Auteur: Thijs

Econoom. Krantenlezer. Stuurman aan wal.

WK kaartjes

Tijdens het vorige EK vroeg ik aan een kennis, vers terug uit Portugal, hoe ik mijzelf kon verzekeren van een kaartje voor een wedstrijd van Oranje tijdens het aanstaande WK. Het recept luidde als volgt: zsm lid worden van de erkende supportersclub, een aantal oninteressante kwalificatieduels bijwonen en aldus tot de groep toetreden waaronder opties om kaarten te kopen verloot worden. En dan maar hopen.

Een interessant allocatiemechanisme waarbij niet de prijs, maar het doorzettingsvermogen en misschien wel de echte liefde voor het elftal bepalend zijn. Het argument om op deze manier de kaarten te verdelen bestaat uit twee delen: (1) Het komt de sfeer ten goede als het stadion gevuld is met liefhebbers in plaats van tweeverdieners en (2) Het Nederlands elftal is nationaal bezit en mag niet uitsluitend optreden voor mensen met een grote beurs. Hoewel je vragen kunt hebben bij de efficiëntie van het huidige verdelingsmechanisme is voor de argumenten wel iets te zeggen, al is het de vraag of je álle kaarten op die gronden moet voorbehouden aan liefhebbers.

Maar ja, wie markttransacties verbiedt loopt het risico op een zwarte markt. Zo is daar nu ticket unlimited, dat 10,000 extra kaarten gaat verkopen aan mensen met een grote beurs. Best lullig, als je 90 minuten Nederland-Andorra hebt aangezien en bij de loterij net buiten de boot bent gevallen. Maar onvermijdbaar als je kijkt naar de officiële prijs (€ 60) en de marktprijs (tot € 2000).

Maar is het erg? Waarschijnlijk komen de kaarten van buitenlandse bonden die ze liever aan ons verkopen dan aan hun landgenoten. Netto leidt de operatie dus tot een verruiming van het aanbod, en tot meer Oranje in het stadion. Daar kan eigenlijk niemand tegen zijn. Het bericht dat de CDA-fractie de staatssecretaris van voetbalzaken heeft gevraagd “hoe dergelijke zaken zijn te voorkomen” zal dan ook wel op een foutje berusten.

(Overigens blijft het nog steeds lastig om toe te slaan)
ticketsunlimited.png

Kortzichtig

Het meest kortzichtige bericht van de dag staat in de Telegraaf:

Het grootschalige witwassen van crimineel geld in ons land is niet alleen een groot strafrechtelijk probleem: het is heel erg goed voor de economie. De vele miljarden die criminelen rondpompen zijn een forse opkikker voor de economische groei, het inkomen, werkgelegenheid […]

Blijkt uit onderzoek in opdracht van, nota bene, het ministerie van justitie. Is het waar? Waarschijnlijk wel, op korte termijn. Al het geld dat, om wat voor reden dan ook, uit het buitenland binnenvloeit en hier wordt uitgegeven is goed voor iedereen die iets te koop heeft. Dat het geld elders met misdaad is verdiend, dat is natuurlijk niet zo netjes, maar geld is geld.

ruleoflawgdp.pngMaar dan de iets langere termijn. Als tout crimineel Europa hier de was komt doen, kun je op je vingers natellen dat het bergafwaarts gaat met het handhaven van de Nederlandse wet. Al die, met miljoenen strooiende, gangsters zijn dan wel goed voor de middenstand maar erg slecht voor de rule of law. En laat dat nu weer desastreus zijn voor de economische groei. U gelooft het niet? Probeer dan eens de Weil Data Plotter om de puntenwolk links te maken. De punten zijn landen, horizontaal de rule of law index en verticaal het inkomen per hoofd.

Mooi buiten de deur houden dus, dat criminele geld. Voor mensen die trouwens altijd al hebben willen weten hoe dat moet, witwassen, is er morgenochtend in Goedemorgen Nederland een interview met mijn collega Brigitte Unger, expert daaromtrent.

Compensatie

Wat willen politieke partijen met u? Vroeger was het duidelijk, de linkse partijen waren er voor de armen de en rechtse voor de rijken. Tegenwoordig ligt het complexer.

Een goede manier om de partijen van nu te onderscheiden is door te kijken naar hun opvattingen over risico. Over het algemeen kun je stellen dat rechtse partijen vinden dat de burger zelf zoveel mogelijk risico moet dragen, terwijl linkse partijen het liefst zoveel mogelijk via de staat verzekeren.

