Maand: oktober 2017

Piek arbeidsmarkt (update 3)

De tijd gaat altijd door, zoveel is zeker. Wie dit bericht over het pieken van de Nederlandse beroepsbevolking las toen het uitkwam, is inmiddels vijf jaar ouder. Maar afgezien van het feit dat iedereen elke twaalf maanden een jaar ouder wordt, is die demografie nog een lastig vakgebied.

Het idee was destijds simpel. Door de vergrijzing van de Nederlandse bevolking en de aanstaande pensionering van de babyboom-generatie leek het erop dat de arbeidsmarkt in Nederland wel eens over zijn hoogtepunt heen kon zijn, dat we het moment gepasseerd waren waarop het maximale aantal mensen in Nederland aan het werk was. Het aantal 15-64 jarigen was al sinds 2011 aan het krimpen, en de voorspelling was dat dit tot circa 2040 door zou gaan.

Maar het bleek ingewikkelder te liggen. Een jaar later zagen we toch weer een opleving in deze groep. Was het een laatste stuiptrekking? Toen we in 2013 weer keken was de groep weer aan het dalen, schijnbaar voorgoed.

Eens kijken wat het CBS er nu van zegt. We halen de bevolking 15-64 op, met de meest recente voorspelling erbij en, ter vergelijking, de voorspelling uit 2014.

Het beeld in 2014 is dat we de top drie jaar geleden gehad hebben. Maar dan begint het aantal 15-64 jarigen ineens weer op te lopen, en zitten we in oktober vorig jaar nog maar net onder het maximum van 2011. De prognose is inmiddels dat we daar nog ruim overheen gaan. Het zal de migratie wel zijn, het meest onvoorspelbare deel van de bevolkingsgroei, die de prognose zo heeft veranderd.

Met meer mensen in de werkzame leeftijd wordt het minder waarschijnlijk dat we de piek in de Nederlandse arbeidsmarkt al gehad hebben. Het record aan werkende Nederlanders stond tot dusver in de maand juli 2008.* Vorig jaar bleven we daar nog net een procentje onder.  Maar in juli 2017 sneuvelde het record van 8 jaar geleden. Er waren toen 7.601.000 mensen aan het werk, meer dan ooit tevoren. (Update: hier dezelfde data in de nieuwe Statline.)

Is dat dan de piek in de Nederlandse arbeidsmarkt? Door de seizoensinvloeden daalt het aantal werkenden inmiddels weer, maar op de achtergrond loopt de beroepsbevolking verder op. Zolang er geen recessie komt, is er een grote kans dat we in juli volgend jaar een nieuwe piek kunnen meten. En afgaande op de demografische prognose valt het uiteindelijke maximum nu ergens in de jaren ’20. Als er tussentijds niets verandert.

* Ik gebruik hiervoor het daadwerkelijke aantal werkenden, niet seizoensgecorrigeerd. Net als in de sport erken ik de invloed van externe factoren, maar ik ga er niet voor corrigeren.

Optimaliseren

Terwijl mijn zoonje goed zijn best deed op het voetbalveld, was ik op mijn telefoon begonnen met dit spel dat draait om het produceren en verkopen van paperclips. Al gauw begon mijn oude OR-hart sneller te kloppen. Dat was nog eens optimaliseren! Mijn fabriek liep als een zonnetje, dankzij de uitgekiende balans tussen verkoopprijs, inkoopbeleid, en het investeren van de winst.

Doelpunt van de kleine Knaap! Tussen het juichen door verhoogde ik snel de stukprijs van de paperclips, om te zorgen dat de voorraad niet uitverkocht raakte. Maar wat was dat? Bovenin het scherm was de batterij van mijn telefoon inmiddels half leeg. In de instellingen zag ik dat op deze manier nog maar 34 minuten stroom beschikbaar was. De simulatie van mijn fabriek vereiste kennelijk een intensief programma dat de batterij in hoog tempo aan het leegzuigen was.

Maar dat was niet de bedoeling. Na de wedstrijd zou ik moeder en dochter in de stad ontmoeten, iets dat zonder werkende telefoon onmogelijk was. En zo kwam ik opeens in een meta-game terecht. Ik kon de paperclipfabriek moeilijk uitzetten, want dan moest ik later weer opnieuw beginnen. Maar zonder telefoon de stad in was ook geen acceptabele uitkomst. Tijdelijk stilzetten en op die manier net genoeg stroom overhouden voor het sms-en na de wedstrijd dan maar. Optimaliseren om te kunnen optimaliseren.

