In de pers – Pagina 5

Staatsschuld

Op 16 september jongstleden kopte het ANP nog:

Staatsschuld naar historisch laag niveau.

Nederlandse staatsschuld naar hoogste niveau ooit.

Nu zou de argeloze en ietwat oppervlakkige lezer uit deze berichtgeving de conclusie kunnen trekken dat de overheidsfinancien door toedoen van de kredietcrisis in twee maanden tijd volledig naar hun mallemoer zijn gegaan. Dat is niet het geval. Het eerste bericht heeft het over de schuld als percentage van het bruto binnenlands product, een redelijk zinvolle maatstaf die sinds 1815 niet zo laag zou zijn geweest. Het tweede bericht gaat over de absolute staatsschuld, waarvan het volstrekt onzinnig is om die te vergelijken met historische gegevens.

Toevalligerwijs maakte de BBC gisteren precies hetzelfde punt. Ook de Britse staatsschuld bereikt dit jaar een record. Andere naoorlogse jaren waarin dat gebeurde? Eh,

1946, 1947, 1952, 1953, 1954, 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1964, 1965, 1966, 1967, 1968, 1972, 1973, 1974, 1975, 1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 2004, 2005, 2006, 2007.

Voor Nederland zal het lijstje waarschijnlijk vergelijkbaar zijn: het CBS meldt de cijfers alleen per 5 jaar. Inderdaad, zulke cijfers vergelijken is volstrekt zinloos als je geen rekening houdt met inflatie en groei. [via]

Markten

In tijden van crisis heeft men vaak de neiging tot overreactie. Zo is het tegenwoordig bon ton om te beweren dat al die marktwerking maar niets is, dat Nederland is doorgeschoten naar het Angelsaksische model en dat we toch vooral weer terug moeten naar het Rijnlandse model. Zie bijvoorbeeld de plannen die de SP gisteren lanceerde.

Marktwerking kan helemaal niets meer goed doen, zo lijkt het. Daarom, bij wijze van opfrisser: wat is er ook al weer gebeurd met de werkloosheid sinds we die vermaledijde marktwerking aan het eind van de jaren ’80, begin jaren ’90 steeds verder invoerden? Oh ja:

[Bron: CBS; werkloosheid (gemiddeld per jaar) gedeeld door beroepsbevolking.]

Icesave

We schrijven niet veel over de crisis, hier op eco.nomie.nl. Dat komt met name omdat het verdraaid moeilijk is om iets zinnigs te zeggen over een situatie die in feite is ontstaan omdat er niet voldoende informatie is. Als we wisten welke partijen belegd hebben in papieren die niets waard zijn, dan was de crisis voorbij.

Waar wel iets over te zeggen valt is het geval Icesave. In de pers wordt op dit moment nogal smalend gedaan over spaarders die hun geld he-le-maal naar IJsland hebben gebracht, wie doet er dan ook zoiets stoms, en over de bescherming die zij krijgen van DNB en de overheid. Lees bijvoorbeeld de oude Blokker in NRC\Next:

Wie kan mij uitleggen waarom de regering kleine tobbers die met hun klachten alleen terecht kunnen bij Kassa, in de kou laat staan, maar intussen al bijna IJsland de oorlog had verklaard om rekeninghouders van een dubieuze bank zo veel mogelijk te ontzien?

Blokker maakt een vergelijking met kopers van ondeugdelijke goederen, die ook niet geholpen zouden worden. Dat klopt natuurlijk niet: wie een broodrooster verkoopt die niet roostert is wel degelijk aansprakelijk. Maar meer fundamenteel klopt de vergelijking ook niet. Het stallen van geld bij een bank door particulieren is bijzonder om twee redenen: het is belangrijk voor de economie dat het gebeurt, en het proces is uit de aard der zaak instabiel.

Ad 1: Lees eens dit bericht over sparen in Iran, een land waar de banken niet te vertrouwen zijn. De tips van de schrijver (hou het geld cash, koop een huis) zijn rampzalig voor de economie, omdat er vrijwel geen fondsen beschikbaar zijn voor investeringen. Wie spaart bij een bank, ziet zijn geld met een omweg terechtkomen bij een ondernemer. Als iedereen zijn vermogen thuis houdt, staat de economie stil.

Ad 2: Omdat de banken het gestalde geld weer uitlenen kunnen zij nooit alle tegoeden ineens terugbetalen, als daarom gevraagd wordt. Dat wetende is elk gerucht over een probleem bij een bank een self-fulfilling prophesy. Als iedereen zijn geld haalt, is de bank altijd failliet.