Een mooi woord dat precies uitdrukt wat linkse mensen wel, en rechtse mensen niet willen, is compenseren. Er gebeurt iets onverwachts (een prijs stijgt, een omzet daalt) en meteen roepen allerlei politici dat burgers gecompenseerd moeten worden. Dat veronderstelt dat de staat een soort impliciete verzekeringsmaatschappij is, waarbij de verzamelde burgers een verzekering tegen onverwachte ontwikkelingen hebben afgesloten.

Dat de ene partij daar meer de neiging toe heeft dan de andere, toont dit stukje econo-linguistiek: hieronder staat het aantal hits bij een Google-zoekopdracht naar de woorden compenseren en compensatie op de websites van vier politieke partijen. Oordeelt u zelf.

Compenseren Compensatie
vvd.nl 41 70
cda.nl 53 91
pvda.nl 628 602
sp.nl 425 20,200

Pakkans

De politie gaat binnenkort op de Nederlandse snelwegen de nummerplaat van elke passerende auto scannen, om bestuurders met uitstaande boetes of veroordelingen meteen van de weg te halen. In reactie op een vergelijkbaar programma in de VS schreef beveiligingsdeskundige Bruce Schneier al eens een aardig artikel, en hij was het ook die het volgende aan de kaak stelde:

Het afschrikkend effect van een boete bestaat eigenlijk uit twee delen: de hoogte van het boetebedrag en de pakkans. Vermenigvuldig die twee en u heeft de verwachte boete. Als een potentiële crimineel zich nu opstelt als een kleine ondernemer (Gary Becker is beroemd geworden met deze hypothese) dan zal hij die verwachte boete vergelijken met de verwachte opbrengst van de misdaad. Het is dus zaak de verwachte boete goed vast te stellen: niet te laag, om misdaad te voorkomen en niet te hoog, om proportioneel te zijn met de ernst van het feit.

Maar met het nieuwe surveillancesysteem gaat een van de twee elementen in de verwachte boete, de pakkans, flink omhoog. Daarmee stijgt ook de verwachte boete voor een feit. Ervan uitgaande dat die juist optimaal was vastgesteld, dan kan de wetgever maar één ding doen: met de introductie van de automatische scanner kunnen de boetebedragen omlaag.

Verstoor maar raak

Oh hemel, nu dit weer. De PvdA, nog maar net bekomen van de verkiezingswinst, laat de proefballonnen links en rechts (nou ja, links) opstijgen. Daar is er weer één: Sharon Dijksma vindt dat vrouwen die gestudeerd hebben en niet werken een boete moeten betalen.

Waar te beginnen? Het onderwijs in Nederland wordt gesubsidieerd: een studente betaalt veel minder voor haar opleiding dan de kosten ervan, en het verschil wordt gedekt door Den Haag. Waarom eigenlijk? Omdat de opbrengsten van een opleiding deels extern zijn voor de student: opgeleide mensen verhogen de productiviteit van anderen, zorgen voor een geïnformeerd electoraat, doen aan innovatie, etcetera. Fijn voor de staat, minder belangrijk voor de studente, en dus is er een subsidie.

Nu zijn er mensen die de subsidie krijgen, maar hun studie niet echt gebruiken. Dat was natuurlijk niet de bedoeling, en dus moet er een instantie komen die bekijkt of afgestudeerden wel aan het werk zijn, onder dwang van een boete. Met inspecteurs natuurlijk, een mogelijkheid van beroep, de gebruikelijke ambtelijke organisatie.

Maar beste Sharon. Is het niet zo dat wie niet werkt, elke twaalf maanden een boete ter hoogte van een jaarsalaris betaalt? Hoeveel meer zou je ze willen aanslaan? En zou dat uitmaken? En is het niet een beetje raar om de opleidingsbeslissing én de arbeidsaanbodsbeslissing zo te gaan verstoren, terwijl je hetzelfde effect bereikt door de studiebeurs om te zetten in een lening? Zonder ambtelijke handhaving?

Een Amerikaan in Parijs

U heeft de beelden gezien, Franse studenten zijn druk bezig een miljoen demonstranten te werven om te protesteren tegen CPE, het plan om ontslag van jonge werknemers te vergemakkelijken. Doel van de wet is het scheppen van banen, met het idee dat je makkelijker iemand aanneemt als je er niet meteen voor altijd aan vast zit.

Toevallig ter plekke is de Amerikaanse econoom Alex Tabarrok, die twee theorieën heeft over de studenten: óf ze zien niet in dat CPE zorgt voor een lagere werkloosheid, en kunnen dus beter terug naar de collegebanken. Of ze hebben door dat werkloosheid, veroorzaakt door een starre arbeidsmarkt, vooral degenen met de laagste kwalificaties treft. In dat geval zijn de protesten een opportunistische bescherming van de eigen positie.

