Maand: maart 2007

Arbitrage voor domme studenten

Hoera, de Tweede Kamer heeft het voor elkaar: volgens dit bericht mag elke student het komend studiejaar €7500 lenen tegen 3,7% rente. Eerder dreigde deze luxe situatie te worden afgeschaft.

Luxe? Jazeker, want de student heeft zo voor een lening van minstens 4 jaar de kredietwaardigheid van de Nederlandse staat, met bijbehorend rentepercentage. Het geld mag worden geïnvesteerd in een hoog-renderend financieel project.

In principe is dat project de student zelf. Immers, een jaar studie levert 7 tot 9 procent rendement. Maar voor studenten die het geloof in eigen kunnen verloren hebben is er altijd nog de AK-bank, die (met inleggarantie van de DNB) over 4 jaar risicoloos 4.4% rente biedt. Dat is nog altijd €50 arbitrage per jaar.

Kijktip

Vaste lezer Pim schrijft het volgende:

“Ik zag gisteren op de BBC een bizarre documentaire “The Trap: What happened to our dreams of freedom” . Een deel van het argument was dat speltheorie had bewezen dat markten de enige goede aggregator van informatie waren en in een echte democratie politici zoveel als mogelijk dingen overlieten aan markten. Maar! Speltheorie is gebaseerd op een te simpel mensbeeld: mensen zijn geen kille rationele beslissers. En daarom ging in de jaren 90 alles mis toen politici massaal gingen dereguleren.

De insteek van deze documentaire is dat mensen niet “rationeel” zijn. En dan komt het. Een voorbeeld over een poging tot ontbureacratisering van de National Health Service eind jaren 90. Het idee is dat je ziekenhuizen niet moet opleggen hoe dingen moeten worden gedaan. Ziekenhuizen worden alleen beoordeeld op targets. Het maakt niet uit hoe een target wordt gehaald, als je het maar haalt.

Een voorbeeld is van een target is “Wachtlijsten moeten met 50% worden verminderd”. Helaas vinden managers van de ziekenhuizen als snel de meest inventieve manieren om de targets te halen zonder het gros van de patiënten daadwerkelijk te helpen. Een van deze manieren is het plannen van een operatie als de patiënten met vakantie zijn of eerst de makkelijke patiënten helpen. Dit is dan kennelijk bewijs dat deze managers niet rationeel zijn. Onzin natuurlijk, want de managers maken op uiterst slimme wijze misbruik van dit systeem. Het systeem is slecht ontworpen: iets wat elke econoom had kunnen voorspellen.

Met deze link vind je de documentaire. Je krijgt als bonus een interview met John Nash en een onheilspellende soundtrack elke keer als het woord “mathematical” valt. ”

Gezonde melk

Stel, u bent een ondernemer. De zaken gaan niet goed. U bent duurder dan uw concurrenten, en u verkoopt te weinig. In theorie liggen de mogelijke oplossingen voor de hand. U moet efficiënter gaan werken, uw prijs verlagen, of betere produkten gaan maken. Bestuursvoorzitter Tiny Sanders van Campina komt echter met een nog veel simpelere edoch briljante oplossing: vraag de concurrent gewoon zijn prijs te verhogen! U gelooft het niet? Lees maar mee:

Volgens Sanders is in supermarkten het prijsverschil te groot tussen de huismerken en de melk van het Campina-merk. Volgens hem is voor huismerkmelk […] een prijsverhoging van 4 tot 5 cent per liter nodig om tot ‘gezondere’ verhoudingen te komen. […] Sanders had onlangs al opgeroepen tot duurdere melk.

Het feit dat ‘gezondere’ tussen aanhalingstekens staat suggereert dat de Volkskrant ook al het vermoeden heeft dat hier iets niet in de haak is. Inderdaad. Het gecoördineerd verhogen van prijzen wordt door de kartelwetgeving nog steeds niet beschouwd als gezonde concurrentie.

John McMillan

Op dit moment lees ik Reinventing the Bazaar van John McMillan. Mooi boek over de werking en de geschiedenis van markten.

