Econoom Lans Bovenberg pleit ervoor om hoogopgeleiden langer te laten doorwerken dan lageropgeleiden.
‘Ik stel voor om iedereen in te delen in grote homogene groepen. Bijvoorbeeld een groep bouwvakkers en een groep hoogleraren. Degenen die naar verwachting het langste leven, moeten het langste doorwerken. Iedereen moet per tijdseenheid hetzelfde krijgen.’ Vrouwen worden ouder dan mannen. Moeten zij langer doorwerken? ‘Nee, vrouwen worden wel ouder, maar over het algemeen verkeren zij in die extra jaren niet in goede gezondheid. Als zij langer zouden doorwerken, zou de instroom in de WAO alleen maar groter worden.’
De doelstelling lijkt te zijn om iedereen hetzelfde aantal jaren van het pensioen te laten genieten, in verwachte waarde en gecorrigeerd voor gezondheid. Zo’n plan lijkt inderdaad iets van rechtvaardigheid in zich te hebben, maar tegelijkertijd is die rechtvaardigheid nogal willekeurig. Waarom zou iedereen even lang met pensioen moeten gaan? Waarom zouden we bijvoorbeeld niet iedereen even lang laten werken? Ook dat klinkt rechtvaardig, en ook die rechtvaardigheid is net zo willekeurig. Al zou de consequentie van dat laatste plan wel zijn dat iedereen die een paar jaar werkloos is, die tijd op zijn 65e weer moet inhalen, maar dit terzijde.
Hoe dan ook. Economisch efficient is het plan zeker niet. Misschien zijn er wel lageropgeleiden die graag nog even door willen werken terwijl er hoogopgeleiden zijn die graag eerder willen stoppen. Daarom stel ik voor: de Verhandelbare Pensioenrechten. Iedereen krijgt het recht om op een bepaald moment met pensioen te gaan (op z’n 67e, of volgens het plan Bovenberg, maakt niet uit). Iedereen die eerder wil stoppen, die mag, mits hij in staat is om iemand anders te vinden die bereid is om in zijn plaats door te werken, en wel op zo’n manier dat het voor de overheid budgettair neutraal uitpakt. Een hoogopgeleide die een jaar eerder wil stoppen zal dus al gauw een lageropgeleide moeten vinden die bereid is om pakweg anderhalf jaar langer te werken. En om zo’n ruil soepeltjes te laten verlopen zetten we een markt op waar gehandeld kan worden in Gestandaardiseerde Pensioenjaren.
Geniaal plan! Net als de verhandeling van kooldioxiderechten: Nederland heeft meer nodig en koopt een Oost-Europees land uit, daarmee voorbijgaand aan het idee dat de uitstoot nu ineens in een ander deel van de wereld plaats vindt.
Bovendien: gestandaardiseerde pensioenjaren klinkt als een handige meeteenheid. Maar dan snappen alleen de hogeropgeleiden hoe het systeem precies werkt, en heb je een kleinere markt omdat de lageropgeleiden niet aan de markt kunnen deelnemen wegens gebrek aan transparantie. Of ze kopen 2 gestandaardiseerde jaren en kunnen daar ineens minder lang van genieten dan een hogeropgeleide die 2 gestandaardiseerde jaren koopt: krijg je onrechtvaardigheidsgevoel.
Peter,
Een aantal opmerkingen:
1. “Nederland heeft meer nodig en koopt een Oost-Europees land uit, daarmee voorbijgaand aan het idee dat de uitstoot nu ineens in een ander deel van de wereld plaats vindt.” Wat is daar precies mis mee? Is de doelstelling niet om de wereldwijde uitstoot van CO2 te doen afnemen? En waarom zouden we die arme Oost-Europeanen dan niet steunen middels wederzijds vrijwillige ruil als zij dat goedkoper kunnen dan wij? Of vind je dat we bijvoorbeeld ook geen goedkope schoenen uit China mogen importeren? Immers: dan gaan we voorbij aan het idee dat die schoenen nu in een ander deel van de wereld worden geconsumeerd(!?)
2. “Er is gebrek aan transparantie”. Mijn voorstel is zo transparant als wat. Waarschijnlijk doel je op je eerdere opmerking dat de lageropgeleiden het niet zouden snappen. Maar dat betekent geenszins dat de markt niet transparant zou zijn. Bovendien: lageropgeleiden kopen ook huizen. De aanschaf van een huis is een financiele transactie die nog vele malen ingewikkelder is dan wat ik voorstel. Ik denk dus dat het wel los loopt. Uiteindelijk komt het neer op “Wilt u een jaar langer werken? Dan levert dat x op”. Volgens mij snapt iedereen dat.
3. “Of ze kopen 2 gestandaardiseerde jaren en kunnen daar ineens minder lang van genieten dan een hogeropgeleide die 2 gestandaardiseerde jaren koopt: krijg je onrechtvaardigheidsgevoel.” Tja. Dat is ongeveer hetzelfde als zeggen dat het niet eerlijk is dat rijken een duurdere auto kunnen kopen dan armen. Zo is het leven. Bovendien: ik stel iets voor waar iedereen naar eigen keuze mag handelen. Wie dat niet wil, niks aan de hand, die gaat gewoon met pensioen op het moment dat de wet voorschrijft. Hoe kan dat oneerlijker zijn dan een systeem waarbij de wet dat ook voorschrijft, maar waarbij er geen mogelijkheid is tot vrijwillige handel?
Marco,
1. Klopt, maar daarbij krijg je verhoogde uitstoot in NL wat slechter zou moeten zijn voor het milieu hier. Terwijl als het in dat Oost-Europees land is, de schade meer spreid.
2&3. Ik denk dat veel mensen gestandaardiseerde jaren niet zullen snappen. Dan wordt het een mooi punt in de komende verkiezingsstrijd: links wil nivellering, rechts vindt het wel best.
Peter,
1. Voorzover ik begrepen heb, ligt het probleem hier puur op wereldwijd niveau: het broeikaseffect treft ons allemaal, en het verlagen van de CO2 uitstoot in Polen helpt ons daarbij net zo veel als die in Nederland.
2&3. Precies, en dat geldt voor alles. Maar de cruciale fundamentele vraag blijft: zijn we slechter of beter af met verhandelbare rechten? Precies.