Nonconcurrentiebeding

Intrigerende aflevering van Zembla afgelopen vrijdag: hoge Nederlandse hypotheekrentes zouden met name veroorzaakt worden door het feit dat ING en ABN Amro na het krijgen van staatssteun werd opgelegd dat ze voorlopig niet de laagste prijs in de markt mogen voeren. Met staatssteun de concurrent uit de markt drukken, dat kan immers niet de bedoeling zijn. Maar in een markt met drie grote spelers waarvan er twee zo’n beding hebben heeft niemand nog reden om scherpe prijzen te zetten.

Nog het meest fascinerend: de ING zou er bij het Ministerie van Financien zelf op aangedrongen hebben om zo’n beding opgelegd te krijgen. Wanneer een groot bedrijf gaat vragen om in zijn prijszetting belemmerd te worden, moet je je natuurlijk minstens drie keer achter je oren krabben.

Garnalen

Als ondernemer kijk je waar je kansen liggen. Valt ergens veel te verdienen, dan spring je er in. Ontstaat er zoveel concurrentie dat de prijzen tot onder je kosten gaan dalen, dan pak je je biezen en ga je weer iets anders doen. Op zoek naar nieuwe kansen.

De garnalenvissers denken daar heel anders over. Inderdaad, de sector die het een paar jaar geleden nog aan de stok kreeg met de NMa omdat ze niet eens onderlinge afspraken mochten maken. De garnalenvissers zijn vier weken massaal in staking, om zo te protesteren tegen ‘de veel te lage kiloprijs’. Op zich slim, want het effect van zo’n langdurige staking is natuurlijk precies hetzelfde als dat van collectieve vangstafspraken. Alleen is het een stuk lastiger voor de NMa om hier een stokje voor te steken.

Het verhaal is meteen een fraaie illustratie van waarom alleen al de hoop op staatssteun leidt tot grote economische inefficientie. Echte ondernemers gaan immers iets anders doen als de prijs te laag wordt. En wat doen de garnalenvissers?

We zullen in de komende dagen heel veel vergaderen.

Club PAM

Vaste lezers zagen de afgelopen dagen de grafiek van de politieke aandelenmarkt vreemde sprongen maken. Om twaalf uur vanmiddag stond hij erbij zoals hieronder.

De koers van de VVD had op dat moment bijna de 70 bereikt, de PvdA hing rond de 18.  Alles kan, maar het lijkt waarschijnlijk dat er door deelnemers niet echt gespeculeerd werd op een historische politieke ommezwaai. De koers van je favoriete partij opjagen is ook leuk, vooral als het geen echt geld kost.

Want dat is natuurlijk de Achilleshiel van deze onderneming: iedereen die zich inschrijft krijgt een gratis kapitaal, dat naar hartelust gebruikt kan worden.  Zoals ik eerder deze week al schreef voldoet de markt eigenlijk niet aan de basisvoorwaarden, omdat er geen harde financiële prikkel aanwezig is.

Wat nu? Tot ons behoorlijke chagrijn moeten we afstappen van het principe van vrije toetreding en hebben we de politieke aandelenmarkt semi-besloten gemaakt. Zomaar inschrijven bij Inkling en dan de gratis dollars verbrassen kan niet meer, u moet eerst langs de ballotage. Mensen die mee willen doen sturen een mailtje naar eco@nomie.nl met hun volledige naam, e-mail adres en Inkling-gebruikersnaam. Daarna krijgen ze toegang tot de markt. Wie al actief was heeft automatisch toegang.

Reiziger betaalt 17 procent te veel voor ov

Kijk, met zo’n kop heeft reizigersvereniging Rover meteen onze aandacht. We gaan er eens goed voor zitten, ons verheugend op een degelijk stukje economische analyse. Benieuwd waar die 17% op gebaseerd is. Een mooie maatschappelijke kostenbatenanalyse misschien, waaruit blijkt dat de positieve externe effecten van openbaar vervoer onvoldoende zijn weerspiegeld in de prijs van het product? Of nee, wacht, misschien wordt aangetoond dat de openbaar vervoerders teveel marktmacht hebben en daardoor een prijs zetten die 17% hoger is dan bij volledige mededinging! Of anders een fraai stukje benchmarking waaruit blijkt dat het OV in Nederland 17% duurder is dan in omliggende landen met een vergelijkbare structuur?

Vergeet het maar. Lees het persbericht en huiver:

Tussen 2002 en 2009 stegen de prijzen van het stads- en streekvervoer ruim 17% meer dan de inflatie.

