Nederland deze week: in Den Haag is de regering druk bezig om posten te vinden waarop kan worden bezuinigd. In Hilversum meldt zich de tiende aspirant-omroep voor een plekje in het publieke bestel. Er is een logische verbinding te maken tussen de twee locaties: maak een einde aan de structuur waarin het aantal leden van een omroepvereniging de zendtijd bepaalt.
Het Nederlandse omroepstelsel is de oplossing voor een oud probleem van schaarste. In de tijden van één of twee Nederlandse radiozenders (en lang voor de televisie) was het niet op voorhand duidelijk wie er wat op de radio mocht zeggen. Het verzuilde Nederland koos daarom voor een echte polderoplossing: iedere groepering met voldoende leden kreeg een daaraan evenredig deel van de zendtijd. Dit stelsel bestaat in essentie nog steeds. De omstandigheden zijn echter gewijzigd.
Om te beginnen is de schaarste niet meer aanwezig. Wie wil omroepen kan een commerciële zender beginnen, daarvoor is op de kabel ruimte genoeg. Op internet ook, en daar zijn de opstartkosten zeer laag. Dat roept de vraag op waarom die tien aspirant-omroepen dan allemaal onder de paraplu van de publieke omroep willen vallen.
Dat komt natuurlijk door de grote financiële voordelen van publieke versus commerciële omroepen. Ze hoeven voor hun zenders niet te betalen en vanuit de staatskas is jaarlijks 800 miljoen euro te verdelen. Omroepen mogen niet aan hun activiteiten verdienen maar dat laat onverlet dat wie een omroep begint, een prachtige verzameling banen en baantjes kan creëren. Dat is, los van de verworven invloed, een behoorlijke economische prikkel.
Verder leidt het huidige systeem tot relatief veel rent seeking, activiteiten die niet direct nut hebben maar door regels indirect toegang geven tot geld. Zie bijvoorbeeld de bochten waarin omroepen zich wringen om leden te werven. Allemaal moeite die niet meer in programma’s gestopt kan worden.
Tenslotte zijn de oorspronkelijke achterbannen allang verdwenen. Wie voelt zich ontheemd in een Nederland zonder NCRV, TROS of KRO? Ik stel uiteraard niet voor de publieke omroep helemaal af te schaffen. Een beperkte omroep kan een nuttige taak vervullen, maar de efficiëntie waarmee dat gebeurt kan een stuk hoger.
update 25/2: Kijk, een medestander.
