economie is overal
Op dit moment lees ik Reinventing the Bazaar van John McMillan. Mooi boek over de werking en de geschiedenis van markten.
Het is dan ook een vreemde gewaarwording om te lezen dat de auteur zojuist is overleden. De Nieuw-Zeelander was een vooraanstaand veilingtheoreticus, onder meer verantwoordelijk voor het klassieke overzichtsartikel met Preston McAfee. [via]
Het wil nog wel eens gebeuren dat overheden goedbedoelde beleidsmaatregelen nemen zonder de micro-economische gevolgen daarvan al te goed te overdenken. Een favoriet van mededingingseconomen is bijvoorbeeld het verhaal van de Deense cementindustrie, waar de overheid meer transparantie wilde bewerkstelligen door alle prijzen te publiceren, wat als gevolg had dat die prijzen omhoog vlogen omdat diezelfde transparantie het ook voor producenten veel makkelijker maakte om een kartel in stand te houden. Je kunt immers meteen zien wie zich niet aan de afgesproken prijs houdt.
Een ander voorbeeld duikt nu op in de VS. In sommige van de Verenigde Staten bestaat de verplichting dat in winkels elk individueel item van een prijsje wordt voorzien. De consument moet immers weten waar hij aan toe is, en dan schijnt een prijsaanduiding op het schap niet voldoende. Het gevolg? Deze studie laat zien dat de prijzen in winkels die aan deze verplichting moeten voldoen liggen 8 tot 10% hoger dan de prijzen in de winkels waarvoor dat niet geldt. Immers: winkeliers worden opgezadeld met hogere kosten en af en toe eens iets in de aanbieding gooien is er ook niet meer bij, want veel te veel gedoe. [via]
Leuk altijd, die journalisten die hun eigen conclusies trekken, niet gehinderd door enige voorkennis of nader onderzoek. Vanochtend in het nieuws:
Het aantal sterfgevallen in Nederland neemt de komende jaren af. Dat voorspellen onderzoekers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maandag in De Telegraaf. De daling is volgens de onderzoekers het gevolg van de stijging van de gemiddelde temperatuur. […] De Telegraaf meldt dat door deze ontwikkeling de uitvaartbranche in grote nood verkeert.
Als de Telegraaf dan toch met het CBS aan het bellen was, hadden ze meteen even kunnen vragen of die laatste conclusie wel klopt, zo zou je denken. Maar nee. Nog dezelfde ochtend valt de krant door de mand, en meldt het ANP:
De uitvaartbranche biedt steeds meer werk. Het aantal banen in de sector is tussen 1996 en 2006 verdubbeld. Ook het aantal uitvaartverzorgingsbedrijven is toegenomen. […] Dat heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) becijferd.
De nieuwe regering heeft besloten dat schoolboeken voortaan niet langer hoeven worden betaald door ouders van de schoolgaande kinderen in kwestie, maar door alle belastingbetalers gezamenlijk. Schoolboeken heten dan ‘gratis’.
Maatschappelijk gezien zou dat een voordeel kunnen opleveren: wanneer de overheid als grote inkopende partij in staat is om een korting te bedingen waartoe individuele ouders niet in staat zijn, dan zou dat een welvaartswinst opleveren. Maar of dat er werkelijk van komt valt te betwijfelen. De eerste tekenen zijn in ieder geval niet bemoedigend. In het AD zet de lobby van schoolboekenuitgevers stevig in:
Nu betalen ouders voor ongeveer een miljoen kinderen jaarlijks gemiddeld ongeveer 290 miljoen euro, maar met dat bedrag denken de uitgeverijen niet uit te komen. De Valk [directeur van Wolters Noordhoff]: ,,Wij denken aan een bedrag tussen de 350 en 400 miljoen euro. Wat we heel belangrijk vinden is de toekomst, met alleen een prijscompensatie komen we er niet.”
Hu!? “Met dat bedrag denken de uitgeverijen niet uit te komen”!? Dat doen ze nu toch ook? En uiteraard denken de uitgevers helemaal niet aan hun eigen portemonnee, welnee, ze denken natuurlijk alleen maar aan het Algemeen Belang:
… laten we er geen kostendiscussie van maken, het gaat om goed onderwijs. Daarbij past dat als een onderwijsmethode verandert er ook nieuwe boeken moeten worden ontwikkeld.
Geloof het of niet, maar veel economen houden zich tegenwoordig bezig met uitstelgedrag (zie bijvoorbeeld hier). Op zich ook niet onbelangrijk, want wie teveel uitstelt, spaart bijvoorbeeld ook te weinig voor zijn pensioen, met alle gevolgen van dien.
Wie voortdurend uitstelt, komt altijd te laat. Sommige mensen hebben daarom hun horloge permanent een paar minuten voor lopen. Maar ja, wie slim is, houdt daar gewoon rekening mee en trekt bij voorbaat al die paar minuten van de tijd op zijn horloge af. Eigenlijk hebben we dus een klok nodig die een paar minuten voor loopt, maar waarvan we niet weten hoeveel precies. Goed nieuws: die is er. Klik hier en krijg een klok die ergens tussen de nul en 15 minuten voor loopt [via]. Maar je weet nooit precies hoeveel. Overigens ben ik er nog niet helemaal uit in hoeverre het gebruik van deze klok consistent is met theoretische modellen van uitstelgedrag, maar dit terzijde.
Ik had trouwens al veel eerder over deze klok willen berichten, maar het kwam er maar steeds niet van.
