Categorie: Zwarte markt

Vluchtelingendeal

In de vluchtelingendeal tussen de EU en Turkije zit de volgende regel:

For every Syrian being returned to Turkey from Greek islands, another Syrian will be resettled from Turkey to the EU taking into account the UN Vulnerability Criteria.

Vluchtelingen die de EU binnenkomen via Griekenland worden teruggestuurd, maar door deze regel helpen ze met hun overtocht wel een andere vluchteling, die als compensatie vanuit Turkije naar de EU gebracht wordt.

Mocht het plan werken (er zijn de nodige twijfels) dan zal er iemand in Turkije moeten gaan beslissen welke van de 2,7 miljoen Syriërs in dat land naar Europa mag. Van zo’n ticket hangt voor de vluchtelingen zeer veel af; het is een veel betere deal dan illegale migratie met een bootje, waarvoor duizenden hun leven waagden en zo’n $1,200 neerlegden.

Wat ik me afvraag, als econoom, is hoe die allocatie in Turkije plaats gaat vinden. De kwetsbaarheids-criteria van de VN, als ze al objectief vast te stellen zijn, zullen wel niet leiden tot een geordende lijst van 2,7 miljoen mensen. Dat is vragen om moeilijkheden. Turkije is geen super-corrupt land (66e van de 168 landen op de lijst van Transparency International), maar gegeven de waarde van de tickets zal de verleiding geweldig groot zijn om ze te gelde te maken.

Een waterdicht BTW-systeem

En nu iets leuks uit mijn vakantie. Elke bon die ik kreeg van een Kroatische verkoper, of het nou de serveerster op het terras was, of de beheerder van de grote glijbaan langs de kant van de weg, was voorzien van een mysterieuze code. Mijn Kroatisch is niet geweldig, zodat mij de aanduiding “JIR” niet meteen iets zei, maar ik moest erachter komen wat de getallen voorstelden.

kroabon

Gelukkig was er Wifi en zo kwam ik op dit paper [pdf], dat in het Engels kort uitlegt waar het hele systeem voor bedoeld is. Op het moment van verkoop maakt de verkoper contact met een computer van de overheid en meldt de transactie aan; hij/zij krijgt de code terug als bewijs dat dit gebeurd is, en print die op de bon. Om er zeker van te zijn dat de verkoper geen codes uit zijn duim zuigt, kan de klant thuis (of op zijn telefoon) checken of de overheid ook echt van de transactie weet, door de code op een website te valideren.

Waarom dit alles? Wel, als de overheid op de hoogte is van alle transacties, zelfs als die met cash worden voldaan, is het heffen van BTW een stuk simpeler. Waar andere landen vertrouwen op een bonnetje zonder code (zie #24 hier) of met enigszins vreemde plannen komen, lijkt dit systeem behoorlijk waterdicht. Dat veronderstelt wel dat de klanten af en toe hun code checken (32 getallen lang – da’s veel voor mensen met dikke vingers) en de ambtenaren onkreukbaar. Maar ambtieus is het systeem zeker. Het zal niet toevallig zijn dat ik het aantref in een land dat pas recent bestaat: een mooi voorbeeld van leapfrogging.

De anti-woekerwet

We maakten ons in de rechterkolom van deze site al vrolijk over het idee, maar de Tweede Kamer heeft inderdaad ingestemd met een wetsvoorstel dat het doorverkopen van kaartjes door professionele handelaren aan banden legt. En hoewel we al vaak [1,2,3,4] over het onderwerp schreven, doen we het gewoon nog een keer. Hoe kunnen we ook anders: dit is zo’n beetje de kern van de economie, de verdeling van schaarse middelen, en de wet is een onding.

Zwarthandelaren, u weet het, verkopen een kaartje door voor een hogere prijs. Er zijn twee interessante kwesties die hier mee te maken hebben. Kwestie één is de vraag waarom de organisator van het evenement de prijs van het kaartje te laag heeft vastgesteld. Bij de juiste prijs is er voor een zwarthandelaar immers niets te verdienen. Ik kan drie redenen bedenken:

  1. Onderschatting van de vraag. Het is lastig van tevoren de populariteit van, zeg, een concert in te schatten. Soms gaat het mis.
  2. De organisator hecht belang aan de “toegankelijkheid voor breed publiek”.
  3. De organisator hecht belang aan de status van “uitverkocht”.

