Nieren ruilen

We hadden het al eens over de wenselijkheid van een vrije handel in nieren. In de VS werd een vijfvoudige niertransplantatie uitgevoerd. Eigenlijk heel omslachtig, zo betoogden wij, het zou een stuk eenvoudiger en efficienter zijn als nieren gewoon vrij verhandelbaar zijn.

Wat blijkt? Zelfs een ruil zoals die in de VS plaats vond, zit er in Nederland niet in. Als het aan de Gezondheidsraad ligt, tenminste. Waarom? Het is Niet Eerlijk:

Volgens de Gezondheidsraad is dit in strijd met het recht op gelijke behandeling. ‘Niet iedere nierpatiënt heeft een ander die in staat en bereid is als donor op te treden’, stelt de raad.

Dat is nogal spijtig. Zou een dergelijke ruil wel mogelijk zijn, dan zouden er meer nieren worden aangeboden, waardoor er minder mensen overlijden. De gelijke behandeling die de gezondheidsraad voorstaat, betekent dus vooral dat nu tenminste iedereen overlijdt.

Vraag en aanbod in de VAE

Globalisering is goed. Zo mogen wij graag lezen wat collega economie webloggers elders in de wereld te melden hebben. Onze man in de Verenigde Arabische Emiraten bericht dat ook de lokale overheid aldaar verwoede pogingen doet om zwaarlijvigheid tegen te gaan. Zo overweegt men een maximumprijs in te stellen voor gezonde produkten. Immers, als dergelijke produkten goedkoper zijn, wordt er meer van geconsumeerd. En het kost de overheid geen cent.

Het is een prachtig voorbeeld van zo’n goedbedoelde maatregel die de meest elementaire economische principes uit het oog verliest. Immers: een maximumprijs leidt niet alleen tot een hogere vraag, maar ook tot een lager aanbod. En aangezien er niet meer geconsumeerd kan worden dan er aangeboden wordt, zal de consumptie van gezonde produkten door zo’n maatregel juist dalen. Mooi vak, economie.

Voetbalrechten

TV-zender Tien, voorheen Talpa, dreigt verkocht te worden aan RTL. Dat gaat zo maar niet, vindt de Eredivisie CV. Tien heeft immers de uitzendrechten van de eredivisie en “volgens directeur Alex Tielbeke van de ECV kan het niet zo zijn dat die zomaar van zendgemachtigde wisselen.”

Dat is op zijn zachtst gezegd nogal hypocriet. Immers, de ECV heeft een enorme zak geld voor de uitzendrechten gekregen, juist omdat er maar liefst vier gegadigden waren (NOS, RTL, SBS, Talpa). Als Talpa met RTL samengaat, zijn er nog maar 3 partijen over en zou een veiling minder hebben opgeleverd. Met het verdwijnen van Talpa wordt de ECV straks de facto dus stevig overbetaald, en lijkt het niet gepast om daar verontwaardigd over te gaan doen.

Plaspauze

Werknemers die ‘s nachts vaak moeten opstaan om te plassen, kosten hun werkgever gemiddeld 3700 euro per jaar. Door de verstoring van de nachtrust ligt de productiviteit van zulke werknemers vaak lager dan normaal.

Mijn hemel. Zelfs het gemiddelde niveau van onzin-berichten in acht genomen is dit onderzoek om te huilen. Laten we aannemen dat het eerst aangehaalde, medische, onderzoek klopt en nachturineurs inderdaad 9% minder productief zijn dan zij die kunnen wachten tot de ochtend. Beschouw twee werknemers, een van elk type.

Foute aanname nummer 1: Beide doen hetzelfde werk voor hetzelfde loon, alleen de nachturineur levert minder productie en de werkgever draagt de kosten. Minstens zo waarschijnlijk: de productieve doorslaper maakt sneller promotie en heeft een beter betaalde baan. Het financiële nadeel wordt gedragen door de minder productieve werknemer, die ongeveer verdient wat hij/zij waard is.

Foute aanname nummer 2: Opstaan om naar de wc te gaan is de enige oorzaak van het productiviteitsverschil; door een goede nachtrust te bevorderen worden alle problemen opgelost. Minstens zo waarschijnlijk: ‘s nachts opstaan is een symptoom van een dieper liggend probleem dat de werkelijke oorzaak van de lagere productiviteit is. Symptoombestrijding lost de problemen niet op.

Maar wat kan het schelen: de krant is weer gehaald en de Dag van de Slaap krijgt zijn publiciteit. Benieuwd welk revolutionair onderzoek we volgend jaar te zien krijgen.

Hold up

Het hold-up probleem is de inefficiënte situatie tussen twee partijen waarbij er een mogelijkheid tot samenwerking bestaat die niet gebruikt wordt, omdat de ene partij voor de samenwerking een specifieke investering zou moeten doen. Maar ze weet dat als ze die investering eenmaal gedaan heeft, de andere partij een grotere onderhandelingsmacht heeft en dus meer van de winst zal eisen.

Een gouwe-ouwe, zogezegd, dit probleem. Je zou dus denken dat de filmmaatschappij Warner Bros. hier rekening mee houdt, als ze investeren in de specifieke bekendheid van jonge sterren. Toch?