Overheden willen graag dat er bij banken gespaard wordt (zie 1) en doen dus alles om het risico op (2) te beperken. Daarmee hangt de gezondheid van een economie af van het vertrouwen dat spaarders hebben in de garantieregelingen van de overheid. Geen vertrouwen, geen besparingen, geen investeringen. En daarom is het dus goed om dat vertrouwen in stand te houden door het risico op een bank run te verzekeren. Inzake Icesave voeren DNB en de Nederlandse overheid een verstandig beleid.

Information Overload

Wij mogen er graag melding van maken als er weer een Nederlandse econoom optreedt op radio, TV of het web, vooral als daarbij in onze ogen iets interessants dan wel zinnigs wordt gemeld. Als is het maar in onze rechter kolom. Zelfs Amerikaanse vakbroeders met een opmerkelijke mening krijgen nog wel eens een vermelding. Maar inmiddels is er geen beginnen meer aan. Stem af op een willekeurige actualiteitenrubriek en daar zit weer zo’n econoom. Op het internet circuleren inmiddels de meningen van vele tientallen topeconomen over hoe het zo ver heeft kunnen komen, en hoe het nu verder moet. Een mens heeft er al een dagtaak aan om al die meningen bij te houden. Je gaat je haast afvragen hoe we dit jaar al die vaktijdschriften nog vol gaan krijgen, nu alle economen zich volledig op de kredietcrisis lijken te hebben gestort.

Nog een rondje dan. De meest curieuze visie op het reddingsplan kwam van Greg Mankiw: mijn vriendje Ben [Bernanke] is heel slim, dus als hij er achter staat, dan is het vast een goed idee. Dit is een mooi overzicht van de ontsteltenis en de eerste reacties na het afstemmen van het reddingsplan gisteren. Willem Buiter schrijft nu ook in het Nederlands, en met name zinnige dingen over het verbod op short selling. Verder: Bas Jacobs bij Het Gesprek, alweer een tijdje geleden, en Casper de Vries bij RTL Z en bij Buitenhof. [via]. Die laatste fragmenten heb ik overigens ook nog niet bekeken. Zo af en toe moet er immers ook nog gewerkt worden.

Beste stuurlui

Als ik moe ben, sla ik wel eens een leerboek econometrie op om mij te amuseren met de exuberante modellen die daarin worden gepresenteerd, want economen, ’t is een vlijtig en vernuftig volkje. Altijd het hoogste woord en een intimiderende toon, altijd goochelen met curieuze sommetjes, altijd in de weer met het maken van abstract ogende formules van ongecontroleerde leuterpraatjes. Van een paar hoofdletters een differentiaalvergelijking maken kan bijna iedereen en dan is de grafiek er in een handomdraai. Tot er écht iets gebeurt. Grappige wetenschap: zelfs het voorspellend vermogen van een horoscoop in een doorsnee huis-aan-huisblad is in vergelijking al een stuk accurater.

aldus Michaël Zeeman in een column in de Volkskrant vanochtend.

Ik heb zelden iemand in zulke gloedvolle bewoordingen maar met zo’n schaamteloos gebrek aan voorkennis zoveel vooringenomen onzin zien uitslaan. Maar vermakelijk is het stuk wel.

[dank aan Allard]

Vijven en zessen

Ik weet het, ik ben een muggenzifter. U mag zelfs een ander woord gebruiken, al vrees ik dat dit bericht dan niet meer door allerlei filters komt. Maar ik moet het toch even kwijt. Deze week in het nieuws: een op vijf cafés overtreedt rookverbod. Wat blijkt bij verdere lezing?

Uit een analyse van de cijfers van de eerste twee maanden dat het rookverbod in de horeca geldt, blijkt dat 17 procent van de café-eigenaren de regels overtreedt.

Uhm. 17 procent, DAT IS PRECIES EEN OP ZES!!! GEEN VIJF!!!

Zo. Dat lucht op.

Vandaag in de pers

Kranten gaan soms wat vreemd om met economische nieuwtjes. Ik bedoel: persoonlijk lijkt het mij vrij evident dat mensen meer risico gaan nemen als ze, wanneer het misgaat, de brokken op iemand anders kunnen afschuiven. Maar voor de Volkskrant is dat nieuws.