Schaal

Grafieken in het NRC: tussen de 5.6 en 14.3%

Snel, welke van deze vier beurzen is de afgelopen maanden het meest in beweging geweest? Vooral de de linker, de Dow Jones, lijkt heen en weer te stuiteren. De derde, die van Londen, klimt met een rustig tempo omhoog.

Niet dus. Om onverklaarbare reden kiest de NRC (en De Volkskrant, zie onder) ervoor om de verticale schaal van dit soort grafieken aan te passen aan de variantie van de reeks. Gebeurt er niet veel, dan is geeft de schaal een klein stukje weer. Zit er veel beweging in de beurs, dan wordt het gebied dat de schaal beschrijft groter.

De grafiek van de Dow beslaat een maximale stijging van 5.7%, terwijl die van Londen een stijging van 11.1%, bijna het dubbele, beslaat. De beurs die het meest in beweging was is overigens die van Frankfurt, de rechter. Daar beslaat de schaal een maximale stijging van 14.3%. Waarom? Geen flauw idee. Het zou veel informatiever zijn als alle grafieken een vergelijkbare schaal hadden waarbij de maximale waarde een vast percentage van de minimale waarde was. Dan kun je meteen zien waar, relatief, het meest gebeurt.

De Volkskrant: tussen de 11.9 en de 27.3%

Topinkomen

Tja, het inkomen van meneer Boersma. De CEO van Essent verdient over 2005 een dikke acht ton, en dat is een hoop geld. De premier is teleurgesteld, Brinkhorst spreekt op zijn geheel eigen manier van een recidive.

Wat is een rechtvaardig inkomen voor meneer Boersma? De werknemer, zegt de econoom, verdient een inkomen gelijk aan zijn marginale productiviteit. De euro’s die meneer Boersma door zijn inspanningen aan de inkomsten van Essent heeft toegevoegd geven de waarde van zijn bijdrage. Het is niet onwaarschijnlijk dat meneer Boersma, die de strategische beslissingen van Essent neemt, vorig jaar voor ettelijke miljoenen aan de inkomsten heeft bijgedragen. Zo gaat dat met strategische beslissingen: doe het goed, en het geld stroomt binnen.

Maar daar zit ‘m ook de kneep: doe het fout, en Essent loopt miljoenen mis. En het is onwaarschijnlijk dat meneer Boersma in dat geval zijn portemonnee trekt om zijn negatieve productiviteit te compenseren. Voor die verzekering tegen slechte uitkomsten die zijn werkgever hem biedt, moet in goede tijden premie betaald worden.

Maar wat is dan een rechtvaardige beloning? Daar is nog wel iets over te zeggen: werknemers krijgen alleen hun marginale productiviteit als de arbeidsmarkt competitief is, dat wil zeggen, als zowel werkgevers als werknemers vrij mogen toetreden. Voor iedere baan wordt dan de goedkoopste werknemer aangenomen en iedere werkzoekende accepteert het beste bod dat hij/zij kan vinden. Voor dit soort posities is dat meestal niet het geval, vaak wordt er slechts geselecteerd uit een klein groepje bekenden. Dat kan beter: Essent kan flink besparen door op zoek te gaan naar iemand die hetzelfde werk voor minder wil doen. Is de premier ook weer blij.

Aanbodschok

Dit is een geweldig verhaal over het economisch potentieel van ruimtevaart. Geld verdienen met raketten kan tegenwoordig door het lanceren van satellieten of het vervoeren van miljonairs, maar het echte geld zit ‘m in 3554 Amun.

Pardon? 3554 Amun. Een komeet die in 2020 langs de aarde zal vliegen en volgens wetenschappers grotendeels bestaat uit metaal. Om precies te zijn 20 biljoen dollar aan metaal, tegen de huidige marktprijzen. Dat is net zoveel als we in heel Nederland in 34 jaar bij elkaar produceren.

Het voorbehoud doet het ‘m natuurlijk. Wat zou de marktprijs van zeg, nikkel, doen als er een bal van 2 kilometer doorsnee mee op aarde landt? Ach ja, zoals altijd met dit soort dingen staat het allemaal al in Jules Verne:

“A comet of gold!” ejaculated the captain.

“Yes; a realization of what the illustrious Maupertuis has already deemed probable,” replied the astronomer.

“If Gallia, then, should ever become attached to the earth, might it not bring about an important revolution in all monetary affairs?” inquired the count.

“No doubt about it!” said Rosette, with manifest satisfaction. “It would supply the world with about 246,000 trillions of francs.”

“It would make gold about as cheap as dirt, I suppose,” said Servadac.