Categorie: Vrije markt

Monopolisten

Een tekort aan marktwerking zorgt er niet alleen voor dat de klant teveel betaalt. Misschien wel een groter probleem is de machtspositie van de leverancier, die met de klant kan doen wat-ie wil. Het is allemaal bekend.

Toch is het goed om af en toe een voorbeeld uit de praktijk te bezien. Zie bijvoorbeeld de ‘kleine monopolist‘ die als enige in staat is de diensten te leveren die zorgen voor het tellen van de stemmen bij verkiezingen:

De overheid is zo afhankelijk van Groenendaal dat op dit moment in Nederland zonder de hulp van zijn bedrijf geen verkiezingen kunnen worden georganiseerd. […] Uit deze correspondentie blijkt dat Groenendaal en de Nederlandse overheid ten tijde van de Tweede Kamerverkiezingen een soort afpers-relatie hadden. (Lees hier het hele verhaal).

Bij het doornemen van de emails die de directeur van dit bedrijf aan zijn klant, de minister, verstuurt kan de lezer beurtelings lachen en huilen. Het is te hopen dat het ministerie zich snel uit haar afhankelijke positie bevrijdt.

Tot de verkiezingen steunen we de stichting WVSN met een banner op deze site.

Louche handel

Stel, u heeft 25 euro betaald voor een kaartje voor een popconcert. Nu komt er iemand langs die bereid is om 100 euro voor uw kaartje te betalen. Na enige overweging gaat u akkoord. Een mooie transactie. U wordt er beter van, anders had u het immers niet gedaan. En ook de koper wordt er beter van, om dezelfde reden. Economen likken er hun vingers bij af. Deze transactie maakt beide partijen beter af. Niemand wordt er slechter van.

Niemand? Nou ja, behalve Arda Gerkens dan, Tweede-Kamerlid van de SP. Volgens haar “loopt het de spuigaten uit en worden duizenden muziekliefhebbers benadeeld”. Hebben we dat geluid niet eerder gehoord? Jawel, bij Kamervoorzitter Verbeet bijvoorbeeld, en recent nog bij het WK Schaatsen.

Nu beweert Gerkens dat de websites die de ‘woekerprijzen’ hanteren, zelf de schaarste creëren. In theorie is dat mogelijk. Stel, iemand koopt alle kaartjes van een concert op. Dan zou het winstmaximerend kunnen zijn om die vervolgens door te verkopen tegen een prijs die zo hoog is dat je niet al je kaartjes verkoopt. Immers: een monopolist kan er belang bij hebben om het aanbod te beperken. Maar het lijkt mij dat geen enkele kaartjeswebsite zo veel marktmacht heeft. Gerkens heeft pas een punt wanneer blijkt dat er grote lege plekken zijn bij concerten waarvan op internet de kaartjes tegen woekerprijzen worden verkocht.

De publiekscapaciteit van concertzalen is beperkt. Met dat gegeven kun je maar het beste de kaartjes verkopen aan diegene die er het meeste voor over heeft. Gedupeerde fans zijn er altijd: zij die er niet in kunnen. Maar dat aantal wordt bepaald door de zaalcapaciteit, niet door de manier waarop de kaartjes worden verkocht.

Scheve schaats

Curieus bericht in de Volkskrant. Aanstaand weekend vinden in Thialf de WK Allround Langebaanschaatsen plaats. Momenteel schijnt er op internet een levendige handel plaats te vinden, waarbij kaartjes soms voor meer dan 200 euro worden verhandeld. De schaatsbond vindt dat een Grote Bron van Zorg.

Waarom, dat is niet helemaal duidelijk. Misschien is de bond bang dat er op deze manier Nederlandse of Friese fans terecht komen in vakken die gereserveerd zijn voor Italiaanse of Amerikaanse supporters, wat onherroepelijk zal leiden tot hevige supportersrellen. Of iets dergelijks. Tja, ik probeer ook maar wat.

Marketing- en sponsoringmanager Frank Bieleman van de KNSB noemt de zwarthandel ‘vreemde praktijken waar schaatsliefhebbers de dupe van worden’. Eens even kijken. De schaatsfans die het allermeeste voor de kaartjes over hebben, komen op deze manier aan hun trekken. De grootste fans krijgen dus de kaartjes! Economen zijn dolblij met deze uitkomst. Schaatsbobo’s zouden dat ook moeten zijn. Hoezo, schaatsliefhebbers worden de dupe?

Wie nog wat verder googelt, komt er al snel achter dat de KNSB ongeveer de hele Europese boterberg op haar hoofd heeft. Zo blijkt dat er van de 10.000 beschikbare plaatsen, slechts 750 in de vrije verkoop zijn gegaan. Dat zijn vreemde praktijken waar schaatsliefhebbers de dupe van worden.

