Kwakzalverij

Het blijkt nog verrekte lastig om beoefenaars van de medische wetenschap een kwakzalver te noemen. Je hebt zo een rechtszaak aan je broek en de bewijslast lijkt bij de scepticus te liggen. Ik sta dan ook niet te springen om iets dergelijks in de economische wetenschap te proberen, maar af en toe wordt het me wel ongemakkelijk. Als nietsvermoedende burger kreeg ik vandaag op IEX de volgende advertenties te zien:

Uiteraard moet ik eerst een abonnement nemen op de Gratis Nieuwsbrief om aan te tonen dat de claim linksboven niet klopt, maar in ieder geval is er overweldigend wetenschappelijk bewijs dat dit soort informatie niet bestaat. Voor een index zeker niet en de claim rechtsonder is ook dubieus (540%-geen 539?) . In de VS blijkt dit soort tips vaak frauduleus. Linksonder geloof ik best en als ik 200 aandelentips geef zullen er ook wel een paar gouden tussen zitten, maar dan nog is dit een resultaat uit het verleden.

Je vreest voor de mensen die op zo’n link klikken, maar ik heb de tijd en juridische kennis niet om er werk van te maken. Wie wel?

Kennis van zaken

Het is slecht gesteld met de financiële huishouding van 5 miljoen Nederlanders, zo leert onderzoek. Men heeft onvoldoende geld op de bank en kent het verschil niet tussen een aandeel en een obligatie. Uiteraard is dat weer reden tot zorg, beleid, en onderzoek.

Eerder gaf budgetvoorlichter Nibud een vergelijkbaar bericht af over het lage spaarsaldo van veel Nederlanders. Niks aan de hand, reageerden wij toen, die burgers hebben groot gelijk. Een optimaal consumptieprofiel kan best gepaard gaan met een tijdelijk laag vermogen. En ook hier lijkt er weinig mis: dat 10% aan het eind van de maand het geld op heeft, is een normale situatie en niet zorgwekkend zolang er maar doorstroming is in die groep. Studenten die nu hun geld opmaken zullen dat over tien jaar niet meer doen. Wie niet belegt zal het worst wezen wat een aandeel of obligatie is. En met onze forse collectieve besparingen is het maar voor een kleine groep mensen rationeel om ook nog zelf te gaan beleggen. Laat dat lekker aan het pensioenfonds.

Hoe dan ook, men wil meer aandacht op scholen voor het omgaan met geld. Alsof men daar niets anders te doen heeft. Beter is het om de kennis bij te spijkeren door 5 minuten te besteden aan deze test. Gegarandeerd dat u dan in het volgende onderzoek hoort bij de categorie goed geïnformeerd.

Vliegtax in een potje

Onderzoek wijst uit: tenminste 13.000 Nederlanders maken een economische denkfout. Dat is namelijk het aantal mensen dat inmiddels een petitie van de consumentenbond tekende en daarmee onder meer de volgende twee bezwaren tegen de belasting op vliegen (€25 tot €100 per ticket) steunde:

  • Er is nauwelijks een positief milieueffect.
  • De opbrengsten van de belasting worden niet ingezet om het werkelijke probleem, de bijdrage van luchtvaart aan het broeikaseffect, aan te pakken.

Puh. Als een ticket duurder wordt, worden er minder verkocht. Minder klandizie leidt tot minder vluchten. Als dat geen positief milieueffect is dan weet ik het niet meer. Vooruit, er zijn misschien andere, betere, manieren om het milieu te sparen maar dat is niet wat men beweert.

En dan de tweede, het geld dat de overheid op deze manier ophaalt moet worden besteed aan milieu. Dat is een rare vorm van potjesdenken. Het effect van een hogere ticketprijs is namelijk, zie hierboven, dat het milieu wordt gespaard. Voor de uitgavenkant geldt dat, als de overheid op kosteneffectieve wijze iets kan doen aan de uitstoot van vliegtuigen, ze dat moet doen ongeacht de inkomsten uit vliegbelasting.

Potjes

Het is één van de meer krankjorume suggesties van dit jaar: de werkgevers in het beroepsvervoer willen het geld terug van de diesel die verbrand wordt als hun vrachtwagens in de file staan. Dat is op zeker drie gronden een onzinnig idee.

