Marco

Overstappen

De uitspraken van minister Veerman in de Volkskrant van vorige week hebben de discussie opnieuw doen oplaaien. Die liberalisering van de zorgverzekeraars, zo beweren sceptici, dat gaat voor geen meter werken. Consumenten gaan helemaal niet naar de goedkoopste aanbieder, dus die marktwerking, dat wordt een grote flop. Kijk maar naar de energiesector: daar is de afgelopen anderhalf jaar nog geen 10% van de burgers overgestapt naar een andere leverancier. Zelfs het Centraal Planbureau maakt zich in een recent rapport zorgen. Voor een betere marktwerking is het van belang dat de overstapbereidheid toeneemt, is de conclusie. Opnieuw wordt de energiesector als voorbeeld aangehaald. “Consumenten laten vrije markt links liggen”, kopte de Volkskrant naar aanleiding van dat rapport.

Soms gaat het wel goed. Er is een sector waar ook pas sinds kort concurrentie is, en waar dat wel grote gevolgen heeft gehad. Inderdaad: de wegenwacht. Sinds vorig jaar heeft de ANWB een concurrent: Route Mobiel. Een luis in de pels van de ANWB, en alom beschouwd als groot succes. “ANWB verliest veel leden aan concurrent” kopt Trouw bijvoorbeeld boven een recent bericht dat dit jaar ruim 61.000 leden van de ANWB zijn overgestapt naar Route Mobiel. Tekenend is ook een achtergrondartikel in de Volkskrant, een paar weken geleden. De krant citeerde Jan van Akkooi van Delta Lloyd, die praat over het nieuwe zorgstelsel. Er zijn twee scenario’s denkbaar, laat hij weten:

‘De ANWB of energie’. Pardon? Hij bedoelt: of de klant loopt massaal naar de concurrent, zoals de ANWB overkwam met concurrent Route Mobiel. Of dat nieuwe stelsel zal hem een zorg wezen, zoals hij ook gewoon bij zijn energiebedrijf bleef.

Maar nu het leuke. Route Mobiel, zo laat RTL weten, heeft op dit moment meer dan 175.000 leden. De ANWB zit op 4,1 miljoen. Met andere woorden: in het tweede jaar van haar bestaan is Route Mobiel er in geslaagd in totaal slechts 4.5% van de klanten van de ANWB af te snoepen. Een enorm succes, zeker vergeleken met die karige 10% in de vermaledijde energiesector. Precies: hier klopt iets niet. Als de toegenomen concurrentie bij de wegenwacht al wordt beschouwd als een succes, dan zou de energiesector zo ongeveer het ultieme succesverhaal van marktliberalisering moeten zijn. Dat is het niet. En dat is vreemd. 10% van de Nederlandse bevolking, dat komt neer op meer dan 700.000 huishoudens. Daar kan Route Mobiel nog een puntje aan zuigen.

Werkloosheid en kinderopvang

Volgens het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) zijn er nu meer vrouwen werkloos dan mannen. Volgens FNV-voorzitter Jongerius komt dat door de hoge kosten van kinderopvang. Dat lijkt wat merkwaardig. Stel dat een baanloze vrouw overweegt of ze wel of niet aan het werk wil. Jongerius suggereert dat steeds meer van die vrouwen besluiten om niet aan het werk te gaan, vanwege de hoge kosten van kinderopvang. Maar het CWI telt het aantal “niet-werkende werkzoekenden”. Met andere woorden, het aantal personen dat nu geen baan heeft, maar wel een baan wil. Als de werkloosheid onder vrouwen stijgt, betekent dat dus dat er juist meer baanloze vrouwen op zoek zijn naar een baan. Niet minder, zoals Jongerius suggereert.

Het CBS laat in een recent persbericht ook nog eens weten dat er ten opzichte van een jaar geleden 10.000 vrouwen meer aan het werk zijn, en 52.000 mannen minder. Het gaat dus goed met de arbeidsparticipatie van vrouwen: meer vrouwen zijn aan het werk, en meer baanloze vrouwen willen werk. En dat allemaal ondanks de hoge kosten van kinderopvang.

