Marco

Dumpen

Het zou een mooie boel worden, al die concurrentie. Al die lage prijzen ook. Dat leidt alleen maar tot hogere verkopen en daarmee tot meer werkloosheid. Als producent van, ik zeg maar wat, tandpasta, moet je er toch ook niet aan denken dat de plaatselijke supermarkt ineens gaat besluiten jouw tandpasta tegen een lagere prijs in de schappen te leggen. De consument betaalt dan minder, terwijl jij van de super nog steeds hetzelfde bedrag per tube krijgt. Dat kan alleen maar ten koste gaan van je eigen marges en omzet.

Als u bovenstaande redeneringen niet kunt volgen, dan bent u niet de enige. Ik ook niet. Toch is het precies het verhaal dat MKB Nederland ophoudt. Nou ja, dat concurrentie goed is durft men nog net niet te ontkennen. Maar als supermarkten produkten onder de kostprijs gaan aanbieden, dan is het einde zoek. De overheid moet ingrijpen! De club pleit dan ook voor een verbod op ‘dumpprijzen’.

Supermarkten proberen altijd al met koopjes klanten te lokken. De verliezen daarop maken ze wel weer goed omdat die klanten vervolgens ook andere produkten gaan kopen, waar wel op verdiend wordt. Het enige mogelijke probleem, en ook het probleem waar MKB Nederland op lijkt te doelen, is dat van roofprijzen: een grote marktpartij die door stuntprijzen de concurrentie uit de markt werkt, en vervolgens de prijzen flink opschroeft. Maar daarvan is sowieso alleen sprake als het hele assortiment onder de kostprijs wordt aangeboden. En Ahold maakt nog steeds winst, dus blijkbaar doen ze dat niet. Bovendien is zulk roofgedrag al verboden, en zijn we daar niet nog eens een extra dumpprijsverbod voor nodig. Het SEO publiceerde onlangs ook al een uitstekende analyse over waarom zo’n verbod ongewenst is.

Dat MKB Nederland het liefst zo min mogelijk concurreert, is begrijpelijk. Dat ze zulke kromme redeneringen gaat ophangen om het volk daarvan te overtuigen, is nogal dubieus.

Prijs voor Thijs!

Zojuist werd bekend gemaakt dat de Nobelprijs Economie dit jaar gaat naar Robert Aumann en Thomas Schelling. Een mooie keuze. Ze krijgen de prijs voor de speltheorie van conflictsituaties (zie de uitstekende achtergrondinformatie op de Nobel-website voor meer details). Schelling liet bijvoorbeeld zien dat het strategisch verstandig kan zijn om je eigen keuzes te beperken zodat je je ten opzichte van je tegenstander vastlegt op een bepaalde actie. Een voorbeeld? Bij elke grote ophaalbrug in Nederland staat een bordje slagbomen dalen automatisch… Afijn, de rest van het verhaal is inmiddels bekend door een eerdere post van collega Thijs.

U ziet wat Pips

Economisch analfabetisme is een ernstig onderschat maatschappelijk probleem. Economisch analfabeten zijn vaak in staat om hun kwaal lange tijd verborgen te houden door situaties waarin enig economisch benul vereist is te vermijden of, erger nog, door zich op te houden in kringen waar het uitslaan van economische wartaal alleen maar aangemoedigd wordt. Toch is de aandoening relatief te eenvoudig te verhelpen. Dat kan door de getroffen bevolkingsgroep de meest elementaire economische principes bij te brengen. Twee voorbeelden. Ten eerste. Deelnemers aan het economische verkeer zullen uiteindelijk vooral hun eigen belang nastreven. Het is dus altijd belangrijk om na te gaan wat dat eigen belang is. Ten tweede. Makkelijke manieren om heel veel geld te verdienen zijn er niet. Als die manieren er wel zouden zijn, dan zouden immers meteen hele volksstammen zich daarop storten, met als gevolg dat ze onmiddellijk weer zouden verdwijnen.