Fijne Friedmaandag!

Het is Milton Friedman Dag vandaag, ter ere van de onlangs overleden econoom. Voor Europeanen is de invloed van Friedman in de Verenigde Staten nauwelijks te bevatten. Wat zei deze kleine man dat de Amerikanen zo in vervoering bracht? Dat zal wel niet te maken hebben met het enigszins droge Monetarisme, waar de naam van Friedman hier vooral mee verbonden is.

Misschien is het verhelderend om het verhaal van een Europese immigrant te lezen, die in Amerika in aanraking kwam met Friedman’s werk en er een grote bewonderaar van werd. The Economist noteert:

Wachtend op mijn vrouw voor een partijtje gemengd dubbel zette ik de televisie aan. Het was alsof ik door de bliksem geraakt werd. Het was Friedman’s documentaire Free to choose, en die had een geweldig effect op mij. […] De overheid in Oostenrijk, waar ik opgroeide, was erg anders. Toen ik in Amerika kwam, wilde ik zoveel mogelijk te weten komen over de Amerikaanse manier van zakendoen, van het kapitalisme. Friedman’s werk inspireerde me.

Het treft: de vijfdelige documentaire over economische vrijheid is deze dagen gratis te bekijken. Ingeleid door de Europeaan van de quote hierboven. Ik raad u aan op deze dag eens een aflevering tot u te nemen.

Taxi!

Ik lees de columns van Ronald Plasterk graag. Hij heeft meestal gelijk en zo niet, dan zijn de argumenten toch de moeite waard. Het is jammer dat de Volkskrant ze niet online zet, zo wordt het een beetje moeilijk om ze hier te bespreken. Vandaag is het nog erger, want Plasterk’s column bespreekt twee artikelen die beide alleen voor abonnees te zien zijn. Dit wordt dus een lastig (en voor de doorzetters, een duur) debat.

Maar goed. De column heet de de heilige markt en u vindt hem op pagina 13. Het onderwerp is de taxibranche, die geliberaliseerde markt waar de prijzen hoog blijven en de kwaliteit afneemt. Lees verder “Taxi!”

iKoppelverkoop?

Er waart een spook door Europa. Dat begon vorig jaar al in Frankrijk, deze week volgde in rap tempo Duitsland, Noorwegen, en uiteindelijk ook onze eigen Consumentenbond. Aankopen bij iTunes kunnen alleen worden afgespeeld op een MP3-speler van Apple, en dat is niet eerlijk, vinden consumentenorganisaties. De consumentenbond dient een klacht in bij de NMa, wegens koppelverkoop en derhalve misbruik van marktmacht. Ook in de VS is al een rechtszaak gaande.

Lastige kwestie. Voor de consument is het natuurlijk uiterst irritant als je legaal aangeschafte muziek niet op je favoriete MP3-speler past. Maar misbruik van marktmacht? Apple is zeker niet de enige die legale downloads aanbiedt, en die markt lijkt ook redelijk toegankelijk voor nieuwe aanbieders. Ook is Apple niet de enige die MP3-spelers aanbiedt. Zoveel marktmacht heeft het bedrijf dus niet. Het is zeker een ander verhaal dan Microsoft, die door de EU werd bekeurd wegens het koppelen van Windows aan andere produkten: Microsoft heeft wel degelijk een bijna-monopolie voor besturingssystemen.

Apple verkoopt ook accesoires die alleen op de iPod kunnen, niet op concurrende spelers. Iets soortgelijks geldt voor veel auto’s. Ook koppelverkoop? Als ik een HP-printer koop, dan zit ik vast aan de absurde dure print-cartridges van dat merk. Dat is zeker koppelverkoop. Bovendien is het niet waar dat de aangeschafte muziek het alleen op Apple spelers doet. De muziek kan immers ook op 5 computers worden gezet. Ook als die niet van Apple zijn.

Er zijn zelfs argumenten in de literatuur dat dergelijk gebrek aan interoperabiliteit goed is voor consumenten. Minder interoperabiliteit leidt tot lagere prijzen. Bedrijven moeten nu scherper concurreren om een consument aan zowel de iPod als iTunes te krijgen, in plaats van aan de Microsoft Zune en de webwinkel die daarbij hoort. Ik gebruikte dat argument al eens eerder. Als Apple inderdaad wordt gedwongen om muziek te verkopen die op alle spelers past, dan zit het er dik in dat de prijs omhoog gaat.

