Categorie: Bijzaken

Een instabiel evenwicht

In de meeste economische modellen gaan de zaken geleidelijk. Het aanbod een beetje omhoog, de prijs een beetje omlaag, van die dingen. Kleine oorzaken hebben kleine gevolgen.

Maar in sommige modellen gaat het anders: een kleine verandering zorgt voor een cascade van reacties die de hele boel op z’n kop zet. Het gebeurt als er positieve feedback is, vaak in niet-lineaire modellen. In de economische geografie bijvoorbeeld: twee regio’s groeien even hard totdat er een nieuwe weg wordt aangelegd. Nieuwe bedrijven hebben nu opeens een voorkeur voor de grootste regio en vanaf dat moment groeit één regio driedubbel zo hard en krimpt de andere. Het nieuwe evenwicht ontstaat door een kleine verandering.

Leuk onderzoek, ik heb er zelf ook het één en ander aan gedaan. Maar vaak zijn de economische modellen wat ingewikkeld, en hoe leg je zo’n verspringend evenwicht nou eenvoudig uit? Dat is lastig, maar ik heb de oplossing en hij lag vanochtend gewoon op de keukentafel. Dit is ‘m:

04092008319.jpg

Lees verder “Een instabiel evenwicht”

Vrijdag de 13e

Op vrijdag de 13e blijven brokkenpiloten thuis, of rijden ze zachter. Daardoor zijn er die dag minder ongelukken. De redenen waarom men denkt op de 13e extra pech te hebben zijn onduidelijk, maar waarschijnlijk irrationeel.

Is het aantal ongeluksdagen optimaal? Ten eerste betekent vrijdag de 13e natuurlijk opbrengsten en kosten: er worden minder brokken gemaakt maar doordat bijgelovige mensen minder risico nemen (thuis blijven, bijvoorbeeld) loopt de productiviteit ook terug. Laten we aannemen dat het effect op dit moment positief is, dat de opbrengsten hoger zijn dan de kosten.

Is het aantal ongeluksdagen dan hoog genoeg? Stel dat we de mogelijkheid hebben om ook vrijdag de 14e en vrijdag de 15e als ongeluksdag in de boeken te krijgen, moeten we dat dan doen? Of moet juist de reputatie van de 13e verbeterd worden? Twee effecten werken tegen elkaar in: de (veronderstelde) positieve opbrengsten van extra ongeluksdagen zijn goed, maar ook de kosten van irrationaliteit nemen toe: één keer in de zeven maanden voorzichtig aan doen is een stuk minder vermoeiend dan om de andere maand. Bij meer ongeluksdagen zullen er dus minder mensen geloof aan hechten, waardoor de totale opbrengst afneemt.

Het probleem lijkt wel wat op de optimale prijs voor een monopolist. Een hogere prijs zorgt voor meer opbrengst per klant, maar voor minder klanten. Het optimum hangt af van de elasticiteit van de vraag. In dit geval gaat het om de elastiticiteit van geloof: hoe moeilijk kun je het iemand maken voordat hij/zij er niet meer intrapt? Mensen houden van hun bijgeloof, zoveel is duidelijk. Een extra ongeluksdag kan er zeker af. Maandag de 1e?

Wit of blauw?

Een centrale vraag in de judometrie, zo leerden wij vorige week, is of de kleur van het pak invloed heeft op de uitslag van een wedstrijd. De heersende opinie scheen te zijn dat mannen in witte pakken een nadeel hebben ten opzichte van mannen in blauwe pakken, maar recent onderzoek, onder meer van ene Peter Dijkstra, suggereert anders. Voor de details moeten we ons wenden tot de buitenlandse pers. Reuters heeft het hele verhaal:

However, Dijkstra said those [earlier] studies did not take into account that higher seeded — and therefore more skilled — competitors wore the blue uniforms. So it made sense that they would win more often, he said.

Moment. De eerdere studies hielden er geen rekening mee dat sporters die hoger op de wereldranglijst staan nu eenmaal vaker een blauw pak dragen? Ja maar, ja maar, zouden ze niet juist zo hoog staan omdat ze altijd in een blauw pak strijden? Met andere woorden, het probleem van causaliteit lijkt hier nog steeds niet mee opgelost.

Ook sluit ik niet uit dat de optimale pakkeuze van de tegenstander afhangt. Tegen sommige tegenstanders is misschien een wit pak slimmer, tegen ander een blauw. Om die reden adviseer ik dan ook dit pak.

Wat zegt u? Judo heeft niets met economie te maken? Jawel hoor, kijk maar eens hier.

Op de fiets

Amerikanen kijken mij altijd geschokt aan als het over fietsen gaat. Al die Nederlanders die maar een beetje zonder helm rondfietsen. Levensgevaarlijk is het! Ik probeer dan uit te leggen dat dat allemaal reuze meevalt, dat automobilisten hier aan fietsers gewend zijn en ze dus niet zomaar omver kegelen en dat ik eigenlijk niemand ken die ooit met zijn hoofd op het asfalt is gestuiterd. Als mijn gesprekspartner een econoom is, mag ik daar nog graag aan toevoegen dat fietsers dus positieve externe effecten op elkaar hebben.