Vaak is economisch analfabetisme relatief ongevaarlijk. Maar af en toe zijn er gevallen waarin de slachtoffers genadeloos onderuit gaan. Zo’n voorbeeld stak deze week de kop op. Pips (People in Profit Systems) ging plat. Bryan Marsden, de oprichter, beloofde geld van deelnemers te beleggen in ontwikkelingslanden waar nog enorme winstmogelijkheden liggen. Het beloofde rendement: 2% per dag. Inderdaad, per dag. Wie vandaag 1000 euro inlegt, krijgt over twee jaar dus 21 miljoen terug. Honderden tot duizenden Nederlanders trapten er in.

Marsden richtte zich met zijn ontwikkelingslanden-verhaal vooral op de “alternatieve hoek”. Dat is slim bekeken, want dat is precies een hoek waar economisch analfabetisme relatief vaak voorkomt. Zijn verhaal is immers strijdig met de meest elementaire economische principes. Makkelijke manieren om heel veel geld te verdienen zijn er niet. Kansen om een rendement van 2% per dag te halen dus al helemaal niet. Zelfs niet in ontwikkelingslanden. En het is belangrijk na te gaan wat het eigen belang van iemand is. Stel dat meneer Marsden inderdaad een mogelijkheid had om 2% per dag te verdienen. Zou hij die kennis en winstmogelijkheden dan met anderen delen, of liever voor zichzelf houden? Inderdaad. Het feit dat hij uberhaupt deze belegging aanbood, was dus al genoeg reden voor argwaan.

Wereldwijd hebben beleggers 500 miljoen tot 1 miljard verloren. Stel dat de beloofde rendementen gehaald zouden worden. Dan was dat miljard in twee jaar aangegroeid tot 21000 miljard euro. Dat is meer dan het nationaal inkomen van de VS en Europa bij elkaar. Amerikanen hebben hier een mooi spreekwoord voor. Als het te mooi klinkt om waar te zijn, dan is het dat waarschijnlijk ook.

Bandenservice

In Stroe hebben “onverlaten afgelopen zondag (4 oktober) bij 480 militaire voertuigen één of meerdere banden lek gestoken”, aldus de website van het Ministerie van Defensie. Vandaag heeft een woordvoerder van datzelfde ministerie laten weten wat dat de belastingbetaler gaat kosten. De totale schade “bedraagt ongeveer 900.000 euro” meldt onder meer de Telegraaf.

Toch eens rekenen. 480 voertuigen, bij elk een of meerdere banden. Laten we er voor het gemak eens van uit gaan dat er gemiddeld 2 banden per voertuig gesneuveld zijn. Dat komt dat neer op 960 banden. Als dat in totaal ongeveer 900.000 euro moet gaan kosten, dan praten we dus over een kleine 1000 euro per band. Misschien zitten er hele bijzondere banden onder zo’n militair voertuig, maar ik heb toch de indruk dat mijn plaatselijke bandenservice dat goedkoper kan.

Waar zou dat bedrag dan vandaan komen? Het zou kunnen dat de voertuigen meer schade hebben opgelopen dan alleen die doorgeprikte banden. Maar daar wordt nergens melding van gemaakt. Het zou kunnen dat het ANP en de kranten een en ander verkeerd hebben overgenomen. Maar het meest waarschijnlijk lijkt nog dat het ministerie dat bedrag gewoon uit de lucht heeft gegrepen. En bovendien was het afgelopen zondag 2 oktober.

De Wil Van Het Volk

Volgens Het Nederlandse Volk was Balkenende de winnaar van de Algemene Beschouwingen, zo meldde onder meer het NOS journaal afgelopen weekend. Bos behaalde een tweede plaats, terwijl Marijnissen en Halsema gedeeld derde werden. Deze uitslag is gebaseerd op een onderzoek van Maurice de Hond. Op de vraag “Wie vindt u de winnaar van de Algemene Beschouwingen?” antwoordde namelijk 18% Balkenende, 16% Bos, terwijl Marijnissen en Halsema elk 8% scoorden.

Wat zeggen deze cijfers? Eigenlijk heel weinig. En ze zeggen zeker niet dat Het Volk vindt dat Balkenende het beter deed dan Bos, zoals NOS Teletekst vrijdagavond suggereerde. Eigenlijk bestaat de mening van het volk helemaal niet, zo leert de sociale keuzetheorie, een onderdeel van de economie dat zich met dergelijke problemen bezig houdt. Of, om preciezer te zijn: zelfs als ieder individu keurig zijn of haar voorkeuren over een aantal alternatieven kan aangeven, dan betekent dat nog niet dat Het Volk als geheel ook zulke goed gedefinieerde voorkeuren heeft. Deze enquete laat dat mooi zien.

