Categorie: Prikkels

Formulieren

img_0645

Met een oorverdovend lawaai landt de helikopter op de helipad aan het einde van de kustweg. We kijken toevallig toe vanaf een terras, de bierviltjes vliegen door de lucht. Zogauw de wielen van de helikopter op de grond staan springen twee mannen naar buiten en spoeden zich naar de ambulance die even verderop geparkeerd staat. De ene bekommert zich om de patiënt, zijn collega neemt een stapel papieren in ontvangst. Terwijl de formulieren gevaarlijk heen en weer wapperen neemt hij ze rustig door, zet hier en daar een krabbel, overlegt nog een paar keer met de chauffeur van de ambulance, stopt het hele pak papier in een tas. Pas daarna verheft de helikopter zich weer, op weg naar het ziekenhuis.

We zijn sinds een paar maanden in Hongkong, en het moet gezegd, over het algemeen lopen de zaken hier gesmeerd. De bussen rijden op tijd, het internet is snel, en kennelijk hoeft zelfs een hartaanval op één van de eilanden niet meteen fataal af te lopen. Toch viel het me op dat er zo vreselijk veel administratie kwam kijken bij het verhuizen naar dit nieuwe land. Dat kan natuurlijk normaal zijn, maar ik heb zo’n gevoel dat het niet alleen aan mijn verhuizing ligt. De voorliefde van een Hongkonger voor een geheel en naar waarheid ingevuld formulier is groot, en geen gelegenheid lijkt te onbelangrijk om vast te leggen op papier. Grote dingen als het openen van een bankrekening lopen al gauw in de tientallen pagina’s, maar ook het kopen van iets kleins, de toestemming voor het schoolreisje, of het insturen van een tekening voor een kleurwedstrijd loopt vaak uit op een behoorlijk invulwerk.

Dat ligt niet echt voor de hand. Het land is modern en veel zaken kunnen in principe online. Grote buur China lijkt alles over het internet te laten lopen. Maar aan deze kant wordt het netwerk vooral gebruikt om al vóór de afspraak een formulier door te kunnen sturen. Liefst vragend om informatie die allang bekend is. En helemaal prachtig is het betalingsverkeer, waarin het mini-formulier dat u wellicht nog kent onder de naam “cheque” het voornaamste medium is. Digitaal overschrijven kan alleen tegen hoge kosten.

Als ik mijn collega’s vraag naar het nut van al dit nijvere invullen, dan halen ze hun schouders op. Zonder formulier doet nu eenmaal niemand iets, en dus ligt er al snel een stuk papier op tafel. Het komt op de buitenlander vreemd over dat wat bezweringen, een stempel en een handtekening op een blaadje de mensen in beweging kunnen krijgen, maar goedbeschouwd is ons gebruik van bankbiljetten niet heel veel vreemder. Ik vraag me af of het iets zegt over de hoeveelheid vertrouwen, of sociaal kapitaal, dat alles op schrift moet. Of zou het een uitvloeisel van het rechtssysteem zijn? In ieder geval is het weer een goede herinnering aan het feit dat veel van onze handel gaat volgens lokale gewoontes, in plaats van universele regels.

Blijft over de vraag wat er met alle ingevulde formulieren gebeurt als de handeling verricht is. Zouden ze allemaal in een archief belanden, of is er een groot aanbod van oud papier?

(kruispost vanaf ESB)

Prikkels: religie en panda’s

Dat prikkels werken, is een frequent terugkomend thema op dit weblog. De afgelopen zomer leverde weer een aantal fraaie voorbeelden.

Ten eerste. In Cambodia bekeren zich steeds meer mensen tot het christendom. De reden? De traditionele religies worden te duur:

Tradition mandates elaborate ceremonies involving sacrifice of chickens, pigs and even buffaloes. But with access to food and forest products shrinking, such rituals are becoming rapidly untenable. Many Bunong, church officials included, admit financial realities have driven them to convert.

Ten tweede. Reuzenpanda Ai Hin zou de eerste worden die live op TV ging bevallen. Dat werd afgeblazen toen ze helemaal niet zwanger bleek te zijn. Ze deed maar alsof, om te profiteren van de aantrekkelijke secundaire arbeidsvoorwaarden voor een zwangere panda:

Fake pregnancies are common in the endangered species, but some shrewd bears take the motherhood scam a step further. Some clever pandas have used this to their advantage to improve their quality of life.

