieren om het milieu te sparen maar dat is niet wat men beweert.

En dan de tweede, het geld dat de overheid op deze manier ophaalt moet worden besteed aan milieu. Dat is een rare vorm van potjesdenken. Het effect van een hogere ticketprijs is namelijk, zie hierboven, dat het milieu wordt gespaard. Voor de uitgavenkant geldt dat, als de overheid op kosteneffectieve wijze iets kan doen aan de uitstoot van vliegtuigen, ze dat moet doen ongeacht de inkomsten uit vliegbelasting.

Opsplitsing ABN Amro had voorkomen kunnen worden

De berichtgeving omtrent de overnamestrijd van ABN Amro blijft wat merkwaardig. Zo meldde de Volkskrant zaterdag dat het opsplitsen van de bank volgens Invloedrijke Ingewijden “niet nodig was geweest”. Die formulering suggereert dat de krant het vanzelfsprekend vindt dat die opsplitsing iets slechts is, maar dat is natuurlijk absoluut niet evident. Welk alternatief was er dan geweest?

De opsplitsing [… had] op twee momenten vermeden kunnen worden door achter de schermen te interveniëren. Eerst begin dit jaar, toen ABN Amro en ING bijna gefuseerd waren. Zo’n ‘nationale kampioen’, die de tweede bank van Europa had opgeleverd, zat vast op ‘de poppetjes’. Een interventie van het kabinet had dat kunnen verhelpen.

Helaas verzuimt de krant om duidelijk te maken hoe de Nederlandse consument gebaat zou kunnen zijn bij de vorming van zo’n nationaal bankenmonopolie. Inderdaad, in het geheel niet.

Dekpuntpostzegel

Bertus Brouwer was een Nederlands wiskundige die vooral bekend is vanwege zijn dekpuntstelling (fixed point theorem). Voor economen erg belangrijk, want essentieel om bijvoorbeeld het bestaan van een Nash evenwicht of een algemeen evenwicht aan te tonen.

Fans van Brouwer hollen nu naar het postkantoor. Daar is vanaf vandaag namelijk een nieuwe postzegel verkrijgbaar die gewijd is aan de man. [via]

Overigens verscheen eerder al eens een postzegel van Tinbergen.

Lagere cijfers voor het eindexamen

Als alleen wordt gekeken naar het centraal schriftelijk examen, zou rond een kwart van de leerlingen in het voortgezet onderwijs zakken. In werkelijkheid zakt slechts zo’n 10 procent. Dat verschil zit ‘em in het schoolexamen, dat meestal hogere cijfers oplevert dan het centraal schriftelijk.

Het systeem is bekend aan iedereen die eindexamen heeft gedaan. In het laatste jaar wordt de leerling door de school getoetst (heette dat niet het schoolonderzoek?) en krijgt daarna het centraal schriftelijk afgenomen. Volgens dit bericht is het zo dat scholen hun leerlingen een makkelijke toets geven om de slagingskans te verhogen. Dit zou blijken uit het lagere gemiddelde eindexamencijfer.

Hier staan de working papers, die wat mij betreft verre van overtuigend zijn. De onderzoekers meten netjes de gemiddeldes van beide soorten examens en toetsen op een verschil. Maar dat veronderstelt dat de leerlingen op het centraal schriftelijk net zo hard hun best doen als op de schoolexamens. Als een leerling minder hard zijn best doet op het, latere, eindexamen zou dat ook de lagere cijfers kunnen verklaren zonder dat er een verschil is in moeilijkheid.

Waarom zou een leerling dat doen? Ik kan wel twee redenen bedenken:

De zesjescultuur. Wie een zeven staat voor scheikunde mag op het eindexamen een vijf halen. Leerlingen die zich op die manier op hun gemak gesteld voelen studeren minder hard.
Selectieve aandacht. Stel een leerling is slecht in wiskunde en staat daar onvoldoende na het schoolexamen. De rest van de vakken staan voldoende. De leerling bestudeert alleen nog maar het wiskundeboek en sleept er een zes uit. Door de verminderde aandacht gaat het bij de rest van de vakken niet goed.

In beide gevallen is het eindexamencijfer minder hoog dan dat voor het schoolexamen. Ach, u weet het wel, endogeen gedrag. Wie dus echt iets wil bewijzen over het niveau van schoolexamens moet naar individuele cijfers (per leerling, per vak) kijken.

Elders op het net

Niet iedere economische gebeurtenis is een verhaal op deze site waard. Soms valt er niets te analyseren, te becommentariëren, te zeuren. Toch lezen we wat af en waarschijnlijk zit daar voor ons publiek genoeg interessants tussen.

Daarom, vanaf heden, elders te lezen, een doorlopend aangevulde lijst met links naar artikelen, berichten, dingen in het algemeen die van interesse kunnen zijn voor economen en hun fans. U vindt de rubriek rechts bovenaan. Tips zijn welkom: eco@nomie.nl.

Bieden op Ebay- en dan nerveus gaan zitten doen.

Onenigheid in ons huishouden gisteravond. Mevrouw Nomie zit de ganse tijd achter haar laptop op Ebay te kijken of ze nog de hoogste bieder is. Wordt ze voorbijgestreefd dan verhoogt ze haar bod.

Onzin natuurlijk. Op Ebay geef je een proxy-bod met je maximale prijs. Er wordt dan voor je geboden tot dat bedrag; valt de prijs lager uit dan win je, valt de prijs hoger uit dan niet. Meneer Nomie biedt dus precies één keer en hoort dan wel wat het geworden is.

“Maar”, zegt ze dan, “als een ander meebiedt dan weet ik dat het artikel meer waard is. Het is een kwaliteitssignaal”. Maar dat maakt niks uit, eerst wachten tot er andere bieders zijn en dan pas je bod verhogen levert precies hetzelfde resultaat als meteen een hoog proxy-bod indienen.

Afijn, het internet creëert problemen maar lost ze ook weer op. Hier is Wikipedia over het gedrag van mevrouw (“sniping”) en hier is iemand met een samenhangende verklaring, gebaseerd op behavioral economics: wie pas op een laat moment biedt maakt gebruik van de irrationaliteit van anderen. Daar kan ik vanavond mee thuiskomen.

Transportkosten

Lagere transportkosten leiden tot meer concurrentie, dat lijkt me duidelijk. Het volgende bericht zal dan ook weinig verbazing wekken:

Voor de inwoners van het Indiase dorpje Thooni Ahiran heeft een nieuwe weg veel voordelen opgeleverd, met name op de huwelijksmarkt, berichtte het Indiase persbureau IANS dinsdag. De oude weg, die de vijf kilometer naar de snelweg overbrugde, was een ‘nachtmerrie’ van modder. De dorpsbewoners kunnen sinds de nieuwe weg er is betere echtgenoten voor hun dochters vinden, omdat de meisjes niet per se met boeren hoeven te trouwen.

Wel een wat eenzijdige berichtgeving, natuurlijk. Leuk voor de boerendochters dat ze nu ook een echtgenoot in de stad kunnen vinden, maar de stadsdochters hebben te kampen met meer concurrentie en dus minder keus. Vanuit maatschappelijk oogpunt lijkt de nieuwe situatie toch een verbetering, wegens betere matching.