In alle gevallen zijn er meer vragers dan kaartjes en moeten de schaarse kaartjes worden verdeeld. De tweede kwestie is wat het alternatieve mechanisme daarvoor is.  Verdeling kan op basis van criteria als snelheid, handigheid, geduld of geluk.  Zie bijvoorbeeld de voetbalkaartjes of de bekende rij voor de deur. Zwarthandelaren gebruiken dit alternatieve mechanisme om de markt weer terug te brengen: zij kopen de kaartjes op en verdelen ze op basis van (een hogere) prijs, en pikken zo de winst in die de organisatie ook had kunnen maken.

Opstellers van de wet zeggen over hun dat laatste:

Hiervan wordt de consument de dupe. Het wetsvoorstel gaat onredelijke prijsverhogingen tegen, zodat we de consument de toegang tot culturele- en sportevenementen tegen een redelijke prijs kunnen garanderen.

Maar dat is onzin. De wet zorgt niet voor extra plaatsen op de tribune, dus “garanderen” dat het publiek een uitverkocht evenement in mag kan niet. En wat die redelijke prijs betreft, het klopt dat de prijs in geld gelimiteerd is. Maar het alternatieve mechanisme vraagt wel een prijs in termen van tijd of geduld. Het enige effect van de wet, als die werkt zoals beoogd, is dat kaartjes terechtkomen bij een andere groep mensen, met minder geld en meer tijd en geduld.

De pest is dat de wet natuurlijk niet werkt als beoogd. Zwarthandelaren gebruiken het alternatieve verdelingsmechanisme als een vorm van productie: ze zetten hun tijd, handigheid en geduld om in geld. Die productie kan gewoon door blijven gaan zolang de zwarte handel creatief omspringt met het aanbod. De kaartjes kunnen bijvoorbeeld worden verkocht in een arrangement inclusief diner. Of overnachting. Zo is nooit na te gaan welke opslag er op het kaartje zit. Een alternatief is dat de handel ondergronds gaat, bijvoorbeeld door de kaartjes contant bij de deur aan te bieden. Door de toegenomen onzekerheid wordt iedereen hier slechter van.

Allocatie

Het is een regelmatig terugkerend thema te worden op deze weblog. Er zijn een aantal manieren om schaarse goederen te alloceren. Met een markt komen de goederen terecht bij degene met de hoogste waardering, en dat is efficient.  Alternatieven zijn een wachtrij of een loting. Naast de inefficientie is een nadeel van die methodes dat het bloed kruipt waar het niet gaan kan en er dus toch vaak een zwarte markt ontstaat.

De voorbeelden van vandaag:

De gelegenheid maakt de dief

Niet dat ik voor het bedreigen van eerlijke burgers ben, maar de krokodillentranen die hier geplengd worden door concertorganisator Mojo en de KNVB zijn wel erg bespottelijk. Beiden geven aan bedreigd te worden door lieden uit de zwarthandelarij als ze pogingen doen om de tussenhandel aan te pakken.

We schreven er al vaker over: er is een makkelijke manier om de zwarte handel compleet stil te leggen en dat is het verhogen van de prijs van de kaartjes. Wie, om welke reden dan ook, de prijs laag houdt creëert meer vraag dan aanbod en daarmee een zwarte markt. Tussenhandelaren leven van het verschil tussen de marktprijs en de ticketprijs. Wie dat verschil opheft heeft nergens last van.

De klachten over bedreiging kwamen boven tafel bij een kamerdebat over zwarte handel. Strengere wetten tegen die praktijk is wel het laatste dat we nodig hebben.

Moskee

Economen geven de voorkeur aan het prijsmechanisme wanneer het gaat om het alloceren van schaarse goederen. Maar er zijn alternatieven. Een wachtrij bijvoorbeeld, denk aan de huizenmarkt of de gezondheidszorg. Soms proberen mensen het product al in een zo vroeg mogelijk stadium te claimen. Plaatsjes op een Amsterdamse straat bijvoorbeeld, op Koninginnedag. Of kuilen en ligstoelen op het strand van Scheveningen, vaak door Duitse toeristen. Wie slim is, reserveert gewoon zelf een plekje en verkoopt hem vervolgens door aan de meest gefortuneerde Duitser, zie ook hier. Economisch gezien helemaal geen gekke oplossing, want de kuil komt dan terecht bij degene die er het meest voor over heeft en dat is efficiënt.

In Saoedi-Arabië moet je echter niet met dat soort geintjes aankomen. Daar zijn twee mannen gearresteerd wegens het verhuren van onrechtmatig gereserveerde bidplaatsen in de Grote Moskee. Ja heus.