Compensatie

Het blijft de gemoederen bezig houden, de kwestie Wie Moet Er Bloeden Bij Vertraging Van Een Vlucht. Een maandje geleden werd bekend dat passagiers bij een vertraging van 3 uur nu definitief recht hebben op een schadevergoeding (zie ook hier). En deze week laat de KLM weten ook anderen te willen laten meebetalen. Zoals de NS en Prorail, wanneer er bijvoorbeeld problemen zijn in de spoortunnel op Schiphol.

De NS is verbaasd over de oproep van KLM. ”Waarom moeten wij aansprakelijk worden gesteld wanneer wij er niets aan kunnen doen?”

Dat is natuurlijk volstrekte flauwekul. Immers: de KLM en de passagier kunnen er net zo min iets aan doen als de Schipholtunnel weer eens in de hens staat, dus is er net zo weinig reden een van hen voor de schade op te laten draaien.

Vanuit principal-agent perspectief is het het meest efficiënt als de minst risico-averse partij het risico draagt. In het geval van KLM en passagier bijvoorbeeld, kunnen de verwachte kosten van een vertraging gewoon worden doorberekend in de prijs van het kaartje, terwijl de onzekerheid waarmee die verwachte waarde omgeven is beter kan worden gedragen door het kapitaalkrachtige KLM dan door de armlastige passagier. Volledige compensatie is dan efficiënt. Is de mate van risico-aversie gelijk, zoals bij bijvoorbeeld KLM en ProRail het geval zal zijn, dan lijkt het de verstandigste oplossing dat het risico wordt gedragen door die partij die mogelijkerwijs invloed zou kunnen uitoefenen op de oorzaak van de vertraging. Immers, als het verder toch niet uitmaakt loont het bij het kleinste vleugje moral hazard al om die partij te prikkelen een poging te doen de vertraging te voorkomen. Als de kosten van vertraging bijvoorbeeld op het bordje van ProRail zouden komen, worden immers de positieve externe effecten van een beter onderhoud van de Schipholtunnel geinternaliseerd.

De consequenties van dat principe? Als een vluchtvertraging wordt veroorzaakt door een treinvertraging, zou het inderdaad een goed idee zijn om de rekening bij NS of Prorail te leggen, wie maar de grootste invloed zou kunnen hebben op de oorzaak van de vertraging. Mits de transactiekosten niet al te hoog zijn natuurlijk. Maar tegelijkertijd zouden luchtvaartmaatschappijen ook over de brug moeten komen bij vertraging die wordt veroorzaakt door overmacht, zoals bij storm en ander noodweer. Dat is nu niet het geval. Zelfs als er sprake van overmacht zou zijn, kan de rekening altijd nog efficienter bij de maatschappij dan bij de passagier kan worden gelegd.

Prikkels

Prikkels werken, dat wisten we al. Soms zelfs beter dan je zou denken. Neem nu een middelhoge Taliban-officier op wiens hoofd een beloning van $100 dollar was gezet. Wie kwam vervolgens het politiebureau binnenlopen om de beloning te claimen? Inderdaad, de man zelf.  Fijne quote:

“This guy is the Taliban equivalent of the ‘Home Alone” burglars,” one U.S. official said.

(Dank aan Gerhard).

Rekeningponyrijden

Peak load pricing. We kennen het allemaal wel. Wanneer, bijvoorbeeld in het geval van electriciteit, de vraag hoog is gaat de prijs omhoog om de schaarse capaciteit optimaal in te zetten. We zijn dan ook verheugd dat Ponypark Slagharen nu volgens deze principes opereert:

Als eerste attractiepark ter wereld hanteert Attractie- & Vakantiepark Slagharen een systeem van flexibele toegangsprijzen. De entreeprijs kan per dag verschillen, afhankelijk van de bezetting die dag, de verwachte drukte en het aantal dagen voor aankomst. De toegangsprijs kan hierdoor uiteenlopen van € 12,50 op een rustige dag tot € 24,50 op een drukke dag. [?¦] Deze prijs is flexibel en kan dus naarmate de dag dichterbij komt aangepast worden.

Uiteraard zijn consumenten er niet onverdeeld blij mee. Achterop de laatste Consumentengids beklaagt mevrouw de Vries uit Papendrecht zich.

Dus je moet meer betalen wanneer er een rij staat voor attracties? Dat is toch vreemd!

Tja. Toch een beetje een argument in de categorie “met rekeningrijden betaal je alleen maar om in de file te staan" dat het effect van prijsprikkels volledig ontkent [dank aan Peter].

