Stel, je wint een WK-arrangement in een casino maar hebt geen zin om te gaan. Wat dan? Verkopen natuurlijk, en zo kan het dat er op dit moment 5 identieke sets WK-arrangementen op Marktplaats staan. Vijf keer exact hetzelfde product en een grote groep biedende geïnteresseerden: dat is een mooie kans om te kijken hoe rationeel de voetbalsupporter is.
Auteur: Thijs
Econoom. Krantenlezer. Stuurman aan wal.
Kamernood
De meimaand is hier, de eindexamens zijn in aantocht en dat betekent maar één ding: nog even en het is weer september, de tijd voor de jaarlijkse volksdans rondom de kamernood van studenten.
Het is allemaal voorspelbaar: items op tv, handenwringende eerstejaars, wethouders met zeecontainers. En dat allemaal omdat de vraag hoger is dan het aanbod. Is er dan niets aan te doen?
Volgens mij wel, en wel door een beleidsmatige misstand af te schaffen: de verschillende studiebeurzen voor uitwonende en thuiswonende studenten. Want laten we het eens in alle redelijkheid bezien: de overheid betaalt mee aan de opleiding van studenten om twee redenen: (1) niet alle opbrengsten van de opleiding komen ten goede aan de student zelf, en dus is er een subsidie om de positieve externe effecten te internaliseren. (2) jonge mensen zijn nog wel eens krediet-beperkt (het lenen voor een opleiding bij de bank is lastig in verband met het ontbreken van onderpand) waardoor ze te weinig human capital opbouwen. Vandaar de beurs.
En dus is het volstrekte onzin dat de hoogte van de studiebeurs afhangt van het uit- of thuiswonen van de student in kwestie. De gevolgde opleiding heeft een waarde voor de overheid die niet afhangt van het type onderdak, en dus moet ook de subsidie daar niet van afhankelijk zijn. Sterker nog, de strafkorting voor thuiswonenden verstoort de relatieve prijs van kamers geeft een prikkel om het huis uit te gaan. En dus is er kamernood.
Het afschaffen van de thuiswoonkorting kost geld, maar maakt ook de uitwonendencontrole overbodig. En lost, met een beetje geluk, de kamernood op.
Tegenpolen
We bespraken het al eerder, de Nederlandse regering durft werknemers uit Oost-Europa nog niet zomaar binnen te laten. Geef ze eens ongelijk, als zelfs de economen het onderling niet eens zijn over de effecten.
Waarom is het effect van immigratie op bijvoorbeeld lonen zo moeilijk te meten? Kun je niet gewoon het loon, of de werkloosheid, van laaggeschoolde arbeiders voor en na de het openen van de grenzen vergelijken? Dat kan, maar het probleem is dat er vaak veel tegelijk aan de hand is in de economie: de conjunctuur, technische ontwikkelingen, noem maar op. En dus is het niet eerlijk om alle veranderingen in het loon aan immigratie toe te schrijven. Het liefst zou je een aantal identieke landen verschillend immigratiebeleid laten voeren, en dan de effecten achteraf vergelijken.
En verhip, het lijkt wel of het daar nu van komt. Een aantal EU-landen heeft Oost-Europese immigranten de afgelopen twee jaar niet tegengehouden, een aantal heeft de grenzen sinds kort open en de rest houdt ze nog dicht. Voor maximale variatie in dit experiment zou het mooi zijn als Nederland daarom nog even wacht met het toelaten van de Oost-Europeanen, zeg tot eind 2007. Een aantal jaren daarna hoort u van ons wat, achteraf, het beste beleid zou zijn geweest.
Elasticiteit
Lees even mee:
Melk, gehakt en zes andere producten, die op dier- en natuurvriendelijke wijze zijn geproduceerd, gaan bij wijze van proef in de aanbieding. […] Het experiment moet uitwijzen of de prijs van invloed is op de verkoop van biologische producten. […] De minister [van Landbouw, TK] heeft voor het experiment 1 miljoen euro uitgetrokken.
Gôh, denk je, kost het in kaart brengen van een vraagcurve een miljoen? Nooit geweten. Sympathiek natuurlijk, allemaal voor de biologische boeren.
Maar wacht eens even; als je niet weet hoe de vraag op de prijs reageert, hoe stelt de winkelier dan überhaupt een optimale prijs vast? Doet hij maar wat? En hoe doen ze dat dan bij een artikel als wasmiddel, waarvoor Landbouw geen miljoen beschikbaar stelt?
Raadselachtig. Wat is er aan de hand met de dier- en natuurvriendelijke sector waardoor marktonderzoek op deze schaal nodig is? Misschien toch eens op cursus bij de wasmiddelensector.
Hølland
Wouter Bos presenteert vandaag zijn visie op de verzorgingsstaat [pdf]: het moet allemaal meer Scandinavisch. Dat wil zeggen: geen belastingverlaging maar een grotere overheid met omvangrijke voorzieningen. Daarbij moet er ook weer geld van sterk naar zwak, of van werkend naar thuiszittend, zo u wilt.