Tijdens de Algemene Beschouwingen ging van Aartsen flink onderuit, zo vond Het Volk. Dat vonden zelfs de VVD-aanhangers in het panel van de Hond: slechts 11% van de VVD-ers vond hun kopman de winnaar, terwijl 30% voor Balkenende koos. Maar stel nu eens dat de VVD geen ruzie had gekregen over de kilometerheffing. Dan zouden veel meer VVD’ers van Aartsen als winnaar hebben aangewezen. Als gevolg daarvan zou Balkenende veel minder stemmen hebben gekregen, en hoogstwaarschijnlijk dus nog onder Bos zijn geeindigd.

Ergo. Omdat van Aartsen het zo slecht deed, “vond” het volk dat Balkenende beter was dan Bos. Die uitslag zegt dus vrij weinig over de prestaties van beide. Eén van de eisen die economen aan een bruikbare voorkeursordening stellen, is independence of irrelevant alternatives (onafhankelijkheid van irrelevante alternatieven): de keuze tussen A en B mag niet afhangen van de vraag of C al dan niet aanwezig is. Aan die voorwaarde is hier duidelijk niet voldaan: de keuze tussen Balkenende en Bos hangt immers af van de prestaties van van Aartsen. Van een “Voorkeur Van Het Volk” kan dan geen sprake zijn. Sterker nog, als de vraag was geweest: “Wie deed het beter, Bos of Balkenende?”, dan was waarschijnlijk Bos als winnaar uit de bus gekomen.

Pardon!?

Het wil nog wel eens gebeuren dat journalisten de resultaten van onderzoek onjuist weergeven. Soms wordt dat zo pijnlijk duidelijk, dat verder commentaar overbodig is. Bij Spits waren vanochtend waarschijnlijk alle rekenmachines zoek. De krant meldt, op last van het ANP, het volgende:

Steeds meer mensen die werken hebben een inkomen van onder of rond het bestaansminimum. Twee jaar geleden zaten 203.000 huishoudens rond het sociaal minimum. Dat is een toename van 30 procent vergeleken met 2001, toen het er nog 142.000 waren.

Benzine

De VVD heeft het plan opgevat om iets te doen aan de hoge benzineprijzen. De Telegraaf bijvoorbeeld meldt een paar dagen geleden:

De VVD vindt dat het kabinet iets moet doen om de automobilist te compenseren voor de sterk stijgende benzineprijzen. Het liberale Tweede-Kamerlid Hofstra denkt aan het teruggeven van de helft van de extra BTW-opbrengst op de hogere benzineprijs. “Dat betekent dat als de bezineprijs met een dubbeltje omhoog gaat, je 1 cent zou kunnen teruggeven.”

Een beetje inconsequent is het wel. In het verleden leek de VVD een principieel voorstander van de Werking van de Vrije Markt, maar nu blijkt dat die principes al snel uit het autoraampje worden gekieperd als ze ten koste gaan van het eigen benzineslurpende electoraat. Maar dit terzijde. Veel belangrijker is dat dit een uitermate onzalig plan is. Nog los van het ad-hoc en schaamteloos populistische gehalte. Het kan nooit verstandig zijn om op deze manier in een markt in te grijpen en producenten bij voorbaat al een vrijbrief te geven om de prijzen te verhogen.

Hoezo? Stel dat de overheid zich vastlegt om elke keer dat de benzineprijs een nieuw hoogtepunt bereikt dat een een veelvoud is van tien cent, de BTW met een cent te verlagen. Stel bovendien dat de adviesprijs, ik zeg maar wat, 1,48 euro bedraagt. Ergens op het hoofdkantoor van Shell, al sinds mensenheugenis de marktleider op de Nederlandse benzinemarkt, wordt overwogen om die adviesprijs te verhogen naar 1,49. Het besluit is al bijna genomen als het slimste jongetje van het bestuur plots opspringt. “Maar wacht eens even!”, roept hij uit. “Bij een stijging naar 1,49 moet de consument 1,49 betalen. Maar als we de prijs verhogen naar 1,50, dan wordt de BTW met 1 cent verlaagt, zodat de consument nog steeds maar 1,49 betaalt! Maar wij vangen mooi 1,50! Voor de consument maakt het niets uit, terwijl wij die extra cent per liter opstrijken!”. Bewondering alom. Inderdaad, in dit geval komt die cent BTW-verlaging volledig ten goede van de olieproducent, en niet van de consument.

