Categorie: Radio en TV!

Alles draait om geld (2): LETS (1)

Best een aardig programma. Thijs hoeft zijn video niet eens in te stellen, het programma is terug te zien op uitzendinggemist.

In de aflevering van vorige week heb ik met lichte verbijstering gekeken naar een item over LETS, lokale alternatieve handelssystemen (start op 21:35). Het ontstaan van zo’n systeem gaat meestal ongeveer als volgt. Allereerst is er een groep mensen die niet zoveel heeft met geld, onze maatschappij maar materialistisch vindt en daarom overgaat op ruilhandel. Ik doe jouw tuin als jij voor mij een appeltaart bakt, dat idee. Een hele sympathieke gedachte. De volgende stap is dat iemand op het idee komt dat het eigenlijk handiger is om een tegoedbon voor een appeltaart te geven in plaats van direkt die taart te bakken, zodat degene met de tuin hem, zeg, op zijn verjaardag kan verzilveren. Dan verzint iemand dat het nog handiger is als zo’n tegoedbon ook overdraagbaar is aan anderen zodat we niet alleen bilateraal kunnen ruilen, maar ook in langere ketens. Tenslotte komt iemand op het lumineuze idee om de tegoedbonnen niet te stellen in termen van appeltaarten, maar in termen van algemene diensten. Een appeltaart kost dan bijvoorbeeld 3 tegoedbonnen, het aanharken van de tuin 4 tegoedbonnen, enzovoort.

De ultieme ironie is natuurlijk dat het systeem dan terechtkomt op iets wat verdacht veel lijkt op geld, maar dan zonder de veiligheid van monetair toezicht. Vanuit hun sociale idealen komen de initiatiefnemers dus uit op een systeem dat in zekere zin ultra-kapitalistisch is.

De voordelen van de LETS? De voorstanders noemen vooral het bevorderen van sociale cohesie (te rechtvaardigen, maar dat zou ook op een andere manier kunnen) en het stimuleren van de lokale economie; het gaat immers om lokale handelssystemen. Uiteindelijk komt dat dus neer op ordinair protectionisme en dat is ook al geen goed idee.

(later meer)

Alles draait om geld

Economie op tv, het lijkt een heuse trend. Soms gaat het helemaal mis, soms is het programma het aanzien waard en soms zelfs hilarisch (en soms vergeten we allemaal te kijken). Nu dit weer: morgenavond om 18:55 op Nederland 1 presenteert Astrid Joosten Alles draait om geld over wat wij doen met geld en vooral wat geld doet met ons. In de studio staat de Nederlandsche bank (jawel) en voor het programma is in ieder geval één bekende econoom gestrikt.

Ik stel de video maar weer in maar kan niet garanderen dat ik blijf kijken. Bij ons thuis draait alles namelijk om tijd.

Nullen

Het valt niet mee, die grote getallen. Een paar dagen geleden werd bekend dat volgens het IMF de kosten van de economische crisis gaan oplopen tot zo’n 4000 miljard dollar. Als zo’n bedrag bekend wordt, hou je je hart alweer vast. In het verleden ging dat immers vaker mis.

Het bericht bereikte de redactie van RTL-Z. Daar hebben ze verstand van grote getallen, zou je denken. En inderdaad, in de mondelinge verslaglegging ging het allemaal goed. Maar kijk nu eens wat de ondertitelaar er van gemaakt heeft:

groot

Tja. En dat is een 4 met 21 nullen.

Nu is het leuke dat dit fragment gisteravond De Wereld Draait Door haalde. Had de VARA het overschot aan nullen in de gaten dan? Eh, nee. Daar ging het er om dat toen de ene presentator zich afvroeg wat je voor dat bedrag kunt kopen, de andere antwoordde met “4000 miljard dingen van een dollar”, wat ik persoonlijk nu juist een vrij briljant antwoord vond.

Deflatie in de VS

Er is deflatie (0,4%, jaar op jaar) geconstateerd in de VS, voor het eerst sinds 1955. Wat betekent dat? Is het van belang voor Nederlanders?

De feiten. Deflatie betekent dat het prijspeil voor consumenten daalt, aankopen worden goedkoper. In dit geval is dat met name brandstof: door de lage olieprijs (was $145 vorig jaar juli, nu rond de $50) kosten benzine en verwarming een stuk minder. De meeste overige aankopen worden nog wel steeds iets duurder. In het VK wordt ook deflatie verwacht. In de Eurozone is de inflatie nu 0,6% en voor Nederland geldt dat de inflatie 2% bedraagt. Dat is een heel normaal niveau. Toch hoeven wij niet terug naar de jaren ’50 om deflatie te zien. In 1987 hadden we er voor het laatst mee te maken. Ook hier was de oorzaak een dalende olieprijs.