Goed idee? Het hangt af van het vertrouwen dat je hebt in de overheid als het gaat om het doelmatig aanbieden van diensten. In Scandinavië gaat dat kennelijk goed, dus in principe kan het. Maar de overheid is een monopolie, en dus kost het je je keuzevrijheid. Het is in ieder geval hoopgevend om te zien dat Bos zich bezig houdt met de gevolgen van zijn plannen voor economische prikkels, en zich daarbij goed laat voorlichten.
In ander nieuws: het Deense WAO-beleid blijkt grotendeels geïnspireerd door het Hollandse model (maar echt tevreden is men nog niet).
Sinterklaas
Regeren in een democratie, het is niet makkelijk. Burgers gedragen zich als verwende kinderen die elke dag een ijsje willen, en dan klagen als ze dikker zijn dan hun klasgenootjes. Of meer precies: niemand wil belasting betalen, maar als de overheidsschuld zover oploopt dat de stabiliteit in gevaar komt, is het ook weer niet goed.
Zoals ieder kind weet is het moment om toe te slaan daar, als de ouders het niet eens zijn. Zo zagen we de afgelopen dagen de premier in de rol van toegevelijke moeder en de minister van Financiën als strenge vader. Het lijkt erop dat mama gewonnen heeft: het is weer sinterklaas.
Cadeau’s uitdelen kan op drie manieren: lump sum, de neutrale methode waarbij je iedereen hetzelfde bedrag geeft; distortie-verminderend, waarbij je het tarief van een verstorende belasting verlaagt; en ellende-bevorderend, waarbij je alleen die groepen geld stuurt die niet werken, daarmee de relatieve beloning voor de mensen die wél iets doen verlagend.
In principe is de tweede methode het best: je deelt geld uit én vermindert een verstoring, dat is twee keer prijs. Maar het effect van dit soort maatregelen laat meestal wat op zich wachten. Lump sum uitkeringen belanden meteen in de portemonnee, en zijn daarmee een favoriet middel van politici in nood. De laatste categorie moet eigenlijk altijd vermeden worden.
Op deze criteria beschouwd doet het kabinet het dus aardig. Het afschaffen van de MEP is lump sum, de premie WW omlaag is zelfs distortie-verminderend. Alleen bij het beperken van de huurverhoging kun je je vraagtekens zetten.
Dit alles laat natuurlijk onverlet dat, als de verkiezingen geweest zijn, de hand meteen weer op de knip kan.
NedCar
Tja, NedCar. Duizenden banen op de tocht in een regio waar toch al niet zoveel gebeurt, dreigende stakingen, roep om ingrijpen. Wat valt daarover nog te zeggen?
Het sluiten van productielijnen hier en elders in Europa is ontegenzeggelijk het gevolg van het ontstaan van goedkopere alternatieven in de rest van de wereld. Waar voorheen nog grote nadelen kleefden aan productie in, zeg, Polen, is het speelveld nu min of meer gelijk. Dat leidt sommigen ertoe om het einde van de West-Europese voorspoed aan te kondigen: de Nederlandse werknemer kost zoveel dat we op den duur alle economische activiteit kwijtraken.
Maar dat is wat erg snel. Dit verhaal van econoom Ed Leamer laat zien dat de tirannie van de wereldwijde concurrentie alleen geldt voor activiteiten die verhandelbaar (contestable) zijn. Auto’s in elkaar zetten kun je iedereen laten doen, en dus kan het niet uit om daar een Nederlander voor op te laten draven, hoe sneu ook voor de Limburgers. Maar er is een perspectief: het grootste gedeelte van de economie bestaat tegenwoordig uit activiteiten die helemaal niet contestable zijn. Financiële dienstverlening, onderwijs, horeca, dat soort zaken.
En daarmee komt ook een belangrijk gegeven in beeld: wat we in Nederland doen, de samenstelling van onze economie, verandert continu. Decennia geleden sloten de textielfabrieken, de walvisverwerkende industrie, de stijfselgigant en de paard-en-wagen dealer. So it goes. We danken onze voorspoed aan het vermogen mee te gaan met een veranderende wereld en veranderende techniek.
Wat moet de regering doen? In ieder geval niet investeren, ingrijpen of zelf auto’s gaan bouwen. Over de hele wereld is zoiets nog nooit op een succes uitgelopen, om maar te zwijgen van de chantabele positie waarin je jezelf ten opzichte van buitenlandse bedrijven zou brengen. Beter is het om ontslagen werknemers te helpen met omscholen, en vooral, te helpen met het verhuizen van NedCarland naar de Randstad.
WK kaartjes
Tijdens het vorige EK vroeg ik aan een kennis, vers terug uit Portugal, hoe ik mijzelf kon verzekeren van een kaartje voor een wedstrijd van Oranje tijdens het aanstaande WK. Het recept luidde als volgt: zsm lid worden van de erkende supportersclub, een aantal oninteressante kwalificatieduels bijwonen en aldus tot de groep toetreden waaronder opties om kaarten te kopen verloot worden. En dan maar hopen.