Natuurlijk is bovenstaand voorbeeld wat extreem. Maar hoe je het ook wendt of keert, het blijft wat naief om te denken dat een regel als “elke keer als de prijs met een dubbeltje stijgt, doen wij een cent van de BTW af” geen effect zal hebben op de prijs.

Borreltafelinflatie

Het blijft frustrerend. Stel dat het in Nederland een ongewoon warme dag is. De mussen vallen dood van het dak en een groot gedeelte van de bevolking leeft in de overtuiging dat de temperatuur ver boven de 30 graden Celsius ligt. ’s Avonds bij het NOS Journaal weet Erwin Krol echter te melden dat het KNMI heeft vastgesteld dat de temperatuur vandaag niet boven de 28 graden is gekomen. Inderdaad, door omstandigheden voelde het veel warmer aan, maar dat was het zeker niet. Bijna iedereen zou zich daarbij neerleggen. De temperatuur, die kun je immers gewoon meten. En als je het gevoel hebt dat het warmer is dan het in werkelijkheid is, dan is dat je eigen schuld. Niet die van de thermometer.

Maar nu inflatie. Al een paar jaar beweert een groot gedeelte van de Nederlandse bevolking dat sinds de invoering van de euro de prijzen explosief zijn gestegen. Gelukkig is inflatie, net als de temperatuur, iets wat je kunt meten. Goed, het heeft wat meer voeten in de aarde, maar het principe blijft hetzelfde. Inmiddels heeft het CBS vastgesteld dat de inflatie aan het begin van deze eeuw inderdaad iets hoger was dan we de laatste tijd gewend zijn, pakweg een procent-punt. Maar die stijging was het hoogst in 2001, dus nog vóór de invoering van de euro. In hoeverre die extra inflatie is toe te schrijven aan de euro is maar de vraag. Hoe dan ook, van de explosieve stijging die veel Nederlanders lijken te voelen is zeker geen sprake. Bijna iedereen legt zich daar bij neer, zo zou je verwachten. Inflatie, dat kun je immers gewoon meten. En als je het gevoel hebt dat de inflatie hoger is dan hij in werkelijkheid is, dan is dat je eigen schuld. Niet die van de euro. Maar helaas. Niets is minder waar.

“Ja maar”, is de onvermijdelijke tegenwerping, “een pilsje bij mijn café op de hoek is na de invoering van de euro een stuk duurder geworden”. Dat is absoluut waar. Maar godzijdank bestaat het consumptiepakket van de Nederlandse bevolking niet louter uit pilsjes in het cafe op de hoek. En andere goederen zijn juist goedkoper geworden. Het CBS heeft vastgesteld dat de Nederlandse bevolking 0,856% van haar inkomen besteedt in café’s. Het prijsniveau is daar in 2001 en 2002 met totaal 16,2% gestegen. Dat levert een totale bijdrage aan de inflatie op van net iets meer dan 0,1%. Nemen we de hele horeca mee, dan komt dat op een totale bijdrage van 0,5% in dezelfde twee jaar. Dat is een kleine 0,3% per jaar. Daarna zijn prijzen in de horeca niet meer bovengemiddeld gestegen. Als café-prijzen werkelijk die invloed op inflatie zouden hebben die het Nederlandse volk er aan toeschrijft, dan was dit land al lang verworden tot een bacchanaal dat zijn weerga niet kent.

Waarom wordt de inflatie dan toch zoveel hoger ingeschat? Bij het rapporteren van de temperatuur geeft het KNMI ook een gevoelstemperatuur aan. Misschien moet het CBS dan maar de gevoelsinflatie gaan meten. Het KNMI maakt gebruik van de wind chill factor. Het CBS zal dan blijkbaar gebruik moeten maken van een euro chill factor. Hoe dan ook. Blijkbaar worden percepties omtrent inflatie met name beinvloed door de omgeving waar ze besproken worden. Aan de borreltafel dus.