Impliciete garantie van overheid bevordert riskant gedrag banken

kopt de krant ietwat geschokt. [dank aan Peter]

Een ander bericht dan. Wat moet je als bedrijf wanneer de ‘economische omstandigheden verzwakken’, wat dat dan ook maar precies mag betekenen? Lijkt me geen makkelijke vraag. Je prijzen verlagen misschien, zodat de klant toch nog je produkten blijft kopen, ondanks die verzwakte omstandigheden? Niet bij Philips, zo meldt het ANP in een bericht:

Philips gaat de prijzen van zijn producten verhogen om zich beter te kunnen wapenen tegen de verzwakte economische omstandigheden.

Verdere uitleg ontbreekt. Terwijl ik die hier juist WEL nodig heb.

Oorzaak en gevolg

Ik heb hier wel eens zitten mopperen op financieel journalisten die inconsistente verhalen afsteken over het hoe en waarom van koersbewegingen. Laat ik vandaag eens iets positiefs zeggen: wat een prachtige keten van oorzaak en gevolg wordt hier gemaakt, en eentje waar ik ook nog eens mee kan instemmen (nou ja, grotendeels).

Hier komt het verhaal. U weet dat (plotselinge) (voor de kenners: discrete) koersbewegingen alleen ontstaan als er nieuwe informatie is. De vrijgekomen informatie is dat de orkaan Gustav minder schade aan Amerikaanse olieinstallaties heeft aangericht dan verwacht.

Dit nieuws leidt ertoe dat het verwachte aanbod van olie voor de komende maanden toeneemt. Dit leidt onmiddelijk tot een lagere olieprijs. (Hier zit mijn enige voorbehoud, de oorzaak van het “grotendeels” hierboven- is dit effect werkelijk zo groot?)

De lagere olieprijs is goed nieuws voor de inflatie overal ter wereld. Zo ook in Europa, waar de ECB het liefst de rente zou verlagen in verband met een dreigende recessie. Nu de olie goedkoper is, is de kans op een lagere Europese rente vergroot. De Amerikaanse rente is al een stuk lager dan hier; de kans dat daar nog wat afgaat is klein en dus zal het renteverschil teruglopen. Een reden voor valutahandelaren om Euro’s te verkopen en Dollars aan te kopen. En dus daalt de Euro vanochtend een dikke cent.

Mooi toch? Alleen jammer dat het verhaal pas achteraf tot stand komt.

Pizzabakkers

Voor wie het gemist heeft: het NOS-journaal bracht vorige week het volgende uiterst curieuze item:

Pizzabakkers in Napels delen 5000 gratis exemplaren uit om te protesteren tegen de woekerprijzen die in andere steden zouden worden gevraagd voor de eenvoudige Pizza Margherita. Er moet een maximumprijs komen.

Wat de Napolitaanse pizzabakkers hiermee te winnen hebben, blijft onduidelijk. Buiten veel gratis publiciteit natuurlijk. Als de prijzen in andere steden echt kunstmatig hoog worden gehouden, dan is het vrij lastig te geloven dat zo’n kartel juist in Napels, bakermat van de maffia, niet zou bestaan. En hoe doe je dat, speculeren met pizza’s, waar de ondervraagde pizzabakker volgens de ondertitelaar zijn collega’s van beschuldigd!?

Lastig vak, economie.

[dank aan Bart]

Koehandel met Rusland

In de Volkskrant van vanochtend wordt gesuggereerd dat het Russische gedrag in de Kaukasus rechtstreeks verband houdt met de opstelling van het Westen rondom Kosovo. Omdat wij destijds tegen de wensen van de Russen ingingen worden we nu gebruskeerd rondom Georgië.

Altijd als er over oorlog en vrede gesproken wordt alsof het gewoon internationale handel is, reagereren veel mensen alsof dat een onsmakelijke en niet reële kijk op de zaak is. Oorlog, dat is nationalisme, passie, dom doordouwen desnoods, maar geen economie. Maar nu de Volkskrant er zelf in die termen over begint, voel ik me niet langer bezwaard.

Want het zit zo: toegeven over Kosovo had ons helemaal niets opgeleverd in de huidige crisis. Als er koehandel plaats moet vinden over de hoofden van onderdrukte volkeren, dan kan dat natuurlijk best. Maar de ervaring leert dat intertemporele handel, waarbij de ene partij iets opgeeft en daar maanden, jaren, later iets voor terugkrijgt in die situatie niet werkt. Er is namelijk een probleempje met de eigendomsrechten en de afdwingbaarheid van contracten. Geven wij in februari toe aan de Russen, dan is het niet gezegd dat zoiets in augustus wat oplevert, zelfs als er expliciete afspraken zijn. Want naar de rechter kunnen we niet, als het contract niet wordt nageleefd (zie hierover ook deze analyse).