  1. De BTW en accijnzen worden teruggevraagd, maar bij Shell zijn de vervoerders nog niet geweest. Dat roept de vraag op waarom de overheid hier voor de kosten moet opdraaien. De overheid, die nota bene een mooie snelweg heeft neergelegd voor de vervoerders. De echte schuldigen zijn natuurlijk de auto’s (en niet in de laatste plaats de vrachtwagens) die vóór in de file staan. Je kunt aannemelijk maken dat het gros van de files door de vervoerders zelf veroorzaakt wordt.
  2. Als diesel verbranden in de file op deze manier stukken goedkoper wordt, dan kun je op je vingers natellen dat de verkeersproblematiek alleen maar toeneemt. Is dat de bedoeling?
  3. De overheid heft belastingen en doet bestedingen. De een betaalt de ander maar er zijn, als het goed is, geen directe verbanden. Als een besteding de moeite waard is (dat wil zeggen, er wordt een probleem opgelost dat de markt niet aankan en de kosten zijn kleiner dan de baten) dan moet de overheid hem doen, klaar. In het plan van de vervoerders zouden de subsidies op roetfilters afhankelijk worden van de inkomsten aan file-BTW. Dat is potjesdenken, en dat is hele slechte economie. Ook zo met de belastingen: er wordt geheven waar de verstoring het kleinst is en het verdelingseffect niet ongewenst. De betaler krijgt er geen rechten voor terug.

Laten we hopen dat hier niemand in trapt. Ondertussen poets ik de Jopie award alvast een beetje op.

Een poot uitdraaien

De 15-dagen lening die het bedrijf Ferratum sinds kort aanbiedt is vandaag al terecht door het Nibud op de korrel genomen. Over het bedrag van 100, 200 of 300 euro wordt voor 15 dagen namelijk 25% rente gevraagd. Dat is, rekent het Nibud voor, 600% op jaarbasis.

Maar het is erger dan dat. Wie €300 leent en dat bedrag een jaar lang vasthoudt, betaalt iedere 15 dagen €75 aan Ferratum. Dat is 24 keer 75 = €1800 per jaar, en dus 600%. Maar nu dit: ik leen op 1 januari €100 en moet op 16 januari €125 betalen. Dat bedrag leen ik meteen weer bij Ferratum. Op 31 januari ben ik dan €156,25 schuldig. Ook dit bedrag leen ik weer. Gedurende het jaar ga ik door de €300, waarna ik mijn vriendin overhaal ook een lening te nemen.

In dit scenario krijgen we te maken met de geweldige kracht van rente op rente, en als we tot 31 december doorgaan zijn we aan het eind van het jaar €21.175,82 schuldig. Dat is 21176% rente op jaarbasis.

Ik heb het in het verleden opgenomen voor verstrekkers van leningen en ben dus geen credit snob. Maar dit soort tarieven is diefstal. Is er trouwens geen wettelijk maximum rente?

Zagen

Een groot aantal activiteiten waarmee op dit moment Europeanen hun brood verdienen kan goedkoper worden gedaan door Chinezen, transportkosten incluis. Voordeel: het leven wordt goedkoper. Nadeel: die Europeanen moeten iets anders gaan doen. Wat te doen?

De meningen over handel, globalisering, outsourcing, variëren vaak precies met de portemonnee van de ondervraagde persoon. Bedreigde producenten: tegen, het kopend publiek: voor. Het debat is eeuwen oud en economen vertellen al net zo lang hoe het zit: uiteindelijk is iedereen beter af bij vrije handel.

En toch stopt het nooit, de vraag om bescherming voor de eigen industrie. Luister naar deze reportage, vanochtend op Radio 1, en hoor de geïnterviewde vrolijk om heffingen vragen om te voorkomen dat wij, zijn klanten, goedkoper uit zijn. Een passend antwoord voor deze meneer stamt uit 1845.

Astrologie

Wekelijks, als mijn ochtendtrein Utrecht CS nadert, haast ik mij nog even door de column van Michaël Zeeman in de Volkskrant. De correspondent in Rome krijgt van de krant op maandag de gelegenheid zijn hart te luchten over alles dat mis is in Nederland. Hij doet dat in een absurd aandoende stijl die mij vaak grinnikend het perron op doet stappen. Werkbare alternatieven biedt hij helaas niet. Maar helaas, deze week ben ik zelf de klos. Lees mee:

In de geldkwestie is het opmerkelijk hoezeer economie op astrologie lijkt. De beoefenaren van beide vakken maken bij voorkeur omslachtige berekeningen, waarin verschijnselen die vermoedelijk niets met elkaar te maken hebben toch met elkaar in verband worden gebracht. Net als de astrologen vormen de economen een streng volkje, dat het eigen terrein met dreigingen, geheimzinnige rituelen en intimidatie bewaakt.