En, kijk eens aan, mijn verhaal blijkt empirisch ondersteund. Dit artikel laat zien dat er minder slachtoffers per fietskilometer en per fietstocht zijn naarmate er ergens meer gefietst wordt. Hetzelfde geldt overigens voor wandelen. En dit artikel trekt dezelfde conclusie. [via]

Een mooie formule

Het tijdschrift Edge heeft een lange pagina met de antwoorden van artiesten, schrijvers en wetenschappers op de simpele vraag wat is uw formule? Nou weet ik vrij zeker dat ik Marco eens op de gang voorbij hoorde komen, al neuriënd x accent x invers x accent y, maar staat er in déze lijst ook een economische formule? Jawel, en het is fraaie: wetenschapsjournalist Ridley biedt het principe van comparatief voordeel.

De persoonlijke formules staan bij Edge nog op A4’tjes, maar voor de theoretici onder ons is het wellicht een idee om uw formule, als de tijd daar is, in uw grafzerk te laten beitelen.

Dekpuntpostzegel

Brouwer op de postBertus Brouwer was een Nederlands wiskundige die vooral bekend is vanwege zijn dekpuntstelling (fixed point theorem). Voor economen erg belangrijk, want essentieel om bijvoorbeeld het bestaan van een Nash evenwicht of een algemeen evenwicht aan te tonen.

Fans van Brouwer hollen nu naar het postkantoor. Daar is vanaf vandaag namelijk een nieuwe postzegel verkrijgbaar die gewijd is aan de man. [via]

Overigens verscheen eerder al eens een postzegel van Tinbergen.

AC/DC

Soms krijg je wel eens de indruk dat er teveel geld naar experimenteel economen gaat. Neem bijvoorbeeld deze bijdrage aan de wetenschap, waarin wordt ingegaan op de aloude vraag of Bon Scott of Brian Johnson de betere zanger van AC/DC is. Nu wordt deze vraag niet direct beantwoord, maar wel welke zanger leidt tot efficientere resultaten. Pardon!? Echt waar, lees maar mee:

[U]sing tools from the field of experimental economics, we consider which vocalist results in individuals arriving at more efficient outcomes in a simple bargaining game. Our results suggest that having participants listen to songs by AC/DC in which Brian Johnson served as vocalist results in participants realizing more efficient outcomes.

De beleidsimplicatie is dan ook evident:

when policy makers are engaging in negotiations (or setting up environments in which other parties will negotiate) and are interested in playing the music of AC/DC, they should choose from the band ’s Brian Johnson era discography.

[via]

Jarig

Goh. Wist u dat Adam Smith and John Maynard Keynes officieel dezelfde geboortedag hebben? Ik niet. Een soort universele economenverjaardag dus. En die dag is 5 juni. Dat was gisteren. Excuses dat wij u niet op tijd gewaarschuwd hebben, maar ik weet het nu pas. Smith werd 284 jaar, Keynes 124.

Bij die 5 juni van Smith zit overigens nog wel een klein addertje onder het gras. Het schijnt eigenlijk de dag te zijn waarop hij gedoopt is, niet zijn geboortedag. Maar een kniesoor die daar op let. En op zijn grafsteen staat gewoon 5 juni.  [bron]

Aorist rod

Vandaag is het handdoekendag, het jaarlijkse gebeuren waarbij fans van de in 2001 overleden schrijver Douglas Adams rondgaan met een handdoek om hun nek. Een tijdlang reed ik dagelijks naar mijn werk in Rotterdam. Ik had een grote collectie MP3’s van de schrijver die zijn eigen oevre voorlas, iets dat de rit aanmerkelijk leuker maakte. Rondklikkend naar aanleiding van handdoekendag kwam ik dit korte verhaal tegen, dat ik nog niet kende.

Er zit een grappige economische vondst in. In twee paragrafen wordt de Aorist rod beschreven, een instrument om energie te winnen uit een onwaarschijnlijke plek: het verleden. Dat is natuurlijk wel een beetje vervelend voor de mensen aldaar, maar die moeten niet zeuren; energie is nu eenmaal nodig. Dan komt de briljante omkering als men merkt dat de opbrengst nogal tegenvalt:

[…] the present really was being impoverished, and the reason for it was that those selfish plundering wastrel bastards up in the future were doing exactly the same thing.

Door de Aorist rod wordt het heden misbruikt door de toekomst en daarmee is het dus de omkering van het opgebruiken van fossiele brandstoffen, maar ook van zaken als het opbouwen van de staatsschuld en het introduceren van de AOW. Zie bijvoorbeeld het gewik en geweeg in een recente Planbureaustudie over pensioenen, waarin de schrijvers zich afvragen hoeveel ze de toekomstige generaties mogen belasten:

[…] de risicodeling met toekomstige generaties. Op financiële markten is het niet mogelijk om contracten af te sluiten met toekomstige generaties om de eenvoudige reden dat zij nog niet geboren zijn. Pensioenfondsen doen dit feitelijk wel door schokken via tijdelijke vermogenstekorten of -overschotten door te schuiven naar de toekomst. […] Bij meevallers is er geen probleem, maar bij tegenvallers kunnen pensioenfondsen — vanwege het ontwijkgedrag van toekomstige deelnemers − maar beperkt lasten doorschuiven naar de toekomst.