D66-leider Pechtold voert vandaag actie voor het behoud van de koopzondag. Op zich zijn daar goede argumenten voor, maar de volgende klinkt toch wat curieus:
Ook zouden de huren van winkeliers hoger liggen omdat ze op zondag open mogen blijven. Als hun winkels op zondag nu dicht moeten, kunnen ze hun huren niet meer betalen, stelt D66.
Verdere uitleg lijkt me overbodig. Nou, vooruit dan, speciaal voor D66: Als huren hoog zijn omdat winkels op zondag open mogen, dan gaan die huren dus weer naar beneden als de winkels op zondag dicht moeten.
Hilarisch: Yoram Bauman legt Mankiw’s 10 principles of economics uit in 5 minuten. [via]
Het schijnt dat er in Duitsland een bescheiden baby-boom gaande is. Lokaal wordt gesproken van 10-15% meer babies dan normaal. Volgens Der Spiegel komt dat allemaal door het WK voetbal dat negen maanden geleden plaatsvond. Dat lijkt mij redelijk onwaarschijnlijk: Duitsland is nog wel eens verder gekomen op een WK in eigen land en zover mij bekend was er toen ook geen sprake van meer babies. Een veel waarschijnlijker verklaring lijken mij de fiscale prikkels waardoor het sinds 1 januari een stuk aantrekkelijker is om babies te krijgen. Zie bijvoorbeeld ook de wetenschappelijk onderbouwde ervaringen in Australie.
Ook in China wordt een baby-boom verwacht, zo meldt de Economist, maar dat komt omdat het Jaar van het Varken net is aangebroken, en volgens de Chinezen brengt dat geluk.
Leiders in het noordoosten van India zijn bang dat het eigen volk door toenemende migratie in de minderheid raakt. Wat doen ze er aan? Precies, een subsidie voor vrouwen met meer dan twaalf kinderen.
Op Cyprus tenslotte wordt juist gevreesd voor een abortus-boom: het lijkt er op dat er een fikse subsidie komt voor vrouwen met meer dan drie kinderen en, zo luidt de theorie, daarom laten vrouwen die net zwanger zijn nu een abortus uitvoeren om dat vierde kind pas te krijgen als de subsidie is ingevoerd.
Vorige week gaf de EU de hoogste kartelboete uit haar geschiedenis. Vijf lift- en roltrapproducenten krijgen in totaal 992 miljoen euro boete omdat ze tien jaar lang in vier landen hun afnemers hebben belazerd met kunstmatig hoge prijzen. Het NRC van afgelopen zaterdag geeft een commentaar (afkomstig van breakingviews.com) dat de wenkbrauwen doet fronsen. Een paar fragmenten:
Sommige van die Europese kartels hebben weinig te maken met zakkenvullen en buitensporige winsten. Neem de liftsector. De operationele winstmarge ligt rond de tien procent, niet bepaald indrukwekkend […] Het liftkartel was niet zozeer een opzetje om snel rijk te worden, maar eerder een manier om de markt stabiel te houden […] Als een van de bedrijven een te agressief prijsbeleid gaat voeren, kan het met verliezen worden geconfronteerd die het zouden dwingen de sector te verlaten […] Dat zou ironisch zijn – een pro-concurrentiebeleid dat minder concurrentie oplevert.
Toegegeven, uiteindelijk concluderen de columnisten dat het een goede zaak is dat het kartel is aangepakt. Maar bovenstaande redenering is wat vreemd. Natuurlijk is vier bedrijven die concurreren altijd nog beter dan vijf bedrijven die een kartel vormen. Het feit dat de winstmarges in de liftsector niet al te hoog zijn, duidt er juist op dat het kartel nog meer maatschappelijke schade heeft toegebracht dan alleen maar hogere liftprijzen: blijkbaar zijn er inefficiente liftbedrijven die alleen maar het hoofd boven water kunnen houden omdat er een kartel is. Door het loslaten van prijsafspraken gaan die bedrijven verdwijnen. En dat is alleen maar goed.
Kartels voeren vaker als argument aan dat hun prijsafspraken ‘noodzakelijk zijn om de markt stabiel te houden’. Meestal bedoelen ze daarmee dat door het kartel inefficiente en overbodige bedrijven het hoofd boven water kunnen houden. Het kenmerk van gezonde concurrentie is nu juist dat dergelijke bedrijven verdwijnen en plaats maken voor iets beters. Wij willen helemaal geen stabiliteit.
Vorige week kwam het bericht dat rokers meer last van de vuurwerkramp in Enschede zouden hebben dan niet-rokers. Jaren na dato hebben ze twee tot drie keer zo veel kans op ernstige psychische klachten dan niet-rokers. De onderzoekers suggereren dat rokers er daarom goed aan zouden doen om na een ramp te stoppen met roken.
Opvallend genoeg haalt vooraanstaand econoom en Freakonomics-auteur Steven Levitt op zijn weblog ongekend fel uit tegen dit onderzoek. Dat lijkt terecht. Ten eerste: er is niet gekeken of de onderzochte rokers ook voor de ramp al rookten. Juist de grootste neuroten die veel psychische problemen met de ramp hebben, zullen ook juist door de ramp aan het roken zijn geslagen. Dat vertekent de uitkomsten. Het advies om na een ramp maar te stoppen met roken raakt helemaal kant noch wal, vindt Levitt, vooral omdat in de studie helemaal niet naar stoppen met roken is gekeken:
This is not too different than advising sick people to avoid hospitals because people who visit hospitals die at a much higher rate than people who don’t.