Tegenvallers

De kosten voor de Amsterdamse Noord-zuid (metro)lijn vallen anders uit dan gepland. Wat denkt u, hoger of lager?

Inderdaad, hoger. Wat wil je: het blijkt dat overal ter wereld 9 van de 10 overheidsprojecten over het budget gaan, al zolang dit soort zaken bijgehouden wordt.

Er zijn twee mogelijkheden: of de politici die de lijn bestelden geloofden de schatting van de kosten en zijn dus oliedom, of ze wisten van tevoren dat de lijn waarschijnlijk duurder zou worden dan aangegeven. Ik heb zo’n gevoel dat het laatste geval is waarschijnlijker is, en dat de raadsleden dus allang wisten dat de extra rekening zou komen.

De vraag is dan of deze poppenkast van nep-begrotingen noodzakelijk is. Het is natuurlijk beter om in openheid over de werkelijke kosten en hun financiering te debatteren. Tenzij je daarmee nóg hogere rekeningen oproept. Immers, de regel lijkt te zijn dat de bouwers altijd over het vastgestelde bedrag heengaan. In dat geval is het zaak de rol van naïef slachtoffer overtuigend te blijven spelen.

In Amsterdam voelen D66 en het CDA dat goed aan: “Ik vind dat zorgwekkend” en “ik ben bedonderd door de wethouder” klinkt potsierlijk, maar is wel in character. De PvdA laat zich echter in de kaarten kijken: de overschrijding is “geen verrassing” en het nieuws wordt “gelaten” aangehoord. Dat komt ze duur te staan, bij de volgende opdracht.

Nobelprijs

Allemaal leuk, die derde dinsdag in september, maar geef mij maar die dag in oktober dat de nobelprijs voor economie eruit gaat. En allemaal leuk, die prediction markets, maar geef mij maar een paar R&D’ers die voorspellen op basis van het aantal citaties (met succes). [via]

Zie daar: een redelijke voorspelling voor de prijs van dit jaar. De wetenschappers noemen drie clusters kandidaten maar ik duim stilletjes voor Dale Jorgenson, een economist in hart en nieren. Ooit liep ik met de goede man over de Groningse Boteringestraat toen hij bezorgd zijn hand voor zijn mond sloeg. “Alles goed, professor?” vroeg ik, waarop hij op de tientallen voorbijflitsende fietsers wees en zei: “Wat een risico! Niemand draagt een helm!”.

Politieke Aandelenmarkt

Ten tijde van het Wereldkampioenschap voetbal schreven wij al uitgebreid over de zegeningen van voorspelmarkten, ideaal om de kans op onzekere gebeurtenissen in de toekomst te voorspellen. Tot onze vreugde heeft de Volkskrant heeft met het oog op de aanstaande verkiezingen weer zo’n voorspelmarkt geopend: de Politieke Aandelenmarkt (PAM). De krant wijdde er ook een aardig achtergrondartikel aan.

De markt is zojuist geopend. Er kan gehandeld worden in stempercentages, coalities en premiers. Helemaal in evenwicht is de markt nog niet. Op dit moment worden er op grond van de koersen maar liefst 172 zetels verdeeld. En op de premiermarkt staat Wouter Bos op 57%, tegen 52% voor Balkenende, en 15% voor een VVD-kandidaat. Op de coalitiemarkt tellen de percentages zelfs op tot 175%. Met een beetje arbitrage valt hier dus geld te verdienen.

Veilig!?

Thijs besteedde er al eens aandacht aan. Hoe veiliger auto’s zijn, des te roekelozer worden hun chauffeurs. Fietsers en voetgangers zijn de dupe. De Amerikaanse econoom Peltzman toonde het in 1975 al aan naar aanleiding van de invoering van veiligheidsgordels in de VS.

Maar nu blijkt het nog erger te zijn. Ook als fietsers zich beter beschermen, worden automobilisten roekelozer. In de categorie Fraai en Nuttig onderzoek: de Britse psycholoog Ian Walker heeft persoonlijk proefondervindelijk vastgesteld dat automobilisten die een fietser zonder helm inhalen 8,5 centimeter meer afstand bewaren dan wanneer ze een fietser inhalen die wel een helm draagt. Gevolg: draag je een helm, dan maak je meer kans om geschept te worden. (link via marginalrevolution)

Het effect dat meer veiligheidsmaatregelen leidt tot roekelozer gedrag, treedt overigens niet alleen op in het verkeer. Onderzoek recent gepubliceerd in het Quarterly Journal of Economics laat zien dat de verstrekking van medicijnen aan HIV-geinfecteerden leidt tot roekelozer sexueel gedrag een dus tot een grotere kans op verspreiding van het virus.