Het is dan ook een vreemde gewaarwording om te lezen dat de auteur zojuist is overleden. De Nieuw-Zeelander was een vooraanstaand veilingtheoreticus, onder meer verantwoordelijk voor het klassieke overzichtsartikel met Preston McAfee. [via]

Onbedoelde gevolgen

Het wil nog wel eens gebeuren dat overheden goedbedoelde beleidsmaatregelen nemen zonder de micro-economische gevolgen daarvan al te goed te overdenken. Een favoriet van mededingingseconomen is bijvoorbeeld het verhaal van de Deense cementindustrie, waar de overheid meer transparantie wilde bewerkstelligen door alle prijzen te publiceren, wat als gevolg had dat die prijzen omhoog vlogen omdat diezelfde transparantie het ook voor producenten veel makkelijker maakte om een kartel in stand te houden. Je kunt immers meteen zien wie zich niet aan de afgesproken prijs houdt.

Een ander voorbeeld duikt nu op in de VS. In sommige van de Verenigde Staten bestaat de verplichting dat in winkels elk individueel item van een prijsje wordt voorzien. De consument moet immers weten waar hij aan toe is, en dan schijnt een prijsaanduiding op het schap niet voldoende. Het gevolg? Deze studie laat zien dat de prijzen in winkels die aan deze verplichting moeten voldoen liggen 8 tot 10% hoger dan de prijzen in de winkels waarvoor dat niet geldt. Immers: winkeliers worden opgezadeld met hogere kosten en af en toe eens iets in de aanbieding gooien is er ook niet meer bij, want veel te veel gedoe. [via]

Niet om door te komen

Niets zo lastig als het kopen van een boek. Nee, niet zo’n boek, maar een boek dat je voor je plezier zou willen lezen. Dit boek bijvoorbeeld, Vernon God Little van de Britse schrijver DBC Pierre. Hoe beslis je dat, uit de duizenden beschikbare titels, dit boek goed gaat passen bij je eigen smaak? Je weet zoiets pas zeker als je het boek uit hebt, en dan heb je het in de meeste gevallen al betaald.

De reputatie van een boek of schrijver wordt dan belangrijk. Ik was geïnteresseerd in het boek van Pierre omdat het de Booker Price gewonnen had, een goed signaal voor hoge kwaliteit. Recencies op internet deden de rest en inderdaad, tijdens een lange vlucht heb ik om de inhoud zitten schateren in mijn vliegtuigstoel.

Dat het soms misgaat bewijst deze lijst van de BBC: de top-10 van boeken die Britten ongelezen in de kast hebben staan. Kennelijk overtuigd door signalen van kwaliteit melden hele hordes zich bij de boekhandel voor Harry Potter of Salman Rushdie om vervolgens op pagina 8 het boek wanhopig dicht te slaan.

Daar bestaat een verklaring voor: een mogelijk signaal over de kwaliteit van een boek is het aantal mensen dat het boek al gekocht heeft. Uitgevers weten dat: zie de triomfantelijke advertenties met teksten als “reeds 25.000 verkocht” in de vrijdagse krant. Maar als kopers zich uitsluitend laten leiden door voorgaande kopers wordt het signaal steeds minder betrouwbaar. Je zou dat het Da Vinci Code-effect kunnen noemen, maar in de theorie staat het bekend als Herd Behavior (overigens, tip: dit is één van mijn favoriete artikelen ooit).

Wie schetst trouwens mijn verbazing over de nummer 1 van de lijst ongelezen boeken: het meesterlijke Vernon God Little! Volstrekt ten onrechte natuurlijk. De eerste die een mailtje met zijn/haar adres stuurt naar eco@nomie.nl mag het checken: ik zal mijn gelezen versie (als ik ‘m terug kan vinden) gratis op de post doen. Gratis boek is vergeven.

Uitvaartbranche

Leuk altijd, die journalisten die hun eigen conclusies trekken, niet gehinderd door enige voorkennis of nader onderzoek. Vanochtend in het nieuws:

Het aantal sterfgevallen in Nederland neemt de komende jaren af. Dat voorspellen onderzoekers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maandag in De Telegraaf. De daling is volgens de onderzoekers het gevolg van de stijging van de gemiddelde temperatuur. […] De Telegraaf meldt dat door deze ontwikkeling de uitvaartbranche in grote nood verkeert.