Het gaat over de lichte daling die de beurs de vorige week liet zien en de berichtgeving daarover. Ik vrees dat dit een reputatieschade is die we op het conto moeten schrijven van zogenaamde analisten en experts die we zo vaak in de pers zien. Maar de karakterisering van economen als een volkje dat het eigen terrein met intimidatie bewaakt? Wie heeft dat gedaan?

[De column staat overigens niet online]

Discussie

Wie ooit heeft geprobeerd een economisch principe uit te leggen aan een onwillend publiek moet voor de grap eens op deze link klikken. Het is een bericht uit de Telegraaf dat gaat over de plannen van levensverzekeraars om een aparte, hogere, premie te rekenen voor rokers. Levensverzekeraars betalen uit aan nabestaanden als de verzekerde overlijdt; rokers sterven zoals bekend zes jaar eerder, betalen daarom minder premie en zijn dus duurdere klanten.

Wat met name interessant is zijn de inmiddels zes pagina’s reacties van lezers. Je kunt een encyclopedie van misvattingen en redeneerfouten samenstellen uit de reacties, zowel voor als tegen het plan. De meest voorkomende:

  1. Het is niet te controleren of iemand rookt. Zoals bekend controleren verzekeraars alleen achteraf, als er uitbetaald moet worden. Aan de hand van de doodsoorzaak is makkelijk vast te stellen of iemand de voorwaarden van de polis geschonden heeft.
  2. Maar er is ook geen hogere premie voor andere slechte gewoontes. (Maar meester, hij deed het ook.) Is niet relevant. Dat de verzekeraars niet meteen alle types apart aanslaan is geen reden om niets te doen. Per gedrag/type kun je een afweging maken over de mate waarin klanten solidair willen zijn. Het ligt voor de hand dat die solidariteit hoger is naarmate er aan het gedrag minder te kiezen valt.
  3. Rokers betalen ook al accijns. Aan de overheid. Dat is een andere partij.

En natuurlijk de bekende mijn oom rookte tot zijn 90ste en uitlaatgassen zijn net zo erg. Misschien kan een beetje framing hier helpen: “Verzekeraars geven korting aan niet-roker” wordt vast beter ontvangen.

Koopt Nederlandsche waar

Nederlanders zijn trots op hun investeringen in het buitenland: de VOC, Shell, de luchthaven van New York: Holland spreekt een woordje mee. Fijn voor de ontvangers van ons geld en fijn voor ons, de ontvangers van de opbrengst.

En hoe staan we er tegenover als wij het geld van buitenlandse spaarders mogen ontvangen? Iets, ehm, minder positief. Verkwanseling van het erfgoed, leegzuigen, bendes sprinkhanen. Meer dan 60% van de lezers van het grootste ochtendblad steunt de stelling “Koopt Nederlandse waar”.

Waarom toch? Wat is er zo geweldig aan de Nederlandse arbeider dat zijn producten zoveel beter maakt? Had deze 60% van de landgenoten echt liever in een Daf gereden dan in een BMW?

Laten we het eens aannemen. De vraag die dan opkomt is waarom de liefde exact reikt tot de landgrens. Waarom niet uitsluitend in de eigen provincie gekocht, of in het eigen dorp? Koopt Utrechtse waar, zoo helpen wij elkaar is niet minder willekeurig dan de Nederlandse versie. Wie Nederlandse waar prefereert, moet ook uitleggen waarom de grens exact daar ligt.

Koorts

Hebt u het al gehoord? Dankzij het komende WK gaan consumenten €135 miljoen extra uitgeven. Een geweldige opkikker voor de Nederlandse economie! Naar verluidt heerst er bij de ondernemers al oranjekoorts.

Mooi bericht, het zal ongetwijfeld alle journaals gaan halen. Maar wat stelt het helemaal voor? Worden we uit de malaise gesleept door de massale aanschaf van oranje hoedjes en bier? Welnee. De particuliere consumptie bedraagt dit jaar zo’n €243 miljard. Als alle oranje aankopen daar bovenop komen (en niet ten koste gaan van de reguliere consumptie) is dat een groei van maar liefst 0,056%. In druppel in een glas bier.

Is er dan helemaal geen nieuws? Ja hoor: er kwamen het afgelopen kwartaal 85.000 banen bij. Kijk, dat zet zoden aan de dijk.