Kieswijzer

Het is verkiezingstijd en dus laait de discussie over de inrichting van de economie weer op. Tijd voor economen om zich in de strijd te mengen?

Jan Tinbergen, Neerlands grootste econoom, meende van wel. Maar dan niet als speler, maar als scheidsrechter. Hij zag het als de opdracht van de economie om keuzes in kaart te brengen, de gevolgen van verschillend beleid duidelijk te maken voor het publiek. Als u de belastingen verlaagt neemt de groei toe maar ook de schuld, en wel met zoveel miljard. Dat werk. Aan de politiek was het om vervolgens één van de alternatieven te kiezen. De hand van Tinbergen is duidelijk zichtbaar in de gebruikelijke doorrekening van de verkiezingsprogramma’s door het CPB, een project dat uniek is in de wereld.

Maar wie luistert er naar het Planbureau als er ook een kieswijzer is? Dertig keer klikken en de politieke voorkeur rolt er automatisch uit. Is de kieswijzer de geautomatiseerde econoom van de nieuwe eeuw?

Nou, nee, want de functie van scheidsrechter ontbreekt helaas in het programma. De keuzes die de twijfelende kiezer krijgt voorgeschoteld geven steeds één kant van de zaak weer: wel de kosten, niet de opbrengsten of vice versa. Bijvoorbeeld:

Stelling 2:
De kinderbijslag moet omhoog.

Tja, wie is daar niet voor? De kwestie is natuurlijk waar het geld vandaan komt dat voor de kinderbijslag nodig is. Betere stelling: de kinderbijslag en de BTW moeten omhoog. Nog betere stelling: noem de bedragen.

Politieke keuzes die ertoe doen zijn vaak pijnlijk, er is altijd een afruil tussen twee kwaden. Een goede stemwijzer zou dat moeten laten zien, zodat burgers weten waarvoor ze kiezen.

Lees verder “Kieswijzer”

Zingen onder de douche

Van de directeur van Energy Australia mogen landgenoten niet meer onder de douche zingen en dagdromen, zo leerden wij dit weekend. Dat leidt maar tot verspilling. De gemiddelde Australische douche duurt zeven minuten en dat kan best wat korter.

Het is een klassieke fout: een kosten-baten-analyse doen, en dan maar naar een van beide kanten kijken. Natuurlijk kost het je wat, zeven minuten onder de douche staan, maar daar staan ook baten tegenover. Als Australiers zeven minuten onder de douche willen staan, dan doen ze dat blijkbaar omdat ze bereid zijn de kosten die daarmee gepaard gaan, te betalen. De enige reden om te pleiten voor een beperking van douchetijd zou dan zijn een situatie waarbij er negatieve externe effecten zijn van lang douchen: negatieve effecten die niet door de individuele doucher worden meegenomen in zijn of haar douchetijdafweging.

Maar het tegendeel lijkt het geval. Er zijn juist positieve externe effecten. Al dat dagdromen onder de douche, zo is mijn ervaring, leidt vaak juist tot uitstekende ideeen. Ideeen die niet alleen positief zijn voor de doucher in kwestie, maar soms zelfs voor de ganse mensheid. Stel dat deze meneer O’Brien een slordige 2500 jaar geleden directeur was geweest van Energy Hellas. Als het aan hem had gelegen was Archimedes dan al binnen zeven minuten uit zijn bad gestapt, nooit tot zijn Eureka-inzichten gekomen, en was daarmee de ontwikkeling van de westerse beschaving nodeloos vertraagd. Ik bedoel maar. Lang douchen moet juist gesubsidieerd worden.

Koffiedik

De daling van de 10-jaars rente in de VS en Europa ondersteund [sic] de visie dat economische groei op haar retour is. […] De zwakke huizenmarkt in de VS is een ander rood stoplicht voor de bulls. Als grondstoffen en edelmetalen de weg omhoog weer vinden is het tijd de aandelenportefeuille winterklaar te maken. Deze maand zullen beleggers de roze bril wel ophouden maar van een AEX op 420 in oktober sta ik niet te kijken.

Aldus Hans Jager van blikopdebeurs.com op 15 september. De AEX stond op dat moment op 470, zodat het uitkomen van deze voorspelling een kleine crash zou betekenen.

Het kan, natuurlijk. Oktober is een mooie maand voor paniek: vorige week 19 jaar geleden zagen we de grootste in de recente geschiedenis. Maar het hoeft niet. De begindagen van oktober waren eigenlijk best goed, zoals de voorspeller toegeeft in zijn column van 5 oktober:

Inmiddels quoteert de index rond de 480 punten. Het technische plaatje doet sterk denken aan een bergbeklimmer, bezig aan de laatste zware meters voor de top.

