Auteur: Thijs

Econoom. Krantenlezer. Stuurman aan wal.

Armenwijk

We schreven al eerder over de problemen van starters op de woningmarkt. In Zaanstad probeert men nu iets nieuws: een wijk met koopwoningen voor mensen die weinig verdienen, verkocht onder voorwaarden [pdf]. In de wijk hangt een hoop af van het inkomen van de bewoner:

  1. Wie jaarlijks meer verdient dan €32,000 mag er niet kopen.
  2. De door de gemeente gevraagde erfpacht is inkomensafhankelijk.
  3. De gemeente financiert 20% van de woning, maar afhankelijk van het inkomen. Wie meer gaat verdienen moet meer zelf financieren.

Dat is wat je noemt een armoedeval. Zie de voorwaarden: regel (2) alleen al verhoogt het marginale tarief van de inkomstenbelasting met ongeveer 10%. Daar komt regel (3) overheen, die stipuleert dat de bewoner rente gaat betalen over 20% van de waarde van zijn/haar huis op het moment dat zijn/haar inkomen teveel toeneemt. Het ligt voor de hand dat bewoners van deze wijk er weinig aan zullen doen om hun inkomen te vergroten.

Hoe zit het met de voordelen van kopen? Huiseigenaren zorgen beter voor hun woning, en dat zal in dit plan niet veranderen. Maar wat betreft het grote voordeel van het huisbezit, de waardestijging, komen de bewoners er bekaaid vanaf. Want de kring van potentiële kopers voor hun woning beperkt zich uiteraard tot diegenen die minder verdienen dan €32,000.

Het plan lijkt de daarmee de belangrijke voordelen van eigen woningbezit weg te nemen en er de nadelen van een uitkering voor in de plaats te brengen. Het is de vraag of je daarmee niet meer problemen creëert dan je oplost.

Luddisme!

De geschiedenis herhaalt zich, razendsnel, in de wereld van on-line spelen zoals second life. Inmiddels zijn we ongeveer aangekomen in de industriële revolutie, te oordelen aan het verschijnen van de eerste Luddisten.

In onze eigen wereld zien we de Luddisten aan het begin van de 19e eeuw in Engeland. Het zijn textielarbeiders wiens werk overgenomen dreigt te worden door een nieuwe uitvinding, het mechanische weefgetouw. Als protest tegen de technologische vooruitgang worden enkele weefgetouwen vernield en, uiteraard, aangedrongen op een verbod. De autoriteiten gaan niet akkoord, hetzij vanwege diep economisch inzicht, hetzij omdat de kapitaalbezitters destijds de baas waren. Hoe dan ook, er wordt een aantal Luddisten opgeknoopt en dat was dat.

Hoe anders is de virtuele wereld. Zoals misschien bekend wordt er heel wat afgeploeterd on line om de speelomgeving zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Economieën ontstaan (en economen) rondom de productie van gewilde items. Die productie vindt plaats door urenlang saaie handelingen te verrichten (of te laten verrichten) achter een toetsenbord en dus is er een levendige handel in het eindproduct.

Totdat een nieuwe techniek de saaie handelingen overbodig maakt. Een slimme programmeur bedacht onlangs een programmaatje dat eindproducten eindeloos kan kopiëren, waarmee de noeste arbeid van tal van mensen overbodig dreigde te worden. Vooruitgang? Niet voor de bezittende klasse, die dure dollars had betaald voor (voorheen) schaarse goederen. En dus volgde een demonstratie en, welja, een verbod.

Het verschil is duidelijk: de autoriteiten van de on line wereld hebben helemaal geen belang bij het opheffen van schaarste. Als iedereen alles had (in een virtuele wereld geen enkel probleem) zou het spelen snel saai worden. En dat is slecht voor de omzet. [meer hier] [nog meer]

Dure euro’s

Dit is een ANP-bericht over de koers van de euro ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De teneur van het artikel blijkt al uit de eerste paragraaf:

De euro is vrijdag gestegen naar 1,29 dollar, een niveau dat de afgelopen 2,5 maanden niet meer was gehaald. Op de valutamarkt piekte de Europese munteenheid op 1,2901 dollar, om daarna iets terug te zakken. Een dure euro is niet gunstig voor Europese bedrijven die hun producten willen uitvoeren.