Chinezen

Het NOS Journaal van vanochtend meldt dat vandaag in Leiden een informatiebeurs plaatsvindt waar 18 Chinese universiteiten zich presenteren in een poging Nederlandse studenten te werven. Waarom? De NOS volgt keurig haar bron, het NUFFIC, de Nederlandse organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs, dat meldt in haar persbericht:

Aan de Nederlandse universiteiten en hogescholen studeren momenteel meer dan 8000 Chinese studenten. Een kleine honderd Nederlandse studenten heeft nog maar de weg weten te vinden naar de China.

Dat zijn inderdaad enorme verschillen. Meer dan 8000 Chinezen in Nederland, en slechts 100 Nederlanders in China. Dat is 80 keer zo veel! Daar moet inderdaad iets aan gedaan worden. Nu is het u misschien wel eens opgevallen dat China ook een slagje groter is dan Nederland. Het CIA World Factbook schat het aantal inwoners van Nederland per juli 2005 op 16,407,491. De bevolking van China bestaat op die datum uit 1,306,313,812 zielen. Dat zijn er, rekent u even mee, precies 80 keer zoveel! Anders dan het NUFFIC suggereert, zijn de studentenstromen tussen Nederland en China dus keurig in evenwicht.

Meer diefstal

Iedereen die een auto heeft, rijdt wel eens te hard. Het is daarom best wel redelijk dat iedereen die een auto koopt bij voorbaat alvast, ik zeg maar wat, 500 euro extra belasting betaalt voor al die keren dat hij of zij te hard gaat rijden. Te hard rijden wordt daarmee natuurlijk niet gelegaliseerd. Iedereen die betrapt wordt, gaat alsnog op de bon. Maar voor al die keren dat u aan de aandacht van de flitspalen gaat ontsnappen, is de boete alvast opgestreken.

Geen goed idee? Toch stelt de Stichting Thuiskopie precies hetzelfde voor bij de aanschaf van MP3-spelers. Op een MP3-speler kun je illegale tracks zetten. Je kunt natuurlijk ook gewoon netjes betalen voor je mp3-files, wat steeds meer mensen doen. Je kunt ook kopietjes maken van CDs die je zelf in bezit hebt, ook al een legale bezigheid. Maar puur de mogelijkheid van illegale kopieren is al genoeg om u bij voorbaat een heffing op te leggen, die kan oplopen tot 25 euro per speler. En, het wordt nog bonter, die boete steekt de stichting gewoon in eigen zak. Nou ja, voor de rechthebbenden dan. En een loos dreigement is het niet. De Thuiskopie heeft zo’n heffing al voor elkaar gekregen voor onbespeelde CD ROMs en DVDs. Collega Thijs ageerde daar eerder tegen. Een en ander betekent natuurlijk wel dat elke keer als u of ik straks een CD-track op een DVD, CD ROM of MP3-speler zet, wij daarvoor al een heffing hebben betaald. Van betalen voor legale downloads kan dan dus geen sprake meer zijn. Het lijkt daarom niet onredelijk om te verwachten dat De Thuiskopie binnenkort gratis legale downloads op haar website gaat aanbieden.

Ergo. Als de Thuiskopie uit is op een rechtvaardige kopieervergoeding, dan zal zij er voor zorgen dat elke ingezetene van Nederland op zijn minst een korting gaat krijgen bij de legale downloadsites. Om maar eens iets te noemen. Is de stichting slechts een ordinaire belangenbehartiger die middels oneigenlijke argumenten zoveel mogelijk geld van de Nederlandse consument probeert los te peuteren, dan gaat dat niet gebeuren. De tijd zal het leren.

