Thijs

Leiderschap

Als de klimaatverandering aanhoudt verdwijnen steden aan de kust onder water. Kustbewoners overal ter wereld beraden zich inmiddels: moeten we proberen het klimaat te sparen of verhogen we de dijken? In Nederland, hoewel goed op weg qua klimaat, gaan stemmen op voor het laatste, zie het rapport aan de regering. Een praktische, maar inefficiënte oplossing.

Maar er is hoop: in het kustrijke Groot Brittannië lijkt men te kiezen voor een echte oplossing, waarin de klimaatverandering gestopt wordt. Het Engelse rapport aan de regering voert aan dat de economische schade door klimaatverandering zó groot is dat zelfs dure preventie de moeite waard is. In plaats van de eigen voeten droog te houden kiezen de Engelsen er daarom voorom het probleem van collective action [pdf] aan te pakken. Omdat preventie zonder Amerika geen zin heeft, is Al Gore in dienst genomen om het plan aan de Amerikanen te verkopen. Het is maar de vraag of dat werkt, maar het getuigt in ieder geval van leiderschap in plaats van pragmatisme.

Tractoren

De afgelopen week kwamen opnieuw twee lokale overheden met belastingplannen tegen overmaatse auto’s, een wijk in Londen en het Nederlandse Leiden. Beiden werden in initiatief voorgegaan door onder meer de veelbesproken Nijmeegse aso-tax (uiteindelijk niet uitgevoerd).

Waarom? Het milieu wordt bij deze lokale initiatieven vaak genoemd als drijfveer. Tim Harford (die er trouwens vreselijk van langs krijgt in de JEL deze week) schreef al eens over de nonsens van dat argument. De onveiligheid van SUV’s, zowel voor de berijder als voor het vrijwel onzichtbare kind op de fiets is een prima argument, maar dan voor de Rijksdienst voor het Wegverkeer; waarom een gemeenteraad zich hiermee moet bezighouden is onduidelijk.

En dan natuurlijk het feit dat dezelfde gemeenten die te hoop lopen tegen SUV’s geen bezwaar lijken te hebben tegen het binnenrijden van vrachtwagens, die in alles nog groter en erger zijn dan een terreinauto. Het lijkt erop dat de voornaamste reden uiteindelijk de weerzin tegen de bezitters van de terreinwagen is. En toegegeven, er is veel voor te zeggen om de patser in de Cayenne uit esthetische overwegingen uit het straatbeeld te verwijderen. Maar gegeven de prijs van zo’n auto zijn belastingen waarschijnlijk geen effectief middel. Waarom niet gewoon een verkeersbord bij de stadsgrens neergezet? Nee, niet deze, maar deze.

Kieswijzer

Het is verkiezingstijd en dus laait de discussie over de inrichting van de economie weer op. Tijd voor economen om zich in de strijd te mengen?

Jan Tinbergen, Neerlands grootste econoom, meende van wel. Maar dan niet als speler, maar als scheidsrechter. Hij zag het als de opdracht van de economie om keuzes in kaart te brengen, de gevolgen van verschillend beleid duidelijk te maken voor het publiek. Als u de belastingen verlaagt neemt de groei toe maar ook de schuld, en wel met zoveel miljard. Dat werk. Aan de politiek was het om vervolgens één van de alternatieven te kiezen. De hand van Tinbergen is duidelijk zichtbaar in de gebruikelijke doorrekening van de verkiezingsprogramma’s door het CPB, een project dat uniek is in de wereld.

Maar wie luistert er naar het Planbureau als er ook een kieswijzer is? Dertig keer klikken en de politieke voorkeur rolt er automatisch uit. Is de kieswijzer de geautomatiseerde econoom van de nieuwe eeuw?

Nou, nee, want de functie van scheidsrechter ontbreekt helaas in het programma. De keuzes die de twijfelende kiezer krijgt voorgeschoteld geven steeds één kant van de zaak weer: wel de kosten, niet de opbrengsten of vice versa. Bijvoorbeeld:

Stelling 2:
De kinderbijslag moet omhoog.