Taxitarieven

Onrust in de taxibranche is al lang niet meer ongebruikelijk. Nu heeft de branche de Nederlandse staat voor de rechter gedaagd om het nieuwe tariefstelsel op te schorten. Dat nieuwe stelsel komt er op neer dat taxi’s alleen nog maar per kilometer mogen worden afgerekend, en dat er geen bedrag per minuut meer in rekening mag worden gebracht. Dat maakt de tarieven transparanter, vindt minister Peijs, en dat is goed voor de consument.

Natuurlijk hebben de taxichauffeurs dit keer gelijk. De kosten van een taxichauffeur hangen immers niet alleen af van de afstand die hij moet rijden, maar ook van de tijd die hij daarvoor nodig heeft. Als de prijs niet meer van die rijtijd mag afhangen, dan zullen ritten die relatief veel tijd kosten, domweg niet meer uitgevoerd worden. Concreet betekent dat: geen taxi’s in de spits. Taxi’s mogen door de nieuwe plannen dan wel goedkoper worden, zoals het AD zaterdag becijferde, maar als die goedkope taxi’s vervolgens niet rijden, daar heb je daar als consument vrij weinig aan. Net zo weinig als aan die transparante tarieven.

Concurrentie

De zegeningen van concurrentie zijn talrijk, maar worden maar weinig onderkend. Dat de klant niet gebonden is aan één aanbieder werkt disciplinerend, zorgt voor innovatie en houdt de prijzen laag. Maar waardering ho maar: als de concurrentie toeneemt klaagt de Nederlander over keuzestress.

Zo nu ook weer. Twee televisiezenders buitelen over elkaar heen om een zo spectaculair mogelijke ijsdansshow op het scherm te brengen, en wat schrijft het dagblad?

De twee zenders zijn sinds vorige week verwikkeld in een ijsdansoorlog. Steeds meer mensen vinden dat de kijker de dupe is, omdat je niet naar twee zenders tegelijk kunt kijken.

Gratis onderwijs

Mensen die afgestudeerd zijn verdienen meer dan mensen zonder universitaire graad. Waarom? Er bestaan twee theorieën, waarvan de eerste voor de hand ligt: de kennis die op de universiteit wordt opgedaan maakt de student productiever in zijn/haar latere werk, waarvoor het hogere loon compenseert.

Maar dan dit: veel studenten gooien na elk tentamen hun collegeblok bij het oud papier en vergeten pardoes de opgedane kennis. Een tweede theorie sluit aan bij deze observatie, en zegt dat een studie de niet meer is dan een hindernisbaan: wie vier jaar economie overleeft, heeft genoeg talent en doorzettingsvermogen om manager te worden. Zonder dat de inhoud van de studie er verder toe doet.

Afhankelijk van welke theorie klopt is het het wel/geen groot nieuws dat één van de beste universiteiten ter wereld de inhoud van alle vakken (inclusief economie) gratis op internet heeft gezet. Je kunt nu dus de colleges volgen van de sterren in het veld, maar zonder bewijs na afloop. Ik hecht meer waarde aan de tweede theorie; in dat geval is deze stap vooral goed nieuws voor docenten op andere universiteiten.

Emissierechten en de luchtvaart

Woensdag gaat de EU beslissen of de luchtvaartmaatschappijen ook mee moeten gaan doen aan het systeem van verhandelbare emissierechten. Dat is een bijzonder slim systeem waarbij de overheid vaststelt hoeveel CO2 er in totaal uitgestoten mag worden, maar waarbij die uitstootrechten verhandelbaar zijn. Bedrijven die in staat zijn om hun CO2-uitstoot te verlagen, kunnen hun emissierechten dan verkopen aan andere bedrijven. Op die manier kan een bepaalde beperking van CO2-uitstoot op de meest efficiente manier bereikt worden.

Het Wereldnatuurfonds is bang dat de vliegtuigmaatschappijen hun emissierechten kado gaan krijgen, en ook dat ze teveel van die rechten gaan krijgen:

De sector zou tot 3,5 miljard euro per jaar kunnen verdienen door de rechten door te verkopen of door te berekenen aan de passagiers.

Het is waar dat de maatschappijen geld kunnen verdienen door de rechten die ze niet nodig hebben, door te verkopen. Maar dat ze datzelfde bedrag zouden kunnen verdienen door de rechten door te berekenen aan passagiers, dat is vreemd. Het suggereert dat hoe meer rechten de luchtvaartmaatschappijen krijgen, des te hoger de prijs is die ze aan passagiers in rekening zullen brengen. En dat klopt niet. Sterker nog, de ticketprijs daalt juist met dat aantal rechten.
Lees verder “Emissierechten en de luchtvaart”