Tweedehandsjes in Duitsland goedkoper

NRC Next opent vanochtend groot met de constatering dat tweedehands auto’s in Duitsland een stuk goedkoper zijn dan in Nederland. Nederlanders schijnen daarom steeds massaler hun tweedehandsje uit Duitsland te halen. Harde cijfers over de prijsverschillen geeft de krant niet. Gelukkig zijn die er wel. Vorig jaar deden twee economen van de Rijksuniversiteit Groningen (waaronder ikzelf) onderzoek naar dit fenomeen. Ze keken naar tweedehands Citroen Xsara Picasso’s en Opel Astra’s die worden aangeboden op de websites www.autoscout24.nl en www.autoscout24.de. Wat bleek? Rekening houdend met kilometerstand en leeftijd waren Duitse tweedehandsjes zo’n 40% goedkoper. Wordt ook rekening gehouden met de belastingen en andere kosten die moeten worden betaald bij de invoer van een auto, dan is het verschil nog altijd zo’n 15%. Dat komt neer op gemiddeld pakweg 2000 euro per auto.

Het prijsverschil is opvallend. De verklaringen die NRC aanvoert (zoals “de Duitse markt is met 45 miljoen automobilisten vanzelfsprekend veel concurrerender.”) snijden weinig hout. Immers, hoe je het ook wendt of keert, door arbitrage zouden de prijsverschillen uiteindelijk moeten verdwijnen. Maar goed, aan die arbitrage wordt nu blijkbaar hard gewerkt.

De reacties van de Nederlandse autolobby zijn stuitend. De papieren versie van de krant citeert Cees Boutens, woordvoerder van de RAI, de vereniging van autoimporteurs: “Deze ontwikkeling is een van de vervelende bijkomstigheden van een Europa zonder grenzen”. Precies. Het is een schande, dat consumenten zo maar hun auto goedkoper uit het buitenland kunnen halen.

Op de koffie

Belangwekkend nieuws voor Nederlandse koffiedrinkers. Na jarenlang juridisch getouwtrek heeft het Europees Octrooibureau het patent van Douwe Egberts op de koffiepad herroepen. Dat betekent dat iedereen nu koffiepads mag gaan produceren, zonder een vergoeding te hoeven afdragen aan Douwe Egberts. De Telegraaf meldt

De uitspraak van het octrooibureau heeft mogelijk ook gevolgen voor de producent van het Senseo-apparaat Philips. In het vernietigde patent werden ook onderdelen, waaronder de houder waarop de koffiepads liggen, omschreven. Philips wil niet ingaan op de mogelijke gevolgen totdat het elektronicabedrijf het rapport van het EPO heeft gezien, aldus een woordvoerder.

Natuurlijk heeft de uitspraak gevolgen voor Philips! Philips lijkt zelfs de grote winnnaar in deze zaak. Ga maar na. Iedereen mag nu koffiepads gaan produceren. Al die producenten schieten daar weinig mee op; door stevige concurrentie op de koffiepadmarkt zullen de prijzen dalen waardoor er aan koffiepadproduktie amper nog iets te verdienen valt. Maar door die lagere koffiepadprijzen wordt de aanschaf van een Senseo-apparaat aantrekkelijker, en op die markt is Philips nog steeds een monopolist. Goed, in Nederland heeft iedereen al zo’n apparaat, maar in de rest van Europa vallen nog genoeg Senseos te slijten. Bij Philips kan dus de vlag uit.

Wijn stopt subsidies duurzame energie

Minister Wijn heeft afgelopen weekend besloten om alle subsidies voor duurzame energie met onmiddellijke ingang stop te zetten. De doelstelling om in 2010 9% van de elektriciteit duurzaam te produceren is immers gehaald, dus meer subsidie is niet nodig. Vreemde redenering. Energiebedrijven, boeren en andere belanghebbenden schreeuwen moord en brand, omdat ze vergevorderde investeringsplannen in duigen zien vallen.

