Gemeente/Gevangene

In het Prisoner’s Dilemma (zie eerder hier) is er een gemeenschappelijk belang en een prikkel om daartegen in te gaan. Doen er meer dan twee mensen mee, dan ontaardt het probleem in een Tragedy of the Commons (hier). In beide gevallen heeft het iets tragisch, eigenbelang verpest het voor iedereen, de goeden moeten maar onder de kwaden lijden, u kent het wel.

Nou is een Commons in sommige gevallen een natuurlijk gegeven (zie: het leegvissen van de zee) maar er zijn er ook die met opzet zo bedacht zijn. Wist u bijvoorbeeld dat, als Nederlandse gemeentes gemiddeld genomen de belastingen teveel verhogen, de centrale overheid ze allemaal straft met een korting? Voor een enkele gemeente is een verhoging van de ozb dus alleen nuttig als anderen het niet doen. Drie keer raden wat er gebeurt.

De opbrengst van de onroerendezaakbelasting (ozb) stijgt dit jaar met 4,0 procent. Dat is meer dan de 3,75 procent die als bovengrens was afgesproken.

en

Wethouder financiën Ruud Luchtenveld van Lelystad hoopt ook dat de sanctie uitblijft. Lelystad heeft dit jaar de ozb-inkomsten juist verlaagd met 6%. ‘Het zou toch niet eerlijk zijn als wij de dupe worden van lastenverhoging in andere gemeenten.

Nou is het al onfortuinlijk als de natuur ons opscheept met een Commons, maar gegeven dat het gedrag van alle gemeentes toch al geobserveerd wordt, moet dit vast slimmer kunnen.

Eigen huis met open deur

De vereniging Eigen Huis heeft een onderzoek onder 667 Nederlanders gedaan waaruit blijkt dat ze liever hebben dat anderen hun belasting betalen. Zo vindt

[t]weederde van de eigenwoningbezitters […] dat de OZB vervangen moet worden door een belasting die niet alleen de portemonnee treft van huiseigenaren, maar als een soort ingezetenbelasting bij alle inwoners wordt geheven

iets dat door het ANP gemakshalve wordt vertaald als

[t]wee derde van alle Nederlanders wil dat de gemeentelijke onroerendezaakbelasting (ozb) zo snel mogelijk wordt afgeschaft en vervangen voor een ingezetenenheffing.

Maar er is een verschil tussen zelf geen belasting willen betalen en vinden dat de belastingheffing anders moet. Eigen Huis lijkt vooral het eerste fenomeen op het spoor, een open deur die de inkt van het persbericht niet waard is. Het aangedragen alternatief, “belasting betalen naar rato van het inkomen, en niet op basis van de waarde van hun woning” is in ieder geval economisch minder efficiënt omdat het de arbeidsmarkt nog verder verstoort. Bovendien is het voordeel van gemeentelijke belastingen dat eraan te ontsnappen valt door naar een andere gemeente te verhuizen. Dat lukt bij een rijksheffing veel minder goed.

Verrassender worden de conclusies van EH als je ze omdraait: één op de drie huizenbezitters vindt het prima dat de OZB alleen hen treft en een overgrote meerderheid is goed te spreken over de inschatting van de waarde van hun huis door de gemeente. De helft van het land wil een belastingstelsel alleen op basis van de waarde van de eigen woning.

Nog één mooie conclusie dan, uit het rapport. Let u op de laatste zin.

[Z]es van de tien stelt dat huishoudens bestaande uit drie volwassenen ook drie keer zoveel belasting moeten betalen als éénpersoonshuishoudens. Vooral kleine huishoudens vinden dat.