Tja. We schrijven 23 oktober, het is vandaag en volgende week opnieuw maandag dus ik wil niets uitsluiten maar de index staat vooralsnog rond de 490. De moraal: hoewel beurzen goede voorspellers zijn is het voorspellen van de beurs erg lastig. Wat wil je ook: de AEX is de weerslag van de analyse van duizenden handelaren, allemaal op zoek naar winst. Voorspellen wat die index over een maand gaat doen is een maand lang de toto helemaal correct invullen. Economen weten allang dat dit zeer onwaarschijnlijk is.

Weten dat de beurs inherent onvoorspelbaar is helpt om malafide of misleide tipgevers als zodanig te herkennen. Probeer daarbij met name gebruikers van technische analyse (te herkennen aan termen als weerstand, plafond, support) te mijden.

De vis wordt duur betaald

Het is in dit land verboden om een kartel te vormen. Daar zijn goede redenen voor. Als iedereen vrij en eerlijk concurreert, dan worden prijzen gelijk aan marginale kosten en krijgt iedereen de juiste prikkels om te consumeren en te produceren. Hoge prijzen afspreken komt neer op diefstal van de consument. De meeste producenten hebben inmiddels in de gaten dat de overheid daar zo over denkt. Als ze al afspraken maken, dan gaan ze zeker niet de media opzoeken om melding te maken van hun illegale praktijken. En de media gaan die illegale praktijken natuurlijk ook niet kritiekloos voor het voetlicht brengen. Zou je denken.

Welkom in de wereld van de garnalenvissers. De vissers zijn in een fatale prijsspiraal terecht gekomen, zo meldt RTV Noord.

De prijs op de afslag is laag. Daardoor moet er meer worden gevangen om nog iets te verdienen. En dat betekent meer aanvoer op de afslag en daarmee een verdere daling van de prijs.

Tja, dan ontkom je natuurlijk niet aan gezamenlijke vangstbeperkingen. Dat is de enige manier om die prijs weer omhoog te krijgen. Een stukje solidariteit tussen de vissers, meldde een van hen op de regionale TV. Alleen de NMa “zou nog roet in het eten kunnen gooien”, weet RTV Noord. Den Haag ook altijd. Ook andere kranten maken inmiddels melding van de kwestie, maar vertellen er niet bij dat de vissers besloten hebben hun vangst te halveren.

Via de link “NoordNieuws in RealVideo” op deze pagina is het nieuwsbulletin van TV Noord vandaag nog te zien. De onthutsende reportage start na 4:05.

(opnieuw dank aan Pim)

Weg met Lingo!

Het zijn zware tijden voor Ton F. van Dijk, de netcoördinator van Nederland 1. U kent hem als de man die de bijl wilde zetten in het spelletje Lingo omdat de kijkers te oud zijn. Inmiddels is hij, na veel commotie, op zijn plan teruggekomen. Jammer, want hij had groot gelijk.

De publieke omroep, waar Ton werkt, wordt gefinancierd met belastinggeld. Dat systeem stamt nog uit de tijd dat de overheid het alleenrecht op uitzenden had en er geen manier was om de kijker per ontvangen programma te laten betalen. Beiden zijn niet meer van toepassing, maar de publieke omroep is er nog steeds. Je kunt je afvragen of dat verstandig is, maar zolang er uit algemene middelen wordt uitgezonden is het netjes om ervoor te zorgen dat de belastingbetaler goed bediend wordt. Daar is de omroep zich terdege van bewust, en dus houdt men nauwlettend in de gaten welke bevolkingsgroepen inschakelen.

Het blijkt al geruime tijd het geval dat ouderen, die betrekkelijk weinig belasting betalen, veel naar de publieke omroep kijken. Mensen tussen 20 en 50, de grote netto-betalers, zoeken hun heil eerder bij commerciëlen. Daarmee dreigt de publieke omroep een soort verlenging van de AOW te worden, waarbij de jeugd betaalt en de ouderen ontvangen. De inschatting van de publieke omroep is dat deze situatie op den duur politiek onhoudbaar wordt.

Met het verdwijnen van Lingo zou het belastinggeld van mensen tussen de 20 en de 50 worden ingezet om programma’s te maken waar ze zelf naar zouden kijken. Dat is niet bij voorbaat onverstandig. En wat Lingo betreft is de volkswoede slecht geïnformeerd, want het kijkend publiek is weer eens de verkeerde vraag voorgelegd. De kwestie is niet moet Lingo blijven maar wilt u belasting betalen om Lingo te behouden, of bekijkt u liever een reclameblok? Want met een schare fans die in de miljoenen loopt is het programma namelijk prima levensvatbaar zonder overheidssteun.

RTL werpt zich op als de redder van Lingo

Boekenhoekje

Goed nieuws. Een collega (bedankt Pim!) wees mij er op dat het hier reeds eerder geprezen “The Undercover Economist” van Tim Harford is verschenen in een Nederlandse vertaling. Titel: De Economische Detective. Eerder verscheen het al even prijzenswaardige “Freakonomics” van Dubner en Levitt in een Nederlandse vertaling. Daarmee is er nu zo maar een fatsoenlijk aanbod van Nederlandstalige populair-wetenschappelijke economieboeken. Doe er uw voordeel mee. Met Sinterklaas bijvoorbeeld.

