Welvaart en groei – Pagina 3

De winter en de groei

Zijn ze nu goed voor de economie of niet, die afgelopen winterse weken? ING deed er onderzoek naar maar komt niet echt tot een conclusie: de één werkt en koopt meer, de ander juist minder. Hogere stookkosten zijn niet aan de orde want de gasprijs is laag en voor de koudegolf was het juist relatief warm.

Hoe de NOS er dan van kan maken dat kou goed is voor de economie vanwege de gasverkoop zal wel altijd een raadsel blijven. Belangrijker is dat de daadwerkelijke groeicijfers die straks beschikbaar komen ook geen uitsluitsel geven over het effect op de welvaart. Twee redenen: ten eerste zit veel van het positieve effect niet in de statistieken. Mijn (zeer gelukkige) collega die een week vrijnam om te schaatsen zorgt ook voor een lager BBP. Ten tweede is veel van de niet geplande productie juist het gevolg van narigheid. Zie bijvoorbeeld de extra uitkeringen van verzekeraars door sneeuw- en ijsschade (15 tot 20 miljoen). Over dit effect, en de geringe waarde van BBP als welvaartsmaatstaf, schreven we eerder na een grote storm.

Politieke ontwikkeling, de middenklasse en Noord Korea

De laatste berichten uit Noord Korea geven aan dat het regime druk bezig is met het plukken van de rijkere Noord-Koreanen. Er is een nieuwe munt ingevoerd en per persoon mag maar een beperkt bedrag worden omgewisseld; wie meer had gespaard heeft pech. Dat zijn vooral degenen die profiteerden van recente economische vrijheden:

Om de voedseldistributie te verbeteren besloot het Noord-Koreaanse regime in 2002 bepaalde markten iets meer vrijheid te gunnen. Boeren mochten hun eigen producten verkopen.

Dat dit slecht uitpakt voor de prikkels in de toekomst laat zich raden.

Waar is het regime bang voor? Misschien wel dit: de gebeurtenissen in Noord Korea verlopen exact volgens het patroon dat Daron Acemoglu en coauteurs in dit paper gebruiken om de geschiedenis van West Europa te begrijpen. Die begint als vrijwel alle landen zuchten onder een absolute vorst en de groei maar langzaam verloopt. Dan worden de handelsroutes over zee geopend waardoor plots veel geld verdiend kan worden. In landen waar hierdoor een sterke middenklasse ontstaat volgt daarop een politieke omwenteling: de middenklasse verwerft juridische bescherming van haar bezit en de absolute macht van de vorst wordt beperkt. De instituties die daarbij horen leiden tot hoge economische groei.

De twee meest succesvolle landen maakten op die manier grote ontwikkelingen door: Nederland had zijn Gouden Eeuw en in Engeland ontstond de industriële revolutie. Dat Noord Korea hier geen zin in heeft geeft aan dat het regime niet is geïnteresseerd in welvaart voor zijn onderdanen.

Gelijkheid door techniek

Terwijl kennissen links en rechts hun laptoppen met Windows 7 laten zien, kan ik me niet onttrekken aan de indruk dat rijk zijn niet meer is wat het geweest is. Rijke mensen hebben meer geld dan arme mensen, maar geld kun je niet eten. Het gaat erom wat je consumeert.

Ons consumptiepakket verandert over de tijd. We geven relatief steeds minder uit aan eerste levensbehoeften, bijvoorbeeld. En mijn indruk is dat een steeds groter gedeelte van ons geld gaat naar zaken die niet, zoals dat heet, rival zijn. Wat wil zeggen dat de ontwikkeling ervan het meeste geld kost, terwijl de productie voor bijna niets kan. Voorbeelden, behalve het al genoemde OS voor uw computer: films en boeken, telefoons en televisie. Maar ook gewone producten bestaan steeds meer uit concept en steeds minder uit ingrediënt. Bij mijn zomervakantie bijvoorbeeld had ik sterk de indruk dat er veel tijd en geld gestoken was in het uitdenken van de perfecte organisatie en omgeving, iets dat daarna gemakkelijk op veel plaatsen toe te passen is.