Aan de bak / In de bak

Voor het eerst in jaren is het aantal mensen achter tralies in Nederland gedaald. Er zijn veel mogelijke oorzaken:

Volgens het CBS is de daling van het aantal gevangen vooral te verklaren doordat rechters steeds meer taak- en werkstraffen opleggen. […] De Raad voor de rechtspraak zoekt de oorzaak in een vermindering van het aantal onvoorwaardelijke straffen.

En, oh ja, “er staan ook minder verdachten voor de rechter”. Hoe zou dat laatste komen? Het is niet onredelijk dat de marginale crimineel, degene voor wie het hebben van een eerlijke baan en het plegen van een strafbaar feit ongeveer even aantrekkelijk is, wordt beïnvloed door de conjunctuur. Is er werk, dan wordt er niet ingebroken.

We halen wat cijfers bij het CBS. Dit is de verandering in het percentage Nederlanders in de gevangenis (horizontaal) tegenover de verandering in het werkloosheidspercentage (verticaal) van 1995 tot en met 2006:

Gedetineerden

Met de hand (wie kan dat nog, mensen?) bereken ik een correlatie van 0,56. Uiteraard is dit idee niet nieuw: eerder onderzoek bevestigt dat korte-termijn fluctuaties in criminaliteit samenhangen met werkloosheid. Bouwers van gevangenissen kunnen dus maar beter het economisch nieuws in de gaten houden.

Arbitrage voor domme studenten

Hoera, de Tweede Kamer heeft het voor elkaar: volgens dit bericht mag elke student het komend studiejaar €7500 lenen tegen 3,7% rente. Eerder dreigde deze luxe situatie te worden afgeschaft.

Luxe? Jazeker, want de student heeft zo voor een lening van minstens 4 jaar de kredietwaardigheid van de Nederlandse staat, met bijbehorend rentepercentage. Het geld mag worden geïnvesteerd in een hoog-renderend financieel project.

In principe is dat project de student zelf. Immers, een jaar studie levert 7 tot 9 procent rendement. Maar voor studenten die het geloof in eigen kunnen verloren hebben is er altijd nog de AK-bank, die (met inleggarantie van de DNB) over 4 jaar risicoloos 4.4% rente biedt. Dat is nog altijd €50 arbitrage per jaar.

Kijktip

Vaste lezer Pim schrijft het volgende:

“Ik zag gisteren op de BBC een bizarre documentaire “The Trap: What happened to our dreams of freedom” . Een deel van het argument was dat speltheorie had bewezen dat markten de enige goede aggregator van informatie waren en in een echte democratie politici zoveel als mogelijk dingen overlieten aan markten. Maar! Speltheorie is gebaseerd op een te simpel mensbeeld: mensen zijn geen kille rationele beslissers. En daarom ging in de jaren 90 alles mis toen politici massaal gingen dereguleren.

De insteek van deze documentaire is dat mensen niet “rationeel” zijn. En dan komt het. Een voorbeeld over een poging tot ontbureacratisering van de National Health Service eind jaren 90. Het idee is dat je ziekenhuizen niet moet opleggen hoe dingen moeten worden gedaan. Ziekenhuizen worden alleen beoordeeld op targets. Het maakt niet uit hoe een target wordt gehaald, als je het maar haalt.

Een voorbeeld is van een target is “Wachtlijsten moeten met 50% worden verminderd”. Helaas vinden managers van de ziekenhuizen als snel de meest inventieve manieren om de targets te halen zonder het gros van de patiënten daadwerkelijk te helpen. Een van deze manieren is het plannen van een operatie als de patiënten met vakantie zijn of eerst de makkelijke patiënten helpen. Dit is dan kennelijk bewijs dat deze managers niet rationeel zijn. Onzin natuurlijk, want de managers maken op uiterst slimme wijze misbruik van dit systeem. Het systeem is slecht ontworpen: iets wat elke econoom had kunnen voorspellen.

Met deze link vind je de documentaire. Je krijgt als bonus een interview met John Nash en een onheilspellende soundtrack elke keer als het woord “mathematical” valt. ”

Gezonde melk

Stel, u bent een ondernemer. De zaken gaan niet goed. U bent duurder dan uw concurrenten, en u verkoopt te weinig. In theorie liggen de mogelijke oplossingen voor de hand. U moet efficiënter gaan werken, uw prijs verlagen, of betere produkten gaan maken. Bestuursvoorzitter Tiny Sanders van Campina komt echter met een nog veel simpelere edoch briljante oplossing: vraag de concurrent gewoon zijn prijs te verhogen! U gelooft het niet? Lees maar mee:

Volgens Sanders is in supermarkten het prijsverschil te groot tussen de huismerken en de melk van het Campina-merk. Volgens hem is voor huismerkmelk […] een prijsverhoging van 4 tot 5 cent per liter nodig om tot ‘gezondere’ verhoudingen te komen. […] Sanders had onlangs al opgeroepen tot duurdere melk.

Het feit dat ‘gezondere’ tussen aanhalingstekens staat suggereert dat de Volkskrant ook al het vermoeden heeft dat hier iets niet in de haak is. Inderdaad. Het gecoördineerd verhogen van prijzen wordt door de kartelwetgeving nog steeds niet beschouwd als gezonde concurrentie.