Thijs

De pensioenen gekort

Voor het eerst in de geschiedenis zullen enkele Nederlandse pensioenfondsen gaan korten op hun uitkeringen. Anderhalf jaar geleden riep Roel Beetsma nog op om hier zo lang mogelijk mee te wachten, ondermeer vanwege de

grote kans dat afstempelen niet nodig is omdat de buffers zich vanzelf herstellen als de aandelenmarkten weer omhooggaan.

Sinsdien zijn de beursen inderdaad weer flink gestegen maar tegelijkertijd is de rente verder weggezakt en nam de levensverwachting toe. Per saldo staan veel pensioenfondsen er nog steeds slecht voor: hun vermogen is te klein als het wordt afgezet tegen de verwachte kosten van de toegezegde pensioenen (waarin de rente en de levensverwachting een rol spelen). Wachten of het vermogen alsnog gaat stijgen mag nu niet meer, de uitkeringen moeten omlaag.

Veel mensen hebben het idee dat pensioenfondsen bestaan om gepensioneerden een vaste uitkering te garanderen. Dat is dus niet waar. Wat doen ze dan wel? Lees verder “De pensioenen gekort”

De particuliere huurmarkt

Na de markt voor koophuizen zakt de vraag ook op de huurmarkt in. Er staan particuliere huurhuizen leeg, er worden verkooptrucs verzonnen en uiteraard begint de huurprijs voor de leegstaande panden te dalen. Een goede zaak, want zo zullen vraag en aanbod snel weer aan elkaar gelijk zijn.

Maar dat is buiten de voorzitter van de woonbond gerekend. Als nieuwe bewoners een lagere huur krijgen, dan betalen ze namelijk minder dan hun buren. En dat is niet eerlijk, aldus de voorzitter: “daarmee ontstaat er wel een onterecht verschil tussen bestaande en nieuwe huurders”.

Het is toch elke keer weer schrikken, zo’n belangenbehartiger die pal staat voor leegstaande woningen. Want als alle prijzen verplicht mee moeten naar het niveau van de laatste huurder, dan blijft die leegstand er nog wel even. Wat bovendien helemaal funest is voor voor het aanbod is het hanteren van prijsplafonds en het achteraf herzien van contracten ten nadele van de verhuurder. Iets dat we eigenlijk bekend mogen veronderstellen, aangezien er in het nieuws jaarlijks aandacht aan wordt besteed.

De voorzitter van de woonbond behartigt op deze manier de belangen van de zittende huurders ten koste van de woningzoekenden. Een klassiek insider-outsider probleem, dat we ook kennen op de arbeidsmarkt. En zoals vrijwel altijd is het belangrijk de juist outsider te beschermen.

Coase in Ecuador

Externe effecten hoeven geen probleem te zijn als de eigendomsrechten maar goed vastliggen. Kenners weten het al: met deze opmerking begint een nieuwe aflevering van de serie Coase is overal.

Het regenwoud in Ecuador is een geweldige schat voor de wereld die helaas rust op een enorme bel olie. Als de Ecuadorianen de olie winnen gaat het regenwoud eraan. Is het dan zo gek dat de regering aldaar in internationale onderhandeling is om, tegen betaling, van oliewinning af te zien?

Ja, dat is best wel gek. Twee jaar geleden werd er nog gesproken over losgeld voor het bos, waarbij men de Ecuadorianen verweet hun eigen belang bij een ongerept oerwoud te vergeten. Let bovendien op de opmerking over eigendomsrechten hierboven. Die liggen pas echt vast als de partijen bij een dispuut terecht kunnen bij een goed werkende juridische macht. Wat doen we als Ecuador, na betaling, toch het bos rooit? We zullen zien hoe dit afloopt; voorlopig doen de Duitsers misschien mee, de rest van de wereld denkt er nog over na.

Vakantieboeken

De terugkomst in Nederland is (zoals altijd) het moment om verslag uit te brengen van de vakantieliteratuur van dit jaar. Gelukkig had ik geen zware kost in de koffer maar wel een boek waarvan ik op de helft al vreesde voor de leegte die zou ontstaan als ik het uit had.