Voor wie nog niet is uitgelezen: de staf van de business school van Carnegie Mellon geeft tips voor andere lezenswaardige economieboeken [via].

Rekeningrijden

Iedereen kan een onderzoek bestellen, zo blijkt maar weer. Zie bijvoorbeeld de parkeerplaatsenexploitant P1, die vorige week het nieuws haalde:

De Nederlandse automobilist trekt zich weinig aan van rekeningrijden. […] 63% van de respondenten zegt dat het eventueel invoeren van rekeningrijden hen er niet van zou weerhouden de auto te pakken.

Interessante conclusie. Op het eerste gezicht lijkt het dat het nooit wat wordt met dat rekeningrijden in Nederland. Immers, twee derde van de bestuurders rijdt gewoon door. Maar dat veronderstelt dat de bedoeling van het beprijzen is om de meerderheid van de automobilisten van de weg te jagen. En die veronderstelling klopt niet.

aantal auto's versus doorstroomtijd Hoe verhoudt de reistijd zich met drukte? Daar bestaat een formule voor, de Bureau of Public Roads formula (zie bijvoorbeeld hier). Links het geval van een weg die je, als er geen verkeer is, in 10 minuten aflegt. De capaciteit is 100 auto’s. Als het er meer worden loopt de reistijd op, en behoorlijk hard. Bij 150 auto’s doe je er al bijna 18 minuten over om de weg af te leggen. Nog meer en het verkeer wordt een chaos.

Stel nu dat een derde van de automobilisten besluit om, als gevolg van de heffing, niet meer (of pas later) de weg op te gaan, zoals het onderzoek voorspelt. Dan kun je dus terug van 150 naar 100 auto’s. Uit de grafiek blijkt hoeveel dat scheelt. De parkeerbeheerder heeft daarmee aangetoont dat de potentiële effecten van rekeningrijden groot zijn.

Wie in de maanden juli en augustus in de Randstad naar z’n werk rijdt wist dat overigens al. Ongeveer een derde van de collega’s is op vakantie en de ochtendspits is verdwenen.

Weer een Nobelprijs

De Nobelprijs voor de vrede is zojuist toegekend aan Muhammed Yunus en de Grameen Bank. Excellente keuze. Eigenlijk zou je het ook kunnen beschouwen als Nobelprijs voor Toegepaste Economie. Grappig, want de economieprijs van vorig jaar zou je kunnen beschouwen als een soort van Nobelprijs voor vrede. 

Muhammed Yunus bedacht in de jaren ’70 de Grameen Bank die microkredieten, miniscule leningen, verstrekte aan arme inwoners van Bangladesh. Het werd een doorslaand succes. Miljoenen mensen hebben uit abjecte armoede kunnen klauteren door de leningen van de Grameen Bank en zijn navolgers in andere landen. En voor de verstrekkende instellingen bleken die leningen nog winstgevend ook. Inmiddels hebben hele volksstammen economen zich op microkredieten gestort.

Bijbelstudie

Even iets heel anders nu. Wie denkt dat christendom en wetenschap niet samen gaan, heeft het mis. Tijdens een bijeenkomst van experimenteel economen in Tucson eerder deze maand, zo melden mijn bronnen, wees Orley Ashenfelter er op dat het eerste wetenschappelijk verantwoorde, gerandomiseerde experiment al ruim 2000 jaar geleden beschreven werd. In de bijbel. U gelooft het niet? Sla Daniël 1 er maar op na.

Wat vooraf ging: Vijf Israëlieten werden aan het hof van Nebukadnessar te werk gesteld. Ze krijgen ook eten van de koning, maar Daniël wil zich aan de Joodse reinheidsvoorschriften houden en vraagt de hoofdeunuch toestemming om niet van het aangeboden voedsel te eten. De hoofdeunuch durft het niet aan: de koning heeft immers “bepaald wat jullie zullen eten en drinken, en als hij vindt dat jullie er slechter uitzien dan jullie leeftijdsgenoten zal hij mij daarvoor verantwoordelijk stellen.” En dan komt het. Daniel doet het volgende voorstel:

‘Neem de proef op de som en laat uw dienaren tien dagen alleen groente eten en water drinken. Vergelijk ons uiterlijk daarna met dat van de jongemannen die de koninklijke spijzen eten, en beslis dan over uw dienaren op grond van wat u ziet.’ De kamerheer ging op het voorstel in en gaf hun tien dagen. Aan het eind van de tien dagen zagen zij er gezonder en beter doorvoed uit dan alle jongemannen die de koninklijke spijzen voorgezet hadden gekregen. Dus diende de kamerheer hun geen koninklijke spijzen en wijn meer op, maar gaf hij hun alleen nog groente.

Welk significantieniveau de kamerheer hanteerde, is helaas niet bekend.