De kogel is dan toch door de kerk, de kilometerheffing lijkt er te komen. Zoals u weet zijn wij daar al jaren een groot voorstander van, reden dus voor een klein feestje op onze burelen. Zelfs Amerikaanse economen pikken het op, sommigen reageren zelfs euforisch.
Maar toch. Het kan nog steeds misgaan. Lees even mee, in het NRC afgelopen zaterdag (helaas niet online):
Eurlings legde uit dat de uiteindelijke tarieven afhankelijk zijn van de mate waarin automobilisten minder gaan rijden. Als ze minder rijden dan verwacht, stijgt het tarief zodat de overheid er niet op achteruit gaat. Mocht de automobilist zijn gedrag niet aanpassen, dan zal het tarief in 2018 lager uitvallen.
Ja maar. Het doel van een en ander is om files en CO2-uitstoot te verminderen. Als dat in onvoldoende mate lukt omdat automobilisten hun gedrag onvoldoende aanpassen, dan zal het kilometertarief dus juist verhoogd moeten worden, niet verlaagd. Als hetzelfde mechanisme gaat gelden voor het spitstarief, dan houden we ons hart vast.
Toch jammer.
Grote delen van de bevolking zien het ook nog niet helemaal zitten. Wakker Nederland heeft liever (houd u vast) een accijnsverhoging.
De facto bestaat het plan uit twee onderdelen: een spitsonafhankelijk tarief (de 3 cent per km) en een spitsafhankelijk tarief (nader te bepalen). Wat het spitsonafhankelijk tarief betreft hebben die wakkere jongens natuurlijk gelijk: belast je dat per liter in plaats van per km, dan tref je de mensen die het meest vervuilen in plaats van zij die het meest rijden. En het is een stuk minder gedoe.
Ik ben het helemaal eens met Wakker Nederland (dat overkomt mij ook niet vaak). Volgens mij zijn de details van het schema nog niet bekend: wellicht komen er lagere kilometerprijzen voor schonere auto’s? Nu lijkt het erop dat het geen milieubelasting wordt, maar een belasting om de druk op het wegennetwerk te verminderen.
Maar uit onderzoek is gebleken dat een lichte accijnsverhoging geen effect: men blijft evenveel autorijden.
Wat is de intentie van de belasting? Een milieumaatregel of willen we minder drukke wegen? Volgens mij gaat het om de tweede, hoewel de groene mensen onder ons zich zouden focussen op de eerste. Als de wegen rustiger worden zou ik het fijn vinden, minder uitstoot volgt automatisch.
Voor nog wat wetenschappelijke literatuur hierover kan ik Bergstrom sterk aanbevelen.
Uit onderzoek is gebleken dat de korte-termijnsprijselasticiteit bijna nul is, maar de lange-termijnsprijselasticitiet is aanzienlijk. Zie bv. Goodwin, P. (1992). A review of new demand elasticities, with special reference to short and long run effects of price changes. Journal of Transportation Economics and Policy, vol. 20, pp. 155-169
Precies, dat onderzoek van Peter, daar geloof ik niks van. Een casuele cross-sectie analyse laat hetzelfde zien: auto’s die in de VS rondrijden zijn aanzienlijk groter dan die in de EU, wegens hogere accijnzen.
Verder: er wordt gesuggereerd dat het zowel om milieu als files gaat, het lijken me vooral de files die de rationale zijn voor een kilometerprijs. Lijkt me een mooi Tinbergeniaans principe: externe effecten op milieu aanpakken via de literprijs, die op verkeersdrukte via de kilometerprijs.
Gesproken wordt over een vaste kilometer heffing van 3 tot 6 ct/km. Bij een gemiddeld verbruik van 1 op 14 is dat equivalent met een accijnsverhoging van 42 tot 84 ct/l. Dat is een flinke stap.
De vaste kilometerprijs wordt afhankelijk van de CO2 productie van de auto. Het lijkt me dat de CO2 productie 1-op-1 correleert met de hoeveelheid verbrande brandstof. Een accijnsverhoging haat dus hetzelfde effect (en dan hoeven mensen die nooit in de spits op drukke plekken rijden geen kastje aan te schaffen).
Het enige probleem aan zo’n sterke accijnsverhoging is het effect op pomphouders in de grensstreek.
Dat van die grens lijkt me een goed punt, is de politiek ook in het verleden gevoelig voor gebleken. Dat lijkt me ook de enige min of meer legitieme reden; als je die kilometerprijs ook nog eens gaat corrigeren voor hoe zuinig de auto is, dan wordt de vraag wel erg pregnant waarom je niet gewoon een accijnsverhoging doorvoert.