Eigenlijk zouden ze die plekjes natuurlijk gewoon moeten veilen. [via]

Het hebben van een parkeerplaats

Maar nu even iets anders. Tijdens de zomervakantie zat ik in de bus naast een vriendelijke Israëlische dame die mij vertelde van het parkeerprobleem van Tel Aviv. In haar woonwijk zijn plekken voor de auto zo schaars dat bijna niemand zijn auto meer gebruikt. Want wie wegrijdt van zijn plek vindt er nooit weer een terug.

Natuurlijk denken economen maar aan een ding, maar toen ik deze mevrouw vroeg of de prijs voor een parkeerplek dan niet te laag was, was ze het niet met mij eens. De plekken moesten gewoon aan bewoners toegewezen worden, want als ze voor het parkeren moest betalen kon ze niet meer op vakantie.

Tja, dat kan natuurlijk ook. Maar dan staan die plekken weer (inefficiënt) leeg te wezen als mevrouw de stad in is. Hoe dan ook, feit is dat schaarse goederen waarvoor de prijs te laag is tóch verdeeld moeten worden en dat zoiets vaak op een slechte manier gebeurt (zie boven maar ook hier en hier). Zou het niet aardig zijn eens te kijken op wat voor manieren dat allemaal gebeurt? Daar is vast onderzoek naar gedaan. Heeft iemand een referentie?

De KNVB en de kaartjes

Ik geef het toe, wij hebben het al veel te vaak gehad over de pogingen om de zwarte handel in kaartjes te verbieden. Hier bijvoorbeeld, hier, hier en ook hier. Maar soms moet het gewoon weer even. De boosdoener vandaag: de KNVB. Als u naar het EK voetbal heeft gekeken, is u misschien opgevallen dat er aanzienlijk meer oranje op de tribune zat dan je op basis van de aan de Nederlanders toegekende kaarten zou verwachten. Uiteraard hebben we dat volledig te danken aan de zwarte handel. Desalniettemin pleit de KNVB toch voor een verbod. Waarom? Gaat u er vooral even rustig voor zitten:

[Er wordt] twintig, dertig keer te veel betaald voor een kaartje van 65 euro. Deze toernooien moeten een hoge mate van toegankelijkheid hebben. Het mag geen kwestie van vraag en aanbod zijn. [sic]

Goed. Laten we even de zaken rustig op een rijtje zetten. Wanneer denkt u dat deze toernooien toegankelijker zijn? Wanneer je goede contacten bij de KNVB moet hebben om aan een kaartje te komen, of wanneer iedere burger die bereid is de marktprijs te betalen, naar binnen mag? Precies.

Opnieuw wordt gesuggereerd dat er meer mensen in het stadion kunnen als er geen zwarte handel zou zijn. Natuurlijk is dat grote onzin. Het aanbod ligt vast. Het eerlijkst is dan om die plaatsen te gunnen aan degenen die bereid zijn daar het meest voor te betalen. Zo blijft het voor iedereen toegankelijk. En dat kan via zwarte handel. Al zou het natuurlijk veel slimmer zijn als de UEFA gewoon zelf de kaartjes veilt zodat de winst niet naar de zwarthandelaren gaat. De opbrengst kan dan desnoods naar een goed doel.

Woekerhuur

Op de site checkjekamer.nl schrijft een medewerker van de landelijke studentenvakbond

Er zijn gelukkig wettelijke regels die de maximale huurprijs voor een kamer vaststellen: het puntenstelsel. Met dit deel van de kamercheck kun je kijken wat jouw maximumhuur is.

Een andere manier om dit te zeggen is deze: Er zijn gelukkig regels die ervoor zorgen dat studenten die een kamer gevonden hebben er niet teveel voor betalen, en die er tevens voor zorgen dat grote groepen studenten helemaal geen kamer kunnen vinden. Want wie een maximumprijs onder de marktprijs introduceert, zorgt voor een vraagoverschot. Oftewel, wie blij is met het huurplafond moet zich niet druk maken over kamernood.

Maar wie een maximumprijs introduceert roept tegelijk een zwarte markt in het leven. Immers, er bestaan volwassen vragers en aanbieders die het best eens kunnen worden over een prijs die weliswaar boven het maximum ligt, maar toch voor beiden acceptabel is. Wie die verhuurders vervolgens wegzet als woekeraars, die zorgt ervoor dat het aanbod van kamers nog verder opdroogt.