Economisch gezien rammelt het besluit natuurlijk aan alle kanten, nog los van die investeringsonzekerheid. Het gebruik van duurzame energie levert een voordeel op voor de maatschappij, in de vorm van minder vervuiling. Aan dat maatschappelijke voordeel valt in principe een prijskaartje te hangen. Idealiter zou de subsidie voor duurzame energie gelijk moeten zijn aan de hoogte van dat prijskaartje. Wie zo’n investering doet, creeert immers een maatschappelijk voordeel, en dus is het zowel eerlijk als economisch efficient als precies dat voordeel aan de investeerder wordt uitbetaald. Van het plotseling stopzetten van een subsidie kan dan geen sprake zijn. Vantevoren is niet duidelijk hoeveel duurzame energie de subsidie precies gaat opleveren. Maar het zal wel de maatschappelijk optimale hoeveelheid zijn.

Zelfs als de politiek toch wil vasthouden aan die 9%, dan had het allemaal een stuk slimmer gekund. Nu is er een subsidiebedrag vastgesteld, maar blijkt achteraf dat daarmee meer dan de doelstelling van 9% gehaald had kunnen worden. Met andere woorden: het subsidiebedrag was te hoog. Weggegooid geld. In theorie had het goedkoper gekund met een veiling. Iedereen die wil investeren in duurzame energie had dan aangegeven voor welke subsidie men bereid was geweest dat te doen, en vervolgens had de overheid het subsidiebedrag zodanig vastgesteld dat die doelstelling van 9% precies gehaald zou worden. Gemiste kans. Rantsoenering, de methode die nu gekozen is, kan nooit efficient zijn.

Koopt Nederlandsche waar

Nederlanders zijn trots op hun investeringen in het buitenland: de VOC, Shell, de luchthaven van New York: Holland spreekt een woordje mee. Fijn voor de ontvangers van ons geld en fijn voor ons, de ontvangers van de opbrengst.

En hoe staan we er tegenover als wij het geld van buitenlandse spaarders mogen ontvangen? Iets, ehm, minder positief. Verkwanseling van het erfgoed, leegzuigen, bendes sprinkhanen. Meer dan 60% van de lezers van het grootste ochtendblad steunt de stelling “Koopt Nederlandse waar”.

Waarom toch? Wat is er zo geweldig aan de Nederlandse arbeider dat zijn producten zoveel beter maakt? Had deze 60% van de landgenoten echt liever in een Daf gereden dan in een BMW?

Laten we het eens aannemen. De vraag die dan opkomt is waarom de liefde exact reikt tot de landgrens. Waarom niet uitsluitend in de eigen provincie gekocht, of in het eigen dorp? Koopt Utrechtse waar, zoo helpen wij elkaar is niet minder willekeurig dan de Nederlandse versie. Wie Nederlandse waar prefereert, moet ook uitleggen waarom de grens exact daar ligt.

Kijktip

Tim Harford is een Britse schrijver, columnist en econoom. Vorig jaar schreef hij het sublieme “The Undercover Economist“, warm aanbevolen voor iedereen die iets van micro-economie wil begrijpen. Maar na het boek is er nu, jawel, de TV-serie! De BBC zendt vanaf aanstaande vrijdag, 8 uur Nederlandse tijd, een op het boek gebaseerde reeks programma’s uit onder de mooie titel: “Trust Me… I’m an Economist“. Waarschijnlijk redeneert de omroep dat een beetje econoom op vrijdagavond toch niets beters te doen heeft, maar dit terzijde. Warm aanbevolen.

Versoepelen

Hoera, de PvdA versoepelt haar AOW-plan. Dat is sympathiek, want nu zijn de scherpe kantjes er vanaf. De burger kan gerust zijn.

Nou ja, tenzij de burger jonger is dan 45. Er valt namelijk niet zoveel te versoepelen aan de problemen rondom de AOW. De situatie is deze: er zijn beloftes gedaan over uitkeringen voor mensen ouder dan 65. Deze uitkeringen worden deels betaald door mensen jonger dan 65, en deels uit de algemene pot. Zoals het er nu voorstaat is er niet genoeg geld om aan de beloftes te voldoen.

Je kunt dat financieringsprobleem op verschillende manieren oplossen, maar dat is altijd een kwestie van herverdelen. In de grond zijn er twee mogelijkheden: de ouderen krijgen minder (de uitkeringen gaan omlaag, worden bevroren, of de ouderen betalen mee zodat de netto-uitkering omlaag gaat: fiscalisering) of de jongeren betalen meer (geen fiscalisering, en dus de AOW-premie omhoog).

De PvdA heeft nu, onder invloed van de 65-plusser Marcel van Dam, gekozen voor de tweede optie. Dat kan, er zijn zelfs goede redenen voor te bedenken. Maar het is een verschuiving van de kosten van gepensioneerden naar werkenden, van oud naar jong. Een versoepeling is het pertinent niet.