Als de Telegraaf dan toch met het CBS aan het bellen was, hadden ze meteen even kunnen vragen of die laatste conclusie wel klopt, zo zou je denken. Maar nee. Nog dezelfde ochtend valt de krant door de mand, en meldt het ANP:

De uitvaartbranche biedt steeds meer werk. Het aantal banen in de sector is tussen 1996 en 2006 verdubbeld. Ook het aantal uitvaartverzorgingsbedrijven is toegenomen. […] Dat heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) becijferd.

Te snel

Gefeliciteerd, Sven Kramer. Het wereldrecord op de 10 kilometer dat hij zaterdag reed (12.41,69) is nog maar 8 seconden boven de snelst mogelijke tijd.

Althans, volgens de twee Groninger economen wiens werk we eerder hier beschreven (paper staat inmiddels hier). Met hun projectie gaat het minder goed: de tijd van Kramer is 6,31 seconden sneller dan hun voorspelling van het wereldrecord in, ehm, 2013.

Zwangerschap stimuleren

Twee koppen boven hetzelfde bericht, beide niet erg gelukkig gekozen: Lok vrouwen om eerder kinderen te krijgen en Zwangerschap stimuleren bij studentes. Aanleiding is een persbericht van de Raad voor Volksgezondheid en Zorg waarin de raad stelt:

Vrouwen in Nederland staan voor een dilemma: eerder kinderen krijgen levert maatschappelijke schade op, terwijl later kinderen krijgen tot veel medische schade kan leiden. […] Gynaecologen trekken al langer aan de bel en waarschuwen voor de medische risico’s voor moeder en kind.

Typisch optimalisatieprobleem: de vrouw die jong kinderen krijgt ziet haar carrière, waarin vaak al veel geïnvesteerd is, de mist ingaan; zij die te lang wacht heeft een hoger risico op complicaties. Het optimale tijdstip ligt ergens tussen de 18 en de 40, en volgens gynaecologen ligt het te hoog.

Dat laatste hoeft niet te betekenen dat de moeders in kwestie dat ook vinden. Immers, de gynaecoloog kijkt alleen naar de kosten van laat moederschap, niet naar de baten. Het feit dat zij aan de bel trekken is dus op zich geen reden voor ongerustheid. Er is slechts een probleem als de calculerende moeders de risico’s van een laat moederschap onderschatten.

Als dat het geval is, is het probleem overigens simpel op te lossen: betere voorlichting aan jonge vrouwen. Gek genoeg wordt dat niet voorgesteld door de Raad. Zij zoeken de oplossing in maatregelen die de carrièrekosten moeten verlagen, zoals “een voor starters toegankelijker woningmarkt” en “betere mogelijkheden werk en zorg te combineren”. Lovenswaardige idealen, beide. Maar hoe gaan we dat doen?

Gratis schoolboekenlobby

De nieuwe regering heeft besloten dat schoolboeken voortaan niet langer hoeven worden betaald door ouders van de schoolgaande kinderen in kwestie, maar door alle belastingbetalers gezamenlijk. Schoolboeken heten dan ‘gratis’.

Maatschappelijk gezien zou dat een voordeel kunnen opleveren: wanneer de overheid als grote inkopende partij in staat is om een korting te bedingen waartoe individuele ouders niet in staat zijn, dan zou dat een welvaartswinst opleveren. Maar of dat er werkelijk van komt valt te betwijfelen. De eerste tekenen zijn in ieder geval niet bemoedigend. In het AD zet de lobby van schoolboekenuitgevers stevig in:

Nu betalen ouders voor ongeveer een miljoen kinderen jaarlijks gemiddeld ongeveer 290 miljoen euro, maar met dat bedrag denken de uitgeverijen niet uit te komen. De Valk [directeur van Wolters Noordhoff]: ,,Wij denken aan een bedrag tussen de 350 en 400 miljoen euro. Wat we heel belangrijk vinden is de toekomst, met alleen een prijscompensatie komen we er niet.”

Hu!? “Met dat bedrag denken de uitgeverijen niet uit te komen”!? Dat doen ze nu toch ook? En uiteraard denken de uitgevers helemaal niet aan hun eigen portemonnee, welnee, ze denken natuurlijk alleen maar aan het Algemeen Belang:

… laten we er geen kostendiscussie van maken, het gaat om goed onderwijs. Daarbij past dat als een onderwijsmethode verandert er ook nieuwe boeken moeten worden ontwikkeld.