Tja, wie is daar niet voor? De kwestie is natuurlijk waar het geld vandaan komt dat voor de kinderbijslag nodig is. Betere stelling: de kinderbijslag en de BTW moeten omhoog. Nog betere stelling: noem de bedragen.

Politieke keuzes die ertoe doen zijn vaak pijnlijk, er is altijd een afruil tussen twee kwaden. Een goede stemwijzer zou dat moeten laten zien, zodat burgers weten waarvoor ze kiezen.

Lees verder “Kieswijzer”

Koffiedik

De daling van de 10-jaars rente in de VS en Europa ondersteund [sic] de visie dat economische groei op haar retour is. […] De zwakke huizenmarkt in de VS is een ander rood stoplicht voor de bulls. Als grondstoffen en edelmetalen de weg omhoog weer vinden is het tijd de aandelenportefeuille winterklaar te maken. Deze maand zullen beleggers de roze bril wel ophouden maar van een AEX op 420 in oktober sta ik niet te kijken.

Aldus Hans Jager van blikopdebeurs.com op 15 september. De AEX stond op dat moment op 470, zodat het uitkomen van deze voorspelling een kleine crash zou betekenen.

Het kan, natuurlijk. Oktober is een mooie maand voor paniek: vorige week 19 jaar geleden zagen we de grootste in de recente geschiedenis. Maar het hoeft niet. De begindagen van oktober waren eigenlijk best goed, zoals de voorspeller toegeeft in zijn column van 5 oktober:

Inmiddels quoteert de index rond de 480 punten. Het technische plaatje doet sterk denken aan een bergbeklimmer, bezig aan de laatste zware meters voor de top.

Tja. We schrijven 23 oktober, het is vandaag en volgende week opnieuw maandag dus ik wil niets uitsluiten maar de index staat vooralsnog rond de 490. De moraal: hoewel beurzen goede voorspellers zijn is het voorspellen van de beurs erg lastig. Wat wil je ook: de AEX is de weerslag van de analyse van duizenden handelaren, allemaal op zoek naar winst. Voorspellen wat die index over een maand gaat doen is een maand lang de toto helemaal correct invullen. Economen weten allang dat dit zeer onwaarschijnlijk is.

Weten dat de beurs inherent onvoorspelbaar is helpt om malafide of misleide tipgevers als zodanig te herkennen. Probeer daarbij met name gebruikers van technische analyse (te herkennen aan termen als weerstand, plafond, support) te mijden.

Weg met Lingo!

Het zijn zware tijden voor Ton F. van Dijk, de netcoördinator van Nederland 1. U kent hem als de man die de bijl wilde zetten in het spelletje Lingo omdat de kijkers te oud zijn. Inmiddels is hij, na veel commotie, op zijn plan teruggekomen. Jammer, want hij had groot gelijk.

De publieke omroep, waar Ton werkt, wordt gefinancierd met belastinggeld. Dat systeem stamt nog uit de tijd dat de overheid het alleenrecht op uitzenden had en er geen manier was om de kijker per ontvangen programma te laten betalen. Beiden zijn niet meer van toepassing, maar de publieke omroep is er nog steeds. Je kunt je afvragen of dat verstandig is, maar zolang er uit algemene middelen wordt uitgezonden is het netjes om ervoor te zorgen dat de belastingbetaler goed bediend wordt. Daar is de omroep zich terdege van bewust, en dus houdt men nauwlettend in de gaten welke bevolkingsgroepen inschakelen.

Het blijkt al geruime tijd het geval dat ouderen, die betrekkelijk weinig belasting betalen, veel naar de publieke omroep kijken. Mensen tussen 20 en 50, de grote netto-betalers, zoeken hun heil eerder bij commerciëlen. Daarmee dreigt de publieke omroep een soort verlenging van de AOW te worden, waarbij de jeugd betaalt en de ouderen ontvangen. De inschatting van de publieke omroep is dat deze situatie op den duur politiek onhoudbaar wordt.