Straatje

De staatsloterij adverteert met de mogelijkheid van de aanschaf van een zogenaamd Straatje. Waarom? De loterij keert prijzen uit op basis van eindcijfers van de loten. Zo zijn er 5 prijzen die vallen op 1 eindcijfer. Wie een straatje heeft, heeft een setje van 10 loten met alle eindcijfers van 0 tot en met 9. Dus, juicht de staatsloterij, met een straatje heb je altijd prijs!

Op zich klopt dat. De vraag is alleen hoe blij een deelnemer moet zijn met de garantie van een prijs die lager is dan zijn inleg. Als deelnemers daar op uit zijn, dan heb ik ook nog wel een leuke loterij in de aanbieding. Geef mij nu 50 euro en ik geef u gegarandeerd 30 euro terug! Altijd prijs!

Wie aan een loterij meedoet, weet bij voorbaat dat hij er gemiddeld genomen bij inschiet. Er is immers geen loterij ter wereld die meer geld uitkeert dan er binnen komt. Maar als de gemiddelde opbrengst negatief is, dan lijkt het niet verstandig om je risico te spreiden. En dat is precies waar het kopen van een straatje op neer komt. Waarschijnlijk wil de gemiddelde loterijspeler liever dat de kans zo groot mogelijk is dat deelname ook netto iets oplevert. Maar dan ligt het kopen van een straatje niet voor de hand.

De moraal van dit verhaal. Doe je mee aan een loterij, dan neem je graag een risico. Maar dan moet je ook consequent zijn. Koop dus geen straatje, maar koop gewoon keihard 10 loten met hetzelfde eindcijfer!

Dumpen

Het zou een mooie boel worden, al die concurrentie. Al die lage prijzen ook. Dat leidt alleen maar tot hogere verkopen en daarmee tot meer werkloosheid. Als producent van, ik zeg maar wat, tandpasta, moet je er toch ook niet aan denken dat de plaatselijke supermarkt ineens gaat besluiten jouw tandpasta tegen een lagere prijs in de schappen te leggen. De consument betaalt dan minder, terwijl jij van de super nog steeds hetzelfde bedrag per tube krijgt. Dat kan alleen maar ten koste gaan van je eigen marges en omzet.

Als u bovenstaande redeneringen niet kunt volgen, dan bent u niet de enige. Ik ook niet. Toch is het precies het verhaal dat MKB Nederland ophoudt. Nou ja, dat concurrentie goed is durft men nog net niet te ontkennen. Maar als supermarkten produkten onder de kostprijs gaan aanbieden, dan is het einde zoek. De overheid moet ingrijpen! De club pleit dan ook voor een verbod op ‘dumpprijzen’.

Supermarkten proberen altijd al met koopjes klanten te lokken. De verliezen daarop maken ze wel weer goed omdat die klanten vervolgens ook andere produkten gaan kopen, waar wel op verdiend wordt. Het enige mogelijke probleem, en ook het probleem waar MKB Nederland op lijkt te doelen, is dat van roofprijzen: een grote marktpartij die door stuntprijzen de concurrentie uit de markt werkt, en vervolgens de prijzen flink opschroeft. Maar daarvan is sowieso alleen sprake als het hele assortiment onder de kostprijs wordt aangeboden. En Ahold maakt nog steeds winst, dus blijkbaar doen ze dat niet. Bovendien is zulk roofgedrag al verboden, en zijn we daar niet nog eens een extra dumpprijsverbod voor nodig. Het SEO publiceerde onlangs ook al een uitstekende analyse over waarom zo’n verbod ongewenst is.

Dat MKB Nederland het liefst zo min mogelijk concurreert, is begrijpelijk. Dat ze zulke kromme redeneringen gaat ophangen om het volk daarvan te overtuigen, is nogal dubieus.

Prijs voor Thijs!