Welke rechtgeaarde Nederlander kan trouwens überhaupt een Engels boek met de titel The Thousand Autumns of Jacob de Zoet laten liggen? Een boek over de werkelijke VOC-mentaliteit (list en bedrog, en vooral slim onderhandelen) en een reeks van klassiekers uit de economie: principal-agent problemen, monopolie-monopsonie onderhandelingen, beslissen onder onzekerheid, om er maar een paar te noemen. Aanbevolen. (Er is ook een Nederlandse versie, maar als de titel al verkeerd vertaald wordt schept dat weinig vertrouwen.)

You only live twice

De filmmaatschappij MGM zit zwaar in de schulden. De productie van diverse grote films ligt inmiddels stil omdat er geen werkkapitaal meer aangetrokken kan worden. Bekendste slachtoffer is Bond, James Bond, wiens nieuwe film volgend jaar uit zou komen.

Onmiddelijk gaat het gerucht dat er bij een eventuele ondergang van MGM nooit meer een Bond-film gemaakt zal worden. Maar iedereen die iets van financiering weet zal onmiddelijk zien dat die berichten zwaar overdreven zijn. De laatste twee films (met de huidige Bond) haalden een rendement tussen de 100 en 300%. Als investeringsproject is een Bond-film dus altijd rendabel. De enige reden dat er nu geen kapitaal is, is dat financiers vrezen dat de rest van MGM het geld opslokt.

De oplossing is uiteraard dat MGM de Bond-franchise verkoopt aan een andere maatschappij. Voor de rechten kan een aardig bedrag gevraagd worden, en de nieuwe eigenaar (met een betere balans) kan rustig doorgaan met het maken van Bond-films en het incasseren van de winst. Wie verwacht dat Bond sterft, zit er aardig naast.

(update: het verschijnsel heeft een naam: debt overhang. Dank, Herman!)

30%

De kampioensvlag mag dan wel klaarliggen voor het Nederlands elftal, er doen nog drie andere landen mee met hoge verwachtingen van het toernooi. Wie wint aanstaande zondag de cup? Daarvoor kunnen we, aldus sporteconoom Ruud Koning, het beste kijken naar de odds bij de verschillende bookmakers. De informatie in die (zeg maar) prijzen weerspiegelt de inzichten van kenners wereldwijd, die bereid zijn geld in te zetten op hun voorspelling.

Corrigeren we voor de winstmarge van de bookmaker, dan is de kans dat Nederland wereldkampioen wordt bij Betfair en Oddschecker op dit moment beiden 30%. Spanje doet 32%, Duitsland tussen de 30% en 32%. De kans dat Nederland in de finale speelt is wel groot: zo’n 74%, volgens Oddschecker.

Met de kans op het kampioenschap en de kans dat we de finale spelen kunnen we ook uitrekenen wat de kans is dat we de cup winnen, gegeven dat Oranje dinsdag Uruguay verslaat (dit is een toepassing van het theorema van Bayes). Als we langs Uruguay komen, neemt de kans dat we wereldkampioen worden toe tot 41%.

Blijft u dus vooral nog even rustig.

Het spaarloon

De Tweede Kamer wil de tegoeden die onder de spaarloonregeling vallen vrijgeven. Zoiets gebeurde eerder in 2005. Het idee is dat het vrijgekomen geld de economie gaat stimuleren.

Sympathiek plan, natuurlijk, want het kost de overheid niks. Sterker nog, het geblokkeerde vermogen valt niet onder de vermogensbelasting, en vrijgegeven geld wel. Vrijgeven levert dus belasting op.

Wel zijn er impliciete kosten. Door twee keer binnen vijf jaar de blokkering op te heffen schept de overheid de verwachting dat het de komende jaren niet anders zal zijn. Meer mensen zullen hierdoor aan de regeling deelnemen, wat de toekomstige loonbelasting vermindert. Bovendien moet het natuurlijk wel zo zijn dat de vrijgekomen miljarden meer goed doen bij de consumenten dan bij de banken.

Van dat laatste ben ik nog niet helemaal overtuigd. Een groot probleem in de economie op dit moment is dat de banken te weinig krediet verlenen. Dat wordt niet meer als er plotseling een paar miljard van de balans verdwijnt. Aan de andere kant zijn burgers op dit moment erg spaarzaam; de kans is dus groot dat het geld gewoon naar een andere spaarrekening verdwijnt.