Met het verdwijnen van Lingo zou het belastinggeld van mensen tussen de 20 en de 50 worden ingezet om programma’s te maken waar ze zelf naar zouden kijken. Dat is niet bij voorbaat onverstandig. En wat Lingo betreft is de volkswoede slecht geïnformeerd, want het kijkend publiek is weer eens de verkeerde vraag voorgelegd. De kwestie is niet moet Lingo blijven maar wilt u belasting betalen om Lingo te behouden, of bekijkt u liever een reclameblok? Want met een schare fans die in de miljoenen loopt is het programma namelijk prima levensvatbaar zonder overheidssteun.

RTL werpt zich op als de redder van Lingo

Rekeningrijden

Iedereen kan een onderzoek bestellen, zo blijkt maar weer. Zie bijvoorbeeld de parkeerplaatsenexploitant P1, die vorige week het nieuws haalde:

De Nederlandse automobilist trekt zich weinig aan van rekeningrijden. […] 63% van de respondenten zegt dat het eventueel invoeren van rekeningrijden hen er niet van zou weerhouden de auto te pakken.

Interessante conclusie. Op het eerste gezicht lijkt het dat het nooit wat wordt met dat rekeningrijden in Nederland. Immers, twee derde van de bestuurders rijdt gewoon door. Maar dat veronderstelt dat de bedoeling van het beprijzen is om de meerderheid van de automobilisten van de weg te jagen. En die veronderstelling klopt niet.

aantal auto's versus doorstroomtijd Hoe verhoudt de reistijd zich met drukte? Daar bestaat een formule voor, de Bureau of Public Roads formula (zie bijvoorbeeld hier). Links het geval van een weg die je, als er geen verkeer is, in 10 minuten aflegt. De capaciteit is 100 auto’s. Als het er meer worden loopt de reistijd op, en behoorlijk hard. Bij 150 auto’s doe je er al bijna 18 minuten over om de weg af te leggen. Nog meer en het verkeer wordt een chaos.

Stel nu dat een derde van de automobilisten besluit om, als gevolg van de heffing, niet meer (of pas later) de weg op te gaan, zoals het onderzoek voorspelt. Dan kun je dus terug van 150 naar 100 auto’s. Uit de grafiek blijkt hoeveel dat scheelt. De parkeerbeheerder heeft daarmee aangetoont dat de potentiële effecten van rekeningrijden groot zijn.

Wie in de maanden juli en augustus in de Randstad naar z’n werk rijdt wist dat overigens al. Ongeveer een derde van de collega’s is op vakantie en de ochtendspits is verdwenen.

Knoflook

De Europese belastingbetaler is voor €60 miljoen gedupeerd doordat Chinese knoflook illegaal het continent binnenkomt. De Chinezen worden namelijk geacht een invoerheffing te betalen over hun knoflook, maar omzeilen die op slinkse wijze. Zo wordt Europa overspoeld met Chineze knoflook en is de belastingbetaler de dupe.

Berichten om bij te huilen, want dit is natuurlijk de wereld op zijn kop. Chinezen krijgen het voor elkaar om zó goedkoop te produceren dat je een Chinese knoflook helemaal hiernaartoe kunt vervoeren terwijl hij nog steeds goedkoper is dan de Europese variant. Een reden voor blijdschap, want met die goedkopere knoflook bespaart de Europese belastingbetaler in de supermarkt.

Maar dat is buiten Brussel gerekend: door een invoerheffing is de prijs van de Chinese knoflook opgedreven totdat hij gelijk is aan een knoflook, geproduceerd door een Europeaan. De inkomsten uit die heffing betaalt de consument dus zelf, via zijn kruidenbudget. Iets dergelijks doet Brussel ook met Chinese schoenen, en af en toe bh‘s. Dat is het verstoren van de handel en rekening die de Europese belastingbetaler daarvoor moet ophoesten loopt in de miljarden. Het zou netjes zijn dat ook te vermelden, iedere keer als dit soort berichten de krant haalt.