En zo nemen de privileges van de rijken af. Want zelfs de Quote 500 kan de nieuwe Windows niet eerder installeren dan Jan Modaal, en voor al deze producten met hoge kosten van ontwikkeling geldt dat er flink wat van moeten worden verkocht wil de R&D eruit gehaald worden. Natuurlijk is de iPhone nog niet voor iedereen bereikbaar, maar die van mij is niet minder snel dan die van de rijkste man van Nederland.

Zingen onder de douche (bis)

Heb ik iets gemist? Is de 22e oktober tegenwoordig soms de internationale houd-je-mond-onder-de-douche-dag of zo?

Vandaag roept Hugo Chavez het Venezolaanse volk op om niet langer onder de douche te zingen en zo water te besparen.

Hebben we dat niet eerder gehoord? Wel degelijk. De directeur van Energy Australia deed precies dezelfde oproep, vandaag exact drie jaar geleden. Toeval!? Vast niet.

Verder volstaat het te verwijzen naar onze toenmalige discussie.

Economic Gangsters

Van trouwe lezer Bart mocht ik het boek Economic Gangsters van Fisman en Miguel lenen.

In de definitie van de auteurs is een ‘economic gangster’ een crimineel die puur zijn eigen belang nastreeft, ongehinderd door enige morele scrupules. Maar eigenlijk gaat het boek gewoon over ontwikkelingseconomie, over de discussies die in dat vakgebied spelen, over het gebruik en belang van gerandomiseerde experimenten om te toetsen of een bepaalde benadering werkt, over corruptie en wat daar aan te doen valt, en meer van dat soort dingen. Dat klinkt saai, maar het boek is bijzonder goed en pakkend geschreven en staat vol creatief onderzoek. Een beetje in de stijl van Freakonomics, behalve dan dit boek gestructureerder is en een duidelijker thema heeft.

De heren bespreken vooral hun eigen onderzoek. Meest in het oog springend is hoofdstuk 4. Diplomaten die bij de Verenigde Naties in New York werken hebben diplomatieke onschendbaarheid en hoeven dus hun parkeerbonnen niet te betalen. Fisman en Miguel tonen aan dat het aantal parkeerbonnen dat de gemiddelde diplomaat oploopt een opvallend sterk verband vertoont met de Wereldbank corruptieindex van zijn/haar land van herkomst. De mate van corruptie van een individu (hier: onbetaalde parkeerbonnen) hangt dus niet alleen af van kosten (geen) en baten (overal kunnen parkeren) maar ook van culturele aspecten (de mate van corruptie in het thuisland).

Groei

De media hebben wel eens de neiging zich blind te staren op het groeicijfer van een economie, vooral China is daarvan een goed voorbeeld. Het nieuws van vandaag geeft een aardige illustratie van waarom dat soms weinig zinvol is.

De Noord-Koreaanse economie groeit dit jaar met 3,7%. Daarmee behoort het tot de best presterende economieen ter wereld. Is de gemiddelde Noord-Koreaan daarmee beter af dan zeg de gemiddelde Zuid-Koreaan, die woont in een land waar de economie dit jaar 1,5% krimpt? Is er grootschalige economische migratie van Zuid naar Noord te verwachten?

Eh, niet echt. Het inkomen per hoofd staat op zo’n 500 dollar in Noord, tegen 16500 in Zuid, en daar zit nog altijd een factor 33 tussen. Zelfs als de huidige trends zich voort zouden zetten, duurt het nog steeds 68 jaar voordat Noord op hetzelfde niveau zit als Zuid.

Afgeleid

Het kabinet gaat nu uit van een economische krimp van 4,8% in plaats van 3,5%. Maar minister Bos ziet een lichtpuntje:

Ik constateer dat we langzaamaan wegkruipen uit de situatie dat alles steeds sneller steeds slechter gaat.

Moment. Bos reageert hier op de economische groeicijfers. Groei, dat is de eerste afgeleide van het BNP. Wanneer de groei steeds slechter wordt, dan is de tweede afgeleide van het BNP dus negatief. Wanneer het steeds sneller steeds slechter gaat, dan is de derde afgeleide dus negatief. Strikt genomen stelt Bos dat we nog niet uit die situatie zijn. Maar langzamerhand gaan we wel die kant op.

Eigenlijk zegt hij dus gewoon dat de vierde afgeleide van het BNP positief is.