Zojuist werd bekend gemaakt dat de Nobelprijs Economie dit jaar gaat naar Robert Aumann en Thomas Schelling. Een mooie keuze. Ze krijgen de prijs voor de speltheorie van conflictsituaties (zie de uitstekende achtergrondinformatie op de Nobel-website voor meer details). Schelling liet bijvoorbeeld zien dat het strategisch verstandig kan zijn om je eigen keuzes te beperken zodat je je ten opzichte van je tegenstander vastlegt op een bepaalde actie. Een voorbeeld? Bij elke grote ophaalbrug in Nederland staat een bordje slagbomen dalen automatisch… Afijn, de rest van het verhaal is inmiddels bekend door een eerdere post van collega Thijs.

U ziet wat Pips

Economisch analfabetisme is een ernstig onderschat maatschappelijk probleem. Economisch analfabeten zijn vaak in staat om hun kwaal lange tijd verborgen te houden door situaties waarin enig economisch benul vereist is te vermijden of, erger nog, door zich op te houden in kringen waar het uitslaan van economische wartaal alleen maar aangemoedigd wordt. Toch is de aandoening relatief te eenvoudig te verhelpen. Dat kan door de getroffen bevolkingsgroep de meest elementaire economische principes bij te brengen. Twee voorbeelden. Ten eerste. Deelnemers aan het economische verkeer zullen uiteindelijk vooral hun eigen belang nastreven. Het is dus altijd belangrijk om na te gaan wat dat eigen belang is. Ten tweede. Makkelijke manieren om heel veel geld te verdienen zijn er niet. Als die manieren er wel zouden zijn, dan zouden immers meteen hele volksstammen zich daarop storten, met als gevolg dat ze onmiddellijk weer zouden verdwijnen.

Vaak is economisch analfabetisme relatief ongevaarlijk. Maar af en toe zijn er gevallen waarin de slachtoffers genadeloos onderuit gaan. Zo’n voorbeeld stak deze week de kop op. Pips (People in Profit Systems) ging plat. Bryan Marsden, de oprichter, beloofde geld van deelnemers te beleggen in ontwikkelingslanden waar nog enorme winstmogelijkheden liggen. Het beloofde rendement: 2% per dag. Inderdaad, per dag. Wie vandaag 1000 euro inlegt, krijgt over twee jaar dus 21 miljoen terug. Honderden tot duizenden Nederlanders trapten er in.

Marsden richtte zich met zijn ontwikkelingslanden-verhaal vooral op de “alternatieve hoek”. Dat is slim bekeken, want dat is precies een hoek waar economisch analfabetisme relatief vaak voorkomt. Zijn verhaal is immers strijdig met de meest elementaire economische principes. Makkelijke manieren om heel veel geld te verdienen zijn er niet. Kansen om een rendement van 2% per dag te halen dus al helemaal niet. Zelfs niet in ontwikkelingslanden. En het is belangrijk na te gaan wat het eigen belang van iemand is. Stel dat meneer Marsden inderdaad een mogelijkheid had om 2% per dag te verdienen. Zou hij die kennis en winstmogelijkheden dan met anderen delen, of liever voor zichzelf houden? Inderdaad. Het feit dat hij uberhaupt deze belegging aanbood, was dus al genoeg reden voor argwaan.

Wereldwijd hebben beleggers 500 miljoen tot 1 miljard verloren. Stel dat de beloofde rendementen gehaald zouden worden. Dan was dat miljard in twee jaar aangegroeid tot 21000 miljard euro. Dat is meer dan het nationaal inkomen van de VS en Europa bij elkaar. Amerikanen hebben hier een mooi spreekwoord voor. Als het te mooi klinkt om waar te zijn, dan is het dat waarschijnlijk ook.

Bandenservice

In Stroe hebben “onverlaten afgelopen zondag (4 oktober) bij 480 militaire voertuigen één of meerdere banden lek gestoken”, aldus de website van het Ministerie van Defensie. Vandaag heeft een woordvoerder van datzelfde ministerie laten weten wat dat de belastingbetaler gaat kosten. De totale schade “bedraagt ongeveer 900.000 euro” meldt onder meer de Telegraaf.