Toch macro

Inderdaad. Bijna iedereen zat er naast. De Nobel van dit jaar gaat naar Edmund Phelps voor “zijn analyse van intertemporele tradeoffs in macro-economisch beleid”. Volgens mijn macro-collega’s is dat terecht. Al lijkt de officiele reden, net als vorig jaar bij Aumann, nogal gezocht en lijkt er vooral sprake te zijn van een oeuvre-prijs. Zoals altijd heeft de Nobel-site weer uitstekende achtergrondinformatie.

Als de prijzen voor de Vrede en de Literatuur niet zouden bestaan, zou de Nobelprijs voor de Economie een vreemde eend in de bijt zijn. Pas later ingesteld en niet eens door Nobel zelf, maar ook een prijs die vaak gegeven wordt als kroon op een, reeds afgeronde, carrière. Dat is iets anders dan de prijzen voor Schei- en Natuurkunde, waar duidelijke ontdekkingen, vaak slechts enkele jaren oud, voor een prijs kunnen zorgen. Misschien komt het doordat de prijs voor economen pas sinds 1969 bestaat: er moest een hoop ingehaald worden! Maar het kan ook zijn dat het in de economie wat langer duurt voordat we zeker weten dat de theorieën ook echt werken.

Van dat laatste weet de laureaat van vandaag, Edmund Phelps, alles. Lees verder “Toch macro”

Kentekens

Hoera, we krijgen nieuwe kentekencombinaties. Zoals Marco al eens uitrekende betekent dat weer extra inkomsten voor autodealers, omdat mensen nou eenmaal graag met een recente combinatie rijden, maar het is ook een reden voor verdriet. Voor de Nederlandse belastingbetalers, om precies te zijn.

Want opnieuw laat de overheid het de burgers niet toe om, tegen een vergoeding, een eigen combinatie te kiezen. Zoals bekend kan dat in Amerika, maar ook in bijvoorbeeld Denemarken is het mogelijk. Wat zouden de kosten zijn van het toestaan van zelfgekozen combinaties? Er zal iets meer personeel bij de RDW moeten komen, maar dat valt in het niet bij de mogelijke opbrengsten: ik schat in dat menig autobezitter grif €100 betaalt voor een koele nummerplaat.

Andere nadelen? De zelfgekozen combaties zullen allicht makkelijker te onthouden zijn, en hoe erg is het werkelijk dat je niet meer meteen kunt zien hoe oud een auto is? Tegelijkertijd zorgen de extra inkomsten ervoor dat de overheid verstorende belastingen, zoals de BTW of de inkomstenbelasting, kan verlagen. Daar wordt iedereen vrolijk van. Ik stel me dan ook voor dat de politieke partij die met dit plan de verkiezingen ingaat daar veel garen bij kan spinnen. Graag hou ik me aanbevolen voor een gedegen analyse van de kosten en de opbrengsten.

Geld en macht

In de week dat een Zuid-Koreaan gekozen wordt tot de nieuwe SG van de VN komt het gezaghebbende Journal of Political Economy uit met dit aardige (helaas alleen voor abonnees toegankelijke) artikel over de waarde van een stoel in de veiligheidsraad.

De niet-permanente leden van die raad roteren, zodat willekeurige landen opeens een tijdelijke, belangrijke, stem hebben in de wereldpolitiek. En wat blijkt: zit je in de raad, dan loopt de ontwikkelingshulp vanuit de VS met 200% op. Totdat je beurt weer voorbij is. In jaren met een flinke crisis kan het effect groter zijn. Kennelijk is invloed op die manier te koop.

Dat leidt tot een interessante vraag. Nederland zat van 1999 tot 2000 in de veiligheidsraad. Waar is het geld gebleven?