Ja maar. Dat is alles!? Dit slaat natuurlijk helemaal nergens op. Allereerst: waarom 2002? Kies een ander jaar en je krijgt een ander getal. Dit suggereert dat de prijs in 2002 precies goed zou zijn geweest, en vervolgens ook nog eens dat bijvoorbeeld de kostenontwikkeling in het OV sindsdien hetzelfde is geweest als die in de rest van de economie.  Dat zijn twee aannames die volledig uit de lucht zijn gegrepen.

Volksverlakkerij, dat is het.

Verantwoord

Persoonlijk word ik soms een beetje moe van al die oproepen tot maatschappelijk verantwoord ondernemen, u weet wel, dat ritueel waarbij bedrijven met droge ogen beweren dat het hen helemaal niet om de winst te doen is maar om een Betere Wereld, en pressiegroepen dat vervolgens al dan niet geloven en op basis daarvan beweren al dan niet van de diensten van dat bedrijf gebruik te maken.

Neem nu de kwestie van de nieuwe huisbank van de Nederlandse overheid. Inderdaad, dat is de Royal Bank of Scotland geworden. Oxfam Novib vindt dat ongelukkig, en bankenexpert Peter Ras van die club staat al met een vingertje te wapperen:

Uit omvangrijk, internationaal onderzoek blijkt dat de bank slecht scoort op duurzaamheid; slechter dan de huidige huisbanken Rabobank en ING. Zo investeert RBS veel in olie en gas en nauwelijks in zonne- en windenergie.

Maar waarom en sinds wanneer is het verwerpelijk om in olie en gas te investeren!? Volgens mij zijn dat doodnormale en door iedereen geaccepteerde produkten. Goed, ze zijn vervuilend, maar als Oxfam Novib daar iets aan wil doen ligt het veel meer voor de hand om te pleiten voor een Pigou-belasting.  Als meneer Ras ’s ochtends zijn verwarming aanzet, een kopje thee zet en vervolgens in zijn auto stapt, dan is dat allemaal alleen mogelijk bij de gratie van banken en individuen die ooit in olie en gas hebben geinvesteerd. En wat is daar maatschappelijk onverantwoord aan!?

Kaarsen vlak voor kerst fors duurder

zo kopt de Telegraaf een paar dagen gelden.

Kaarsen en theelichtjes worden vanaf maandag peperduur. De prijzen aan de vooravond van de kerstdagen en jaarwisseling gaan met 30 tot soms 65 procent omhoog vanwege de invoering van de Europese importheffing. De verhoging, opgelegd door de Europese Commissie, is het gevolg van de antidumpmaatregelen om de Europese kaarsenfabrikanten tegen spotgoedkope aanbieders uit China te beschermen.

Excuses, maar de verleiding is veel te groot om opnieuw naar deze klassieker van Bastiat te linken (nu in Nederlandse vertaling!). Zie eerder hier.

Het doorbelasten van reclame

Gemeenten in Nederland heffen steeds vaker belasting over reclame-uitingen op de gevels van winkelpanden. Dat winkeliers daar niet blij mee zijn is duidelijk, maar vandaag waarschuwt de Telegraaf het winkelend publiek op de voorpagina:

De reclamebelasting zorgt volgens de RND voor forse kostenstijgingen. In sommige steden gaat het om 5000 euro per winkel. […] ,,De klant wordt de dupe. Die krijgt de rekening doorbelast.”

Het is mooi om te zien hoe winkeliers zich inspannen voor het belang van hun klanten, maar van deze analyse klopt natuurlijk weinig. Effecten van het invoeren van een reclamebelasting, van groot naar klein, zijn

  1. Minder reclame: Met afstand het grootste effect. De winkelier zal de opbrengst van een bord nu moeten vergelijken met grotere kosten, dat leidt ongetwijfeld tot (veel) minder uitingen. Voor zover reclame een zero-sum effect heeft (het herverdeelt klanten maar genereert geen vraag) is dat winst voor (bijna) iedereen.
  2. Lagere lasten voor burgers: Zolang de gemeentelijke uitgaven niet stijgen betekent een extra bron van gemeentelijke inkomsten dat bijvoorbeeld de OZB omlaag kan.
  3. Minder winst voor ondernemers: Volgens de economische theorie is de optimale prijs van een product recht evenredig met de marginale kosten daarvan. Vaste kosten, zoals de huur van de winkel of vaste belastingen, horen geen invloed te hebben op de prijs. Wel kunnen hogere vaste kosten ervoor zorgen dat sommige bedrijven niet meer winstgevend zijn, waardoor ze moeten sluiten. Alleen in die zin, door het kleiner wordend winkelaanbod, is de burger de dupe van de reclametaks.