Toch eens rekenen. 480 voertuigen, bij elk een of meerdere banden. Laten we er voor het gemak eens van uit gaan dat er gemiddeld 2 banden per voertuig gesneuveld zijn. Dat komt dat neer op 960 banden. Als dat in totaal ongeveer 900.000 euro moet gaan kosten, dan praten we dus over een kleine 1000 euro per band. Misschien zitten er hele bijzondere banden onder zo’n militair voertuig, maar ik heb toch de indruk dat mijn plaatselijke bandenservice dat goedkoper kan.

Waar zou dat bedrag dan vandaan komen? Het zou kunnen dat de voertuigen meer schade hebben opgelopen dan alleen die doorgeprikte banden. Maar daar wordt nergens melding van gemaakt. Het zou kunnen dat het ANP en de kranten een en ander verkeerd hebben overgenomen. Maar het meest waarschijnlijk lijkt nog dat het ministerie dat bedrag gewoon uit de lucht heeft gegrepen. En bovendien was het afgelopen zondag 2 oktober.

De Wil Van Het Volk

Volgens Het Nederlandse Volk was Balkenende de winnaar van de Algemene Beschouwingen, zo meldde onder meer het NOS journaal afgelopen weekend. Bos behaalde een tweede plaats, terwijl Marijnissen en Halsema gedeeld derde werden. Deze uitslag is gebaseerd op een onderzoek van Maurice de Hond. Op de vraag “Wie vindt u de winnaar van de Algemene Beschouwingen?” antwoordde namelijk 18% Balkenende, 16% Bos, terwijl Marijnissen en Halsema elk 8% scoorden.

Wat zeggen deze cijfers? Eigenlijk heel weinig. En ze zeggen zeker niet dat Het Volk vindt dat Balkenende het beter deed dan Bos, zoals NOS Teletekst vrijdagavond suggereerde. Eigenlijk bestaat de mening van het volk helemaal niet, zo leert de sociale keuzetheorie, een onderdeel van de economie dat zich met dergelijke problemen bezig houdt. Of, om preciezer te zijn: zelfs als ieder individu keurig zijn of haar voorkeuren over een aantal alternatieven kan aangeven, dan betekent dat nog niet dat Het Volk als geheel ook zulke goed gedefinieerde voorkeuren heeft. Deze enquete laat dat mooi zien.

Tijdens de Algemene Beschouwingen ging van Aartsen flink onderuit, zo vond Het Volk. Dat vonden zelfs de VVD-aanhangers in het panel van de Hond: slechts 11% van de VVD-ers vond hun kopman de winnaar, terwijl 30% voor Balkenende koos. Maar stel nu eens dat de VVD geen ruzie had gekregen over de kilometerheffing. Dan zouden veel meer VVD’ers van Aartsen als winnaar hebben aangewezen. Als gevolg daarvan zou Balkenende veel minder stemmen hebben gekregen, en hoogstwaarschijnlijk dus nog onder Bos zijn geeindigd.

Ergo. Omdat van Aartsen het zo slecht deed, “vond” het volk dat Balkenende beter was dan Bos. Die uitslag zegt dus vrij weinig over de prestaties van beide. Eén van de eisen die economen aan een bruikbare voorkeursordening stellen, is independence of irrelevant alternatives (onafhankelijkheid van irrelevante alternatieven): de keuze tussen A en B mag niet afhangen van de vraag of C al dan niet aanwezig is. Aan die voorwaarde is hier duidelijk niet voldaan: de keuze tussen Balkenende en Bos hangt immers af van de prestaties van van Aartsen. Van een “Voorkeur Van Het Volk” kan dan geen sprake zijn. Sterker nog, als de vraag was geweest: “Wie deed het beter, Bos of Balkenende?”, dan was waarschijnlijk Bos als winnaar uit de bus gekomen.