Gary Becker en de Christenunie

Volgens Gary Becker zal een verkeersovertreder een afweging maken tussen de verwachte opbrengst (te hard rijden is leuk) en de verwachte boete (pakkans maal hoogte van de boete). We hadden het er eerder over. De consequentie is dat, wil je verkeersovertredingen voorkomen, je degene die er meer voor over heeft om hard te rijden een hogere boete moet geven. Vaak zal dat degene zijn met een hoger inkomen.

Vanuit die optiek is het een uitstekend idee dat de Christenunie de afgelopen week lanceerde, om de hoogte van de boete te koppelen aan het inkomen van de overtreder. Uniek is het niet: in Zwitserland kreeg een miljonair eerder dit jaar een verkeersboete van omgerekend 290.000 dollar. Volgens Greg Mankiw is dat verdedigbaar.

Gratis tanken

Het Typetje Tanken, waarbij op negen dagen op vooraf onthulde locaties in Nederland de pompen open gaan, maakt deel uit van de Shell Gratis Liter Weken.

Oftewel: u zet een petje op en mag een gratis tank benzine meenemen. Hmm, gratis. Die prijs ligt vast onder het niveau waar vraag gelijk is aan aanbod. Welk allocatiemechanisme zou er dan in werking treden?

Verkeersregelaars zijn ingezet om het verkeer in goede banen de leiden. De anderhalf uur durende actie ging om 2 uur van start, maar na een half uur waren al honderden mensen weggestuurd omdat ze niet op tijd bij het tankstation zouden zijn.

Belasten zonder excess burden

Belasting heffen is om twee redenen vervelend. Behalve dat geld afstaan van zichzelf al niet leuk is, verstoren belastingen ook nog eens het efficiënte evenwicht. Neem de vermogensbelasting: door die heffing passen mensen hun gedrag aan en sparen ze minder dan ze eigenlijk van plan waren. Dat is niet efficiënt.

Beter zou het zijn om de spaargelden pas achteraf te belasten. Dus eerst aankondigen dat de vermogensheffing nul is, en een jaar later toch belasting heffen. Dat is nog steeds vervelend, maar de excess burden is eraf. Jammer dat je zoiets maar één keer kunt doen. Als het al lukt.

De Nederlandse fiscus, die plots geïnteresseerd is geraakt in buitenlandse tegoeden, komt dicht bij dit ideaal. Eerst de klanten de indruk geven dat ze hun geld zonder heffing in Zwitserland kunnen parkeren, en daarna dreigen met boetes zodat ze het alsnog aangeven. Als de Zwitsers meespelen kunnen ze, als de buit binnen is, het bankgeheim in ere herstellen om over een paar jaar nog eens hetzelfde te doen. [Zelfde principe, eerder: hier]

Donner over het fileprobleem

Ik zit in de trein terug van een conferentie. De laatste spreker daar was minister Donner. Nou houden bewindslieden op economenconferenties vaak wat algemene praatjes (vinden de economen, die liever een model zien) (een wiskundig model) maar de minister kwam vandaag met een onverwacht inzicht in de werking van economische prikkels.

Zijn algemene praatje, dat ging over de heilzame werking van een wisseling van perspectief, werd opeens concreet toen hij voorstelde om files aan te pakken door voortaan de werktijd te laten beginnen als de werknemer de voordeur verlaat. Daarmee komt de volle rekening van de vertraging onderweg op het bordje van de werkgevers, die volgens Donner dan een motief en de mogelijkheid hebben om dat probleem eindelijk op te lossen.

Ik weet het, zoiets lokt weer gedrag van werknemers uit dat ook niet optimaal is, maar ik heb voor dit probleem slechtere voorstellen gehoord.

(Dit was overigens geen echt voorstel in de zin dat het volgende week op de agenda van de regering staat. De echte voorstellen staan hier.)

A propos, iedere econoom kent het probleem dat zelfs de meest geïnteresseerde toeschouwer in slaap valt als je te lang over percentages en groeicijfers spreekt. Donner ook, en hij kwam met de bekende oplossing: omrekenen naar grote getallen. Zo zullen er, beste toeschouwers, op korte termijn wel tweehonderdduizend AOW’ers bijkomen, en op langere termijn wel een miljoen!

Helaas werkte het deze keer niet. De economen in de zaal kenden de truuk, en voor de aanwezige Amerikanen had het meer weg van deze bekende scene met Dr. Evil.