Merk op dat onderdeel 3 alleen geldt als reclame niet zero-sum is, dat wil zeggen als reclame ervoor zorgt dat mensen dingen kopen die ze anders niet (elders) gekocht hadden. Al met al geen slecht resultaat voor deze taks. Als excessieve reclame als (negatieve) externaliteit gezien wordt is het een echte Pigou-belasting [eerder].

Kaarsenmakers

In 1845 schreef Frédéric Bastiat een satire waarin hij de Franse kaarsenmakers liet oproepen tot protectionistische maatregelen wegens de komst van een agressieve en oneerlijke buitenlandse concurrent. Thijs verwees er al eens naar:

We are suffering from the ruinous competition of a rival who apparently works under conditions so far superior to our own for the production of light that he is flooding the domestic market with it at an incredibly low price; for the moment he appears, our sales cease, all the consumers turn to him, and a branch of French industry whose ramifications are innumerable is all at once reduced to complete stagnation. This rival, which is none other than the sun, is waging war on us […]

Ultieme ironie. In 2008 roepen de Europese kaarsenmakers op tot protectionistische maatregelen wegens de komst van een agressieve en oneerlijke buitenlandse concurrent:

European candlemakers […] recently filed an anti-dumping complaint with the European Commission targeting booming Chinese imports. The European Candle Institute, […] said imports of Chinese-made candles had nearly doubled from 2002 to 2006 while prices had tumbled, eating into European manufacturers’ profit margins. “The massive underselling from China cannot be explained with economic advantages, particularly on account of lower wages,” the association said in a statement. […] “This competition is only possible on account of unfair and therefore non-legal methods.”

[via]

Prutsers

Het ANP meldde dit weekend, op last van onderzoeksstichting FOM:

Natuurkunde is wereldwijd het meest invloedrijke vakgebied van de Nederlandse wetenschap. In internationale vaktijdschriften worden artikelen van in Nederland werkzame fysici 56 procent vaker geciteerd dan gemiddeld.

Leuk natuurlijk voor de natuurkundigen, maar uiteraard wij zijn meer geinteresseerd in hoe de economen het doen. Niet best, zo blijkt als we verder lezen:

Van de 22 geïnventariseerde disciplines eindigden alleen neurowetenschappen en de combinatie economie en bedrijfskunde onder het wereldgemiddelde.

Wat door Nederlandse economen/bedrijfskundigen wordt geschreven, wordt gemiddeld door vakbroeders dus minder geciteerd dan wat door buitenlanders wordt geproduceerd. Met andere woorden: wij produceren teveel nietszeggend geneuzel.

Toch lijkt de conclusie van FOM (let wel: een lobbyclub van fundamenteel natuurkundigen) wat kort door de bocht. Lees verder “Prutsers”

Compensatie

Soms is het gewoon knap op welke manier ‘gedupeerden’ argumenten kunnen verzinnen om aanspraak te maken op een schadevergoeding. Neem nu de tankstations. Zij willen compensatie van het ministerie van Verkeer “voor de inkomsten die zij mislopen door de files”:

Mensen die in een file staan proberen de verloren tijd in te halen en maken geen tussenstop bij een pomp, stelt Bovag-bestuurslid Clemens van Hulten dinsdag in De Telegraaf. Daardoor zouden de tankstations maandelijks enkele miljoenen euro’s mislopen. Volgens Van Hulten kan het omzetverlies bij pompen aan drukke snelwegen oplopen tot veertig procent omdat zij minder brandstof en levensmiddelen verkopen.

Ik weet niet hoe het bij u gaat, maar als ik te lang blijf rondrijden, dan is op een gegeven moment mijn tank leeg. Niet gaan tanken om tijd te winnen is dan niet echt een optie. Bovendien: hoe langer je in de file staat, des te minder kilometer je haalt uit een tank, en des te vaker moet je tanken. En dat betekent dat de tankstations meer benzine gaan verkopen. Bovendien: je zou verwachten dat hoe langer mensen in een file staan, des te minder keuze ze hebben in het tankstation dat ze bezoeken. Dat betekent meer marktmacht voor de stations, en dus hogere prijzen. Het lijkt me daarom de hoogste tijd dat de tankstations een vergoeding gaan betalen aan het ministerie van Verkeer vanwege de extra inkomsten die zij door de files genereren.