Bij zo’n kwestie als die van Stapel die vorige week weer uitgebreid in het nieuws was, vraag je je als wetenschapper natuurlijk meteen af of zoiets in jouw vakgebied ook zou kunnen gebeuren. Ik denk dat die kans niet heel groot is. Binnen de economie wordt immers ook aan theorie gedaan en dat is belangrijk, betoogt taalkundige van Oostendorp in misschien wel het meest lezenswaardige artikel over de kwestie:
Wanneer men in een vak werkt aan een theorie, betekent dit dat men in gesprek is met elkaar. Die theorie brengt al die weetje samen in een groter bouwwerk, zodat je makkelijker kunt zien wat wel of niet betekenisvol is. Er zijn voor- en tegenstanders van een theorie die elkaar proberen te overtuigen van hun eigen gezichtspunt door nieuwe gegevens naar boven te halen. Maar ze zullen ook allebei hun uiterste best doen om de ‘bewijzen’ van de andere kant omver te werpen. Er zal daarom kritisch naar die gegevens gekeken worden.
In een vak waar de voornaamste ambitie lijkt om grappige correlaties naar boven te halen, maakt het nauwelijks uit wat voor correlaties je collega’s allemaal produceren. Dat kost allemaal maar nodeloze tijd, die je ook kunt besteden aan je eigen sexy correlaties.
Het is wel heel kort door de bocht om te zeggen dat sociaal psychologen niet aan theorie doen. Het is eerder een probleem dat bijna alle sociaal psychologen aan dezélfde theorie doen, waardoor het niet echt opvalt wanneer je, zonder te overdrijven, netjes binnen de lijntjes blijft kleuren.
Ook bij (mainstream)economen is dit m.i. een potentieel probleem. In de economie kunnen (en zullen) er frauderende wetenschappers zijn die wellicht geen opzienbarende ontdekkingen doen, maar toch net iets sneller proberen te gaan door gebruik van oneigenlijke middelen.
Denk bijvoorbeeld aan het (enigszins gerelateerde) veld van de managementwetenschappen waar de Duitser Ulrich Lichtenthaler kort geleden verschillende papers heeft moeten terugtrekken om diverse fraudegerelateerde redenen.
@SF: Dank voor je commentaar.
1. Klopt, die suggestie wilde ik ook niet wekken. Bij herlezing van het (hele) stuk waar ik naar verwijs gaat het inderdaad ook niet zo zeer om het gebrek aan theorie in het vakgebied, maar meer over het gebrek aan theoretische context in het werk van Stapel.
2. Er wordt zeker in de economie ook gesjoemeld, met “zoiets” bedoelde ik dan ook eerder dat op een zo grote schaal en blijkbaar zo evident gegevens uit de duim worden gezogen, niet fraude in het algemeen.
Het geval Lichtenthaler kende ik niet, maar wat ik daarvan van Wikipedia begrijp, lijkt verdraaid veel op het geval Bruno Frey in de economie. Hoewel ook dat natuurlijk wel weer van een ander gehalte is dan systematisch gegevens uit je duim zuigen…