JEP

Af en toe verwonder ik mij wel eens over de manier waarop economisch-wetenschappelijke kennis verspreid wordt. Toonaangevende journals worden gratis volgeschreven door wetenschappers, en dezelfde wetenschappers kunnen voor veel geld een abonnement nemen op het resultaat. Lachende derde is de wetenschappelijk uitgever.

Uit onvrede met dit proces begon de Amerikaanse vereniging van economen jaren geleden met hun eigen journals, verspreid voor een schappelijk tarief. De AER is daarbij inmiddels de absolute top (door Nederlandse economen altijd aangeduid als de American Economic Ré-few, een beetje zoals men vroeger over Manchester Unie-tét sprak). Maar voor de nieuwsgierige econoom is de JEP ook zeker niet te versmaden: een serieus vakblad zonder al teveel techniek, maar met beschouwingen en discussies over actuele onderwerpen. Geweldig om in een keer bij te zijn in een vakgebied.

En dan nu het mooie nieuws: de JEP is sinds kort gratis te downloaden. Het archief vanaf 1999 staat open voor iedereen die in een keer bij wil zijn in zo’n beetje alle soorten van economie. Zoek iets leuks en neem het mee op vakantie!

(Overigens kunnen de economen nog een puntje zuigen aan de manier waarop natuurkundigen en hun exacte broertjes publiceren: open access op één internetsite. Gratis voor de wereld.)

Postzegels zonder prijs

Filatelisten opgelet, de Nederlandse postzegels krijgen vanaf 1 juli een nummer in plaats van een voorgedrukte prijs. Normale brief binnenland is 1, zware brief 2 en zo nog wat. Verandert de prijs van de dienst, dan blijft de oude postzegel geldig. Voorheen moest er in zo’n geval bijgeplakt worden.

Consequenties: het wordt voor TNT makkelijker om de prijs aan te passen door een verlaging van de menu costs. Meer prijsflexibiliteit is goed voor de economie, en helpt recessies voorkomen (op een heel kleine schaal). Maar cynici onder u zien de bui al hangen (zie de reacties): op deze manier kan TNT natuurlijk veel makkelijker de prijs verhogen.

Niet erg. Wie bang is voor een prijsverhoging kan op 1 juli inslaan en een groot aantal nummerzegels kopen. Die worden vanzelf meer waard als de prijs van postbezorging inderdaad stijgt. Daar kan een mens nog aardig mee verdienen. Zo krijgt de belegger er weer een hedge tegen inflatie bij.

Nee is nee

Volgens sommige puristen zou het nieuwe gebouw van de onafhankelijke centrale bank eigenlijk een grote slotgracht moeten hebben. Zijn er politici in aantocht, met koffers vol onverkoopbare obligaties, dan kan het personeel makkelijk de brug ophalen en het gespuis buiten de deur houden. De centrale bank kan hen niet monomaan genoeg zijn; zaken doen in ordinair schuldpapier tast slechts de brandschone reputatie aan.

En dan zijn er de rekkelijken. Zij verwijzen naar wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat reputatie er niet zoveel toe doet, en dat het bij centrale banken maar om twee dingen gaat: kunnen ze nee zeggen tegen de verkopers van overheidsschuld als ze dat willen, en kan de baas ontslagen worden als hij het niet goed doet? Als dan de bevolking de bank voldoende steunt komt het met de inflatie ook wel goed.

Dit standpunt wordt uitstekend verwoord door de Amerikaanse econoom Adam Posen in deze speech [pdf] van een paar dagen geleden. Het kan haast niet anders of Posen heeft kinderen in de puberteit – zijn vergelijkingen met de reputatie van tieners op school en de rol van maagdelijkheid zijn bijzonder treffend. Leuk voor ons is dat veel van zijn inzichten komen uit het werk van Nederlandse economen. Conclusie van het verhaal: laat centrale banken rustig handelen in verdachte waar, zolang ze maar nee kunnen zeggen als het erop aankomt. Een belangrijke mening, want Posen is mede verantwoordelijk voor het beleid van de Britse centrale bank.

Eerder plaatsten we dit over de geldpers; dit schreef ik er 10 jaar geleden over. Overigens: lees bovenstaande 10 pagina’s en concludeer met mij: weinig teksten lezen beter dan een uitgeschreven speech. De Nederlandse traditie op dit vlak is erg zwak; ik kan mee uit het afgelopen seizoen niet één vlammend betoog van een lijsttrekker herinneren. Hier ligt nog een groot terrein braak.