Een interessant allocatiemechanisme waarbij niet de prijs, maar het doorzettingsvermogen en misschien wel de echte liefde voor het elftal bepalend zijn. Het argument om op deze manier de kaarten te verdelen bestaat uit twee delen: (1) Het komt de sfeer ten goede als het stadion gevuld is met liefhebbers in plaats van tweeverdieners en (2) Het Nederlands elftal is nationaal bezit en mag niet uitsluitend optreden voor mensen met een grote beurs. Hoewel je vragen kunt hebben bij de efficiëntie van het huidige verdelingsmechanisme is voor de argumenten wel iets te zeggen, al is het de vraag of je álle kaarten op die gronden moet voorbehouden aan liefhebbers.
Maar ja, wie markttransacties verbiedt loopt het risico op een zwarte markt. Zo is daar nu ticket unlimited, dat 10,000 extra kaarten gaat verkopen aan mensen met een grote beurs. Best lullig, als je 90 minuten Nederland-Andorra hebt aangezien en bij de loterij net buiten de boot bent gevallen. Maar onvermijdbaar als je kijkt naar de officiële prijs (€ 60) en de marktprijs (tot € 2000).
Maar is het erg? Waarschijnlijk komen de kaarten van buitenlandse bonden die ze liever aan ons verkopen dan aan hun landgenoten. Netto leidt de operatie dus tot een verruiming van het aanbod, en tot meer Oranje in het stadion. Daar kan eigenlijk niemand tegen zijn. Het bericht dat de CDA-fractie de staatssecretaris van voetbalzaken heeft gevraagd “hoe dergelijke zaken zijn te voorkomen” zal dan ook wel op een foutje berusten.
(Overigens blijft het nog steeds lastig om toe te slaan)
Kortzichtig
Het meest kortzichtige bericht van de dag staat in de Telegraaf:
Het grootschalige witwassen van crimineel geld in ons land is niet alleen een groot strafrechtelijk probleem: het is heel erg goed voor de economie. De vele miljarden die criminelen rondpompen zijn een forse opkikker voor de economische groei, het inkomen, werkgelegenheid […]
Blijkt uit onderzoek in opdracht van, nota bene, het ministerie van justitie. Is het waar? Waarschijnlijk wel, op korte termijn. Al het geld dat, om wat voor reden dan ook, uit het buitenland binnenvloeit en hier wordt uitgegeven is goed voor iedereen die iets te koop heeft. Dat het geld elders met misdaad is verdiend, dat is natuurlijk niet zo netjes, maar geld is geld.
Maar dan de iets langere termijn. Als tout crimineel Europa hier de was komt doen, kun je op je vingers natellen dat het bergafwaarts gaat met het handhaven van de Nederlandse wet. Al die, met miljoenen strooiende, gangsters zijn dan wel goed voor de middenstand maar erg slecht voor de rule of law. En laat dat nu weer desastreus zijn voor de economische groei. U gelooft het niet? Probeer dan eens de Weil Data Plotter om de puntenwolk links te maken. De punten zijn landen, horizontaal de rule of law index en verticaal het inkomen per hoofd.
Mooi buiten de deur houden dus, dat criminele geld. Voor mensen die trouwens altijd al hebben willen weten hoe dat moet, witwassen, is er morgenochtend in Goedemorgen Nederland een interview met mijn collega Brigitte Unger, expert daaromtrent.
Compensatie
Wat willen politieke partijen met u? Vroeger was het duidelijk, de linkse partijen waren er voor de armen de en rechtse voor de rijken. Tegenwoordig ligt het complexer.
Een goede manier om de partijen van nu te onderscheiden is door te kijken naar hun opvattingen over risico. Over het algemeen kun je stellen dat rechtse partijen vinden dat de burger zelf zoveel mogelijk risico moet dragen, terwijl linkse partijen het liefst zoveel mogelijk via de staat verzekeren.
Een mooi woord dat precies uitdrukt wat linkse mensen wel, en rechtse mensen niet willen, is compenseren. Er gebeurt iets onverwachts (een prijs stijgt, een omzet daalt) en meteen roepen allerlei politici dat burgers gecompenseerd moeten worden. Dat veronderstelt dat de staat een soort impliciete verzekeringsmaatschappij is, waarbij de verzamelde burgers een verzekering tegen onverwachte ontwikkelingen hebben afgesloten.
Dat de ene partij daar meer de neiging toe heeft dan de andere, toont dit stukje econo-linguistiek: hieronder staat het aantal hits bij een Google-zoekopdracht naar de woorden compenseren en compensatie op de websites van vier politieke partijen. Oordeelt u zelf.
| Compenseren | Compensatie | |
| vvd.nl | 41 | 70 |
| cda.nl | 53 | 91 |
| pvda.nl | 628 | 602 |
| sp.nl | 425 | 20,200 |