Deflatie, is dat niet heerlijk? Dalende prijzen, dat lijkt een heel prettige verandering. Maar consumenten moeten zich realiseren dat die situatie, reëel gezien, normaal is. Ieder jaar kun je voor een gemiddeld inkomen meer kopen. Nominale deflatie, het echte dalen van prijzen, is een heel ander verhaal. Het probleem is dat de economie in dat geval rare kuren gaat vertonen. Wetende dat prijzen constant dalen, zien slimme mensen in dat ze beter kunnen wachten met de aanschaf van allerlei goederen. Daardoor loopt de omzet van winkels terug, waardoor die moeten besluiten de prijzen nog verder te verlagen. Het proces houdt zichzelf dus in stand. Ondertussen zijn mensen met schulden de klos, want het wordt steeds moeilijker genoeg te verdienen om die af te betalen (quoot ik mijzelf).

Voor beleidsmakers is er de angst dat ze, eenmaal in een situatie van deflatie, niets meer kunnen doen. De rente verlagen werkt op dat moment niet meer omdat men ook zonder te sparen een rendement haalt. Afschrikwekkend voorbeeld is Japan, dat in de jaren ’90 op die manier in de soep liep.

Wat nu? Om een uitgebreide deflatie te voorkomen kan de centrale bank meer geld in omloop brengen, bijvoorbeeld door de rente te verlagen. Als dat niet meer werkt kan de bank zelf krediet verstrekken aan bedrijven of de overheid. Extra geld jaagt de prijzen weer omhoog. Bij dit alles moet wel in het achterhoofd gehouden worden dat de centrale bank er eigenlijk is om de inflatie te beperken. Men is dus vaak wat huiverig voor dit soort acties. Overigens in Europa huiveriger dan in de VS, waar de Fed ook verantwoordelijk is voor het aan de praat houden van de economie.

Het probleem dat hier in feite speelt is dat we geen idee hebben hoe het nu met de economie staat. Onze informatie bestaat uit maar een paar getallen die om de paar dagen gepubliceerd worden. Daaruit moeten we een beeld vormen van een enorm gecompliceerde machine. Dit deflatiecijfer is zo’n getal, en het geeft aan dat het misschien iets slechter gaat dan verwacht. Het is onverstandig om op basis daarvan meteen alles op z’n kop te zetten en met groot monetair beleid te komen. Het volgende getal komt misschien al over een paar dagen.

Voor consumenten geldt dat het verstandig is om over een lange termijn te denken. Nu gaat het slecht, over een paar jaar misschien wel weer goed. Het is niet verstandig om nu heel erg te besparen en later weer een boot te kopen. De overheid kent een trendmatig begrotingsbeleid, wat betekent dat ze de uitgaven niet meteen aanpassen als de inkomsten omhoog of omlaag gaan. Die demping is goed voor onze economie. Consumenten zouden, als ze dat kunnen, hetzelfde moeten doen.

Vanmiddag, 16:15, Radio 1. Snelle commentatoren kunnen mijn analyse nog verbeteren! u bent helaas te laat. Voor de liefhebbers een MP3 [5.9 Mb]

Golden balls

Vorig jaar bespraken we hier de poging van Teleac om het gevangenendilemma (of het prisoners’ dilemma) op televisie te brengen. Dat was, laten we zeggen, geen reclame voor de speltheorie. Giebelende deelnemers en een presentator die er niks van begreep.

Het kán echter wel. Kijk hieronder (of hier op Youtube) naar een spelshow op hetzelfde principe waarbij, en dat is opmerkelijk, de twee “gevangenen” gewoon met elkaar mogen praten. Dat blijkt de dramatiek ernstig te verhogen. Houdt u vast: het fragment is werkelijk schitterend. [Gezien op Cheap Talk.]

Ervan langs (2)

Thijs besteedde vorige week aandacht aan de onaardige column van Ewald Engelen in de Groene Amsterdammer. Nu blijkt de redactie van Met Het Oog op Morgen de zaterdag daarvoor al zowel Engelen als Arnold Heertje (die van wijlen Economie voor Jou)  te hebben uitgenodigd om samen daarover in debat te gaan.

Het is al een tijdje geleden, maar dermate hilarisch dat ik u er toch nog graag op wijs. Klik hier voor het volledige programma: het debat begint op 30:27 , en ontspoort volledig op 40:00.