Allemaal feitelijk juist, en opnieuw een reden om je zorgen te maken over die verdraaide euro. Gelukkig doet een beetje context wonderen. Kijk ten eerste eens naar de cijfers. Dit zijn de laatste drie maanden euro-dollar koersen. Ontwaart u een trend? De munten bewegen zeer behoedzaam in een band van (maar liefst) 4 dollarcent een beetje op en neer.

Maar goed, gesteld dat de euro een eindje doorstijgt, is dat erg? Vervelend voor bedrijven die naar Amerika exporteren, zeker, maar tegelijkertijd prima voor zij die hun goederen en diensten uit Amerika importeren. Daaronder de consumenten die prijzen van Amerikaanse auto’s en vakanties zien dalen. Bovendien luidt de olieprijs doorgaans in dollars, waardoor een dure euro leidt tot lagere benzineprijzen.

Het is uiteindelijk een typisch economenverhaal, aan de ene kant dit, aan de andere kant dat. Misschien is het bovenstaande ANP-bericht afkomstig van de mythische een-armige econoom.

Cadeautje

Houd uw afschriften in de gaten, de komende week stort het kabinet €52 op uw bank- of girorekening. Het betreft de tegemoetkoming in de energiekosten waar we vorig jaar al over schreven. Zoals bekend zijn we voorstander van een lump sum uitkering en verrek, het lijkt er aardig op. Het vaste bedrag gaat naar elk huishouden en bedrijf met een aansluiting op het elektriciteitsnet. Dat is natuurlijk niet hetzelfde als een vast bedrag uitkeren aan elke inwoner: een zelfstandig ondernemer met een aparte aansluiting op de zaak krijgt €104, een echtpaar slechts €26,50 (oeps) €26 per persoon. Maar de uitkering is verder onafhankelijk van het stroomverbruik, en dat is goed.

Inmiddels zijn er vele initiatieven om u het geld weer afhandig te maken: het kan naar de minder bedeelden, of naar spaarlampen. Niet doen, natuurlijk: als u die doelen de moeite waard vindt dan hoeft u niet te wachten op een extra uitkerinkje, maar had u gisteren al kunnen storten. De €52 gaat gewoon op de spaarrekening.

Vermogenseffecten

Niet alleen verwacht 82% van de Nederlanders dat de hypotheekrenteaftrek wordt beperkt of afgeschaft, ruim 60% ondersteunt deze maatregel voor nieuwe hypotheken.

Aan het woord de onderzoekers van 21minuten.nl die vandaag uitgebreid de pers haalden. Het belangrijkste woordje in deze tekst: nieuwe. Dat kan twee dingen betekenen, en de uitwerking in de twee scenario’s is zeer verschillend. In het ene geval zullen de huizenprijzen langzaam zakken maar zijn de starters de klos, in het tweede stort de woningmarkt in.

Een: wie op dit moment een hypotheek heeft mag de rente daarop blijven aftrekken, ook na een verhuizing. Nieuwe hypotheeknemers mogen dat niet. In dit geval zal een woningbezitter rustig kunnen verhuizen zonder zijn renteaftrek te verliezen. De vraag naar woningen blijft voorlopig in stand omdat de meeste kopers al een hypotheek hebben, de prijzen zakken een beetje. Starters op de woningmarkt gaan er sterk op achteruit, want zij kunnen de rente niet meer aftrekken en zijn netto dus veel duurder uit. Zij worden verdrongen door mensen die al een hypotheek hebben.

Twee: wie verhuist gaat een nieuwe hypotheek aan, ook huisbezitters die al een hypotheek hebben. De hypotheek hoort immers bij het huis. En dus mag geen enkele koper zijn rente meer aftrekken. Gevolg: het aantal verhuizingen, en dus de vraag op de woningmarkt, wordt gedecimeerd. De woningprijs keldert, en huizenbezitters moeten een schuld aflossen die veel hoger is dan de waarde van hun huis. Starters gaan erop vooruit, voor zover ze iemand vinden die zijn woning wil verkopen. Neveneffect: doordat niemand wil verhuizen, zelfs niet bij een andere baan, nemen de files toe.