BNP versus geluk

Lang artikel in de Volkskrant dit weekend over het verschil tussen Bruto Nationaal Product en het geluk van de burger. Terwijl het eerste maar blijft stijgen neemt het tweede niet echt toe, zo stelt de schrijver, en dus is de groei van de afgelopen decennia “voor niks geweest”. En ook, “waarom zouden we überhaupt nog geïnteresseerd zijn of de economie krimpt of groeit?”

Varianten op deze postmoderne benadering van de economie gaan terug naar tenminste eind jaren 60 (zie de beroemde quote van Bobby Kennedy) en ook op deze site waarschuwden we wel voor het gelijkschakelen van groei met geluk. Maar het VK-artikel gaat wel erg uit van de aanname dat de overheid streeft naar maximale groei, en het geluk daarbij uit het oog verliest. Die aanname is namelijk helemaal niet waar.

Het probleem is dat BNP in sommige opzichten juist wél een goede indicator van geluk is. Als we door economische tegenwind 3.5% krimpen dan is dat reden voor zorg, omdat die krimp waarschijnlijk niet wordt genoten doordat iedereen op vrijdagmiddag in de natuur gaat wandelen in plaats van te werken. Die krimp komt door ontslagen werknemers en failliete bedrijven, en daar kun je best somber van worden.

Maar buiten deze conjuncturele bezorgdheid kun je toch moeilijk volhouden dat de overheid blind de groei najaagt. De overheid belast, verbiedt, reguleert en beschermt en verlaagt daarmee vrijwel zeker het BNP. Neem bijvoorbeeld het optreden tegen kartels, waarmee bedrijfswinsten (onderdeel BNP) worden verlaagd en het consumentensurplus (geen BNP) toeneemt. Of neem de verplichte vakantiedagen of de werktijdenwet.

Het kan ook moeilijk anders. Binnen een democratie worden politici gekozen die de onderdanen beter af maken, en “beter af” wordt gemeten in geluk. Dat wist Bobby Kennedy ook al. De enigen met een BNP-fixatie zijn de ambtenaren op Financiën die de belastingbasis in de gaten houden. Maar die hoeven niet herkozen te worden.

Lees verder “BNP versus geluk”

Meer kapotte ramen

Het kapotte raam van Bastiat is in onze kolommen al eens langsgekomen (hier en hier bijvoorbeeld). Het idee van deze 19e eeuwse Franse econoom: meer nationaal inkomen betekent niet noodzakelijk meer welvaart, want als dat het geval zou zijn dan zou het ingooien van ramen ook leiden tot meer welvaart, terwijl dat evident niet het geval is.

Hilarisch: een ramenzetter in Californie neemt de parabel wel erg letterlijk. Nu vanwege de kredietcrisis de zaken een stuk minder gaan, ging hij op eigen houtje ramen in de buurt ingooien:

Police spokesman Carl Baker [?¦] said Klenke, who was arrested Monday, had planned to contact the victims later and offer to repair the windows for a fee. "I’m sure it has something to do with the economy," Baker said. "Everybody is hurting now."

[via]

Stimulanten

In dit artikel in Nature pleiten zeven wetenschappers ervoor om na te denken over het gebruik van geestverhelderende middelen bij economische productie (zie ook hier). Van medicijnen zoals Ritalin is bekend dat ze de concentratie verhogen en in principe kunnen leiden tot een verbetering van de productiviteit van bijvoorbeeld wetenschappers (overigens weten wetenschappers dat ook).

In eerste instantie lijkt er een parallel met bijvoorbeeld het wielrennen, waar doping streng verboden is omdat het de competitie vervalst. Maar die vlieger gaat hier niet op. Immers, als alle wielrenners doping nemen verandert er niets aan de uitslag die wordt bepaald door relatieve kracht. Maar, zo merken de onderzoekers op,

unlike athletic competitions, in many cases cognitive enhancements are not zero-sum games. Cognitive enhancement, unlike enhancement for sports competitions, could lead to substantive improvements in the world.

Door enkele wetenschappers aan de doping te laten gaan kan de technische vooruitgang mogelijk versneld worden, en daar heeft iedereen wat aan. Toch zou ik intuïtief geen voorstander zijn van dit soort plannen, hoewel ik daar op dit moment moeilijk sterke argumenten voor kan verzinnen. Wil ik misschien intuïtief mijn eigen (bescheiden) monopolie handhaven?