Als argeloze nietswetende luisteraar zou je haast geneigd zijn Engelen gelijk te geven.

Supermodel

Economie op televisie. Hoewel de vorige verrichting van de VPRO bitter tegenviel moeten we toch optimistisch blijven. Vanavond een nieuwe kans met de documentaire The World’s Next Supermodel, een beschouwing over het optimale economische model na de teloorgang (is het al zover?) van het Angelsaksisch kapitalisme. De hier veelgeprezen Willem Buiter doet mee, en dat is natuurlijk al een reden om het toestel in te schakelen.

20:55, Nederland 2.

Weg met de omroepen

Nederland deze week: in Den Haag is de regering druk bezig om posten te vinden waarop kan worden bezuinigd. In Hilversum meldt zich de tiende aspirant-omroep voor een plekje in het publieke bestel. Er is een logische verbinding te maken tussen de twee locaties: maak een einde aan de structuur waarin het aantal leden van een omroepvereniging de zendtijd bepaalt.

Het Nederlandse omroepstelsel is de oplossing voor een oud probleem van schaarste. In de tijden van één of twee Nederlandse radiozenders (en lang voor de televisie) was het niet op voorhand duidelijk wie er wat op de radio mocht zeggen. Het verzuilde Nederland koos daarom voor een echte polderoplossing: iedere groepering met voldoende leden kreeg een daaraan evenredig deel van de zendtijd. Dit stelsel bestaat in essentie nog steeds. De omstandigheden zijn echter gewijzigd.

Om te beginnen is de schaarste niet meer aanwezig. Wie wil omroepen kan een commerciële zender beginnen, daarvoor is op de kabel ruimte genoeg. Op internet ook, en daar zijn de opstartkosten zeer laag. Dat roept de vraag op waarom die tien aspirant-omroepen dan allemaal onder de paraplu van de publieke omroep willen vallen.

Dat komt natuurlijk door de grote financiële voordelen van publieke versus commerciële omroepen. Ze hoeven voor hun zenders niet te betalen en vanuit de staatskas is jaarlijks 800 miljoen euro te verdelen. Omroepen mogen niet aan hun activiteiten verdienen maar dat laat onverlet dat wie een omroep begint, een prachtige verzameling banen en baantjes kan creëren. Dat is, los van de verworven invloed, een behoorlijke economische prikkel.

Verder leidt het huidige systeem tot relatief veel rent seeking, activiteiten die niet direct nut hebben maar door regels indirect toegang geven tot geld. Zie bijvoorbeeld de bochten waarin omroepen zich wringen om leden te werven. Allemaal moeite die niet meer in programma’s gestopt kan worden.

Tenslotte zijn de oorspronkelijke achterbannen allang verdwenen. Wie voelt zich ontheemd in een Nederland zonder NCRV, TROS of KRO? Ik stel uiteraard niet voor de publieke omroep helemaal af te schaffen. Een beperkte omroep kan een nuttige taak vervullen, maar de efficiëntie waarmee dat gebeurt kan een stuk hoger.

update 25/2: Kijk, een medestander.

Hart en Ziel

Vanavond bij de publieke omroep alweer een soort van programma over economie. Op Nederland 2, Hart en Ziel, een psychologisch magazine,om 19:20. Dit keer over geld:

Geld is volgens sommige psychologen de meest gevoelige zenuw in het menselijk lichaam. En daarom doet de kredietcrisis ook zoveel pijn. Over geld en de invloed ervan op het menselijk gedrag gaat deze aflevering. Te gast is prof. dr. Henriette Prast. Zij is emotie-econoom en lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Mannen en vrouwen blijken anders om te gaan met financiën en elk mens heeft een financieel karakter. Onderzocht wordt wat voor ‘geldtype’ Mieke van der Weij is. Verder zijn te gast Jerry de Leeuw, voormalig beurshandelaar, en filmmaker Frans Bromet, die vertelt over zijn nieuwe documentaire ‘Slapend rijk’ . Bromet doet ook een psychologische test.

[dank aan Linda].

Goudzoekers

Vanaf vanavond 19:25 op Nederland 2 bij de VPRO: de tiendelige serie Goudzoekers. De website belooft dat

Goudzoekers is er voor iedereen die wil snappen waarom economische principes zijn leven beïnvloeden. Met de actualiteit als leidraad gaat Goudzoekers in op de échte economie: de economie van alledag.

Klinkt goed. Het is lastig te beoordelen of het ook iets is. De leader op de website schept weinig duidelijkheid. We gaan gewoon kijken.