Goedbeschouwd een nog interessanter probleem, maar mijn verstandig batterij-beleid leidde niet tot een hogere score, wat het toch minder leuk maakte. Voor ik weer thuis was viel de telefoon alsnog uit.

(Meer over het spel. Alleen spelen als je een middag over hebt!) (en een stopcontact in de buurt.)

Nobelprijs voor Richard Thaler

De Nobelprijs Economie 2017 is zojuist toegekend aan Richard Thaler, als pionier op het gebied van Behavioral Economics, wegens het “integreren van economie en psychologie”. Populaire verklaring hier, meer wetenschappelijke achtergronden hier. Het Nobelcomite noemt expliciet bounded rationality (mensen gedragen zich niet altijd volledig rationeel), social preferences (hun gedrag hangt af van wat anderen doen en er van denken), en self-commitment (mensen beperken soms hun toekomstige opties uit angst dat ze zich dan niet rationeel zullen gedragen) als zijn drie belangrijkste bijdragen op dat gebied.

Thaler werd (bij mij tenminste) vooral bekend vanwege een column in het Journal of Economic Perspectives, waarin hij in elke editie een anomalie aan de kaak stelde. Die bijdragen werden gebundeld in dit boekje.

Thaler muntte het “endowment effect” (iets wat je hebt waardeer je hoger dan iets wat je niet hebt) en ontwikkelde een theorie van “mental accounting” (mensen gooien niet al hun geld op een hoop maar maken verschillende potjes voor verschillende doelen, en dat heeft effect op hun economisch gedrag). Zijn werk is ook populair in beleidskringen, vooral wegens de introductie van nudges (mensen zijn lui en dus is het een goed idee om een verstandige keuze als standaardoptie te kiezen) met dit boek. De Koninklijke Vereniging voor Staathuishoudkunde komt zelfs dit jaar met pre-adviezen over gedragseconomie. Goed getimed.

Thaler werd al regelmatig getipt als mogelijke winnaar en staat ook in ons oorspronkelijke lijstje van 18 kanshebbers van 2006, waarvan er nu dus al 9 de prijs hebben gekregen. Zelf dacht ik eigenlijk dat het nog wat te vroeg voor hem was, maar goed, de man blijkt ook al weer 72.

Nobel 2017

Maandag gaat ie weer vallen. De Nobelprijs Economie (en ja ja, we weten inmiddels dat het geen echte Nobelprijs is). De aankondiging vindt dit jaar merkwaardig genoeg plaats om 11:45. Hier kunt u alvast warmlopen voor de livestream. Trouwe lezers weten al dat we ieder jaar een poging doen de winnaar te voorspellen. Dit jaar alweer voor de twaalfde keer.

Best leuk om het lijstje kanshebbers van 2006 er nog eens bij te pakken, de allereerste voorspelling:

Alchian, Baghwati, Demsetz, Diamond, Dixit, Fama, French, Hart, Holmstrom, Jorgenson, Maskin, Milgrom, Myerson, Krugman, Thaler, Tullock, Williamson, Wilson.

Van het toenmalige lijstje van 18 kandidaten hebben inmiddels 8 de prijs gekregen (Diamond, Fama, Hart, Holmstrom, Maskin, Myerson, Krugman, Williamson). Alchian en Tullock zijn niet meer. French ligt niet voor de hand nu Fama hem al heeft. Blijven er nog 7 kandidaten over.

Clarivate Analytics (voorheen Thomson) heeft ook weer een lijstje kanshebbers: Camerer/Loewenstein, Hall, en Jensen/Myers/Rajan. Geen van de drie combinaties lijken me heel erg voor de hand liggen.

Vorig jaar noemden we al Blanchard, omdat macro misschien wel weer eens aan de beurt was. Maar blijkbaar vond het Nobelcomite, na Jean Tirole, twee Fransen achter elkaar toch iets teveel van het goede. Misschien dat Blanchard dan dit jaar mag. En anders? Zoals u al weet begint het zo langzamerhand toch wel een schandaal te worden dat Avinash Dixit nog nooit gewonnen heeft. Qua voorspelling zouden we dus ook gewoon weer terug kunnen naar die eerste voorspelling van 11 jaar geleden, toen we Dixit en Baghwati tipten, voor het vakgebied internationale handel. En als de prijs naar dat vakgebied gaat zouden Grossman en Helpman, de tip van vaste lezer Bart, ook een mogelijkheid zijn.