Nu het de komende weken in de Nederlandse politiek lijkt te gaan draaien om de aanpassingen aan de ontslagwetgeving is het voor de geïnteresseerde burger goed om eens wat meer te weten te komen over de economie daarachter. Inzet van de schermutselingen is een plan dat het makkelijker maakt om iemand te ontslaan.
Zoals wel vaker in de economie is het niet de vraag óf ontslagbescherming goed is, maar hoevéél. Worden werknemers teveel beschermd, dan is het voor een werkgever risicovol om iemand in dienst te nemen. Hoe raak je een slecht functionerend persoon immers weer kwijt? Hierdoor loopt de werkloosheid op. Er ontstaat dan een insider-outsider situatie: wie werk heeft vindt het prima zo, degenen zonder werk zouden graag wat minder bescherming zien.
Is er te weinig ontslagbescherming dan nodigt dat uit tot willekeur of zelfs machtsmisbruik bij werkgevers, zijn werknemers niet meer bereid om bedrijfsspecifieke vaardigheden op te doen en worden sociale voorzieningen misbruikt als afvalputje.
Het gaat hier dus om een afruil: hoeveel werklozen accepteren we om de werkenden te beschermen? Het plan is om wat bescherming in te ruilen voor minder werkloosheid. Gratis winst is er niet te behalen, de free lunch is al jaren op. Wie dat onthoudt heeft een goed inzicht in de politiek van de komende weken. Vergeet overigens niet dat dit kabinet het “ontslagrecht” in een goed vergelijkbare situatie eerder juist verzwaarde.
En wie echt alles wil weten over de voors en tegens van de ontslagbescherming die leze dit verhelderende stuk [doc] van vier CPB’ers over de materie.
Dat ontslagbescherming (in sommige gevallen) goed is, betekent niet dat de overheid dat (voor iedereen) verplicht moet stellen. Partijen kunnen – in een competitieve arbeidsmarkt – zelf een optimale oplossing vinden (al dan niet met de hulp van vakbonden).
Tenzij – misschien – er externe effecten zijn. In het CPB artikel wordt als extern effect genoemd de kosten van sociale uitkeringen. Deze vlieger gaat echter niet op, want uit hetzelfde artikel blijkt dat empirische studies aantonen dat minder ontslagbescherming leidt tot minder werklozen.
Maar – aan de andere hand – misschien zijn dit wel duurdere werklozen: man, blank, middelbare leeftijd, lang arbeidsverleden = hoge WW. Vrouw, allochtoon, jong, geen tot kort arbeidsverleden = geen WW.
Het onderhandelen à -la Coase zou zeker een gedeelte van de rechten over kunnen nemen, toch vertrouw ik er in dit geval niet helemaal op. Ik denk dat er bijvoorbeeld positieve externe effecten van een vakbondslid onder het personeel op andere personeelsleden zijn. Ook kan het efficiënt zijn als bepaalde simpele regels gelden (“iedereen heeft recht op”) in plaats van alles individueel te regelen.
Het CPB-verhaal ziet maar één extern effect: mensen worden te snel ontslagen omdat men geen rekening houdt met de kosten van een uitkering. Maar er is natuurlijk ook een tweede: mensen worden niet snel genoeg aangenomen omdat men geen rekening houdt met de kosten van een uitkering. Hoe het netto uitvalt weet ik niet.
Hoe dan ook, centraal moet zijn dat er een afruil is tussen werkloosheid en bescherming. Onthoud dat bij het lezen van dit soort berichten:
Zou meneer Van der Kolk van de FNV zich ook verlekkeren aan het feit dat honderdduizenden Nederlanders geen werk kunnen vinden?
Een algemene regeling maakt de transactiekosten lager, zeker, maar om het huidige ontslagrecht ‘simpel’ te noemen gaat me een beetje ver… 😉 Die simpelheid kan in stand blijven zonder dwingend recht, met een basisregeling met mogelijkheid tot afwijkingen (of opt-out). Libertair paternalisme heb ik dat wel eens horen noemen…
Overigens, als louter de bedoeling is om te bevorderen dat werkgevers makkelijker mensen aannemen, is het dan niet voldoende om het ontslagrecht af te schaffen / te versoepelen alleen voor nieuwe gevallen?
Een basisregeling met opt-out hebben we eigenlijk al voor de beter betaalden, die in hun contract clausules laten opnemen over ontbinding (gouden parachutes etc.). In feite gaat het dus alleen om de lager betaalden. Waaronder ikzelf, overigens.
En ik heb niet zoveel verstand van recht, maar het lijkt me zelfs moeilijk om de oude gevallen onder het nieuwe regime te laten vallen.
Overigens. Zou het toeval zijn dat er achter de Volkskrant op de foto nog net een boek over Endogene Groeitheorie te herkennen valt?