In het tweede geval gaan bezitters van een woning er sterk op achteruit. Dit vermogenseffect is misschien onverwacht, omdat het lijkt dat huidige hypotheken niet onder de maatregel vallen. Misschien dat daarom de geïnterviewde Nederlanders zo makkelijk overstag gaan.

Overigens is de hypotheekrenteaftrek wel degelijk een slecht idee. Het probleem is er weer vanaf te komen zonder een grote groep gedupeerden te creëren. Een maatregel voor nieuwe hypotheken verdeelt het land in winnaars en verliezers en is dus niet verstandig. Een collega had ooit een beter idee: de aftrek voor alle hypotheken over een periode van 40 jaar langzaam afbouwen. Daarmee beperk je de vermogenseffecten tot een minimum.

Discussie

Wie ooit heeft geprobeerd een economisch principe uit te leggen aan een onwillend publiek moet voor de grap eens op deze link klikken. Het is een bericht uit de Telegraaf dat gaat over de plannen van levensverzekeraars om een aparte, hogere, premie te rekenen voor rokers. Levensverzekeraars betalen uit aan nabestaanden als de verzekerde overlijdt; rokers sterven zoals bekend zes jaar eerder, betalen daarom minder premie en zijn dus duurdere klanten.

Wat met name interessant is zijn de inmiddels zes pagina’s reacties van lezers. Je kunt een encyclopedie van misvattingen en redeneerfouten samenstellen uit de reacties, zowel voor als tegen het plan. De meest voorkomende:

  1. Het is niet te controleren of iemand rookt. Zoals bekend controleren verzekeraars alleen achteraf, als er uitbetaald moet worden. Aan de hand van de doodsoorzaak is makkelijk vast te stellen of iemand de voorwaarden van de polis geschonden heeft.
  2. Maar er is ook geen hogere premie voor andere slechte gewoontes. (Maar meester, hij deed het ook.) Is niet relevant. Dat de verzekeraars niet meteen alle types apart aanslaan is geen reden om niets te doen. Per gedrag/type kun je een afweging maken over de mate waarin klanten solidair willen zijn. Het ligt voor de hand dat die solidariteit hoger is naarmate er aan het gedrag minder te kiezen valt.
  3. Rokers betalen ook al accijns. Aan de overheid. Dat is een andere partij.

En natuurlijk de bekende mijn oom rookte tot zijn 90ste en uitlaatgassen zijn net zo erg. Misschien kan een beetje framing hier helpen: “Verzekeraars geven korting aan niet-roker” wordt vast beter ontvangen.

Mag ik u wat vragen?

De minister van EZ acht anoniem solliciteren niet nodig. Een beslissing genomen op basis van ons kleine literatuuroverzicht, misschien? Helaas: de minister is overtuigd door een enquête onder werkgevers. Die geven aan bij sollicitanten niet te letten op afkomst.

Op die manier kunnen we meer problemen oplossen: een enquête onder winkelbezoekers zal zeker opleveren dat geen van hen ooit iets steelt. Enquêtes onder automobilisten geven zonder twijfel aan dat geen van hen ooit door rood rijdt. Etcetera.

Geschiedenis, herhaald.

Weet u het nog? Januari dit jaar was er een opstootje rond een verzekering voor snelheidsboetes. Commotie in Den Haag, de Nederlandsche Bank startte een onderzoek en voordat er een verzekering verkocht was, was het bedrijf in kwestie alweer verdwenen. Jammer, want onze voorspelling dat zoiets nooit lang goed kan gaan bleef zo ongetest.

Enter Orfub. Nieuw bedrijf, zelfde principe. De automobilist betaalt €102 voor een jaar en kan drie boetes van rond de €85 declareren. Wie een jaar lang niet claimt, krijgt €51 terug.

Opnieuw durf ik de voorspelling aan: dit bedrijf is in no time over de kop. De no-claim korting legt dan wel iets van het risico bij de bestuurder, maar wie na één boete nog rustig aan doet is dom bezig. Dat de oprichter zijn verzekeringsproduct vergelijkt met een spaarpot doet het ergste vrezen voor het lot van zijn bedrijf.