Voor de liefhebbers, in het Engels: een interview met de, tegenwoordig in de VS woonachtige, ontwerper van ons oude geld. Zie ook bovenaan deze pagina.
Maand: februari 2007
Regiorijkdom
Economen meten de totale productie in een land en noemen dat BBP: bruto binnenlands product. De opbrengst van de productie wordt onder de eigenaren van de productiefactoren (de werknemers en aandeelhouders, onder meer) verdeeld en vormt voor hen een inkomen.
Er is nog een andere maatstaf: BNI, of bruto nationaal inkomen. Daarbij kijk je niet naar het land waar de productie plaatsvindt, maar naar de nationaliteit van degene die het inkomen verdient. Soms maakt dat verschil, bijvoorbeeld als een buitenlands bedrijf een fabriek in Nederland heeft. Het Nederlands BNI is hoger dan ons BBP omdat we veel in het buitenland investeren en netto eigenaar zijn van buitenlandse factoren. Maar veel scheelt het niet en dus maakt men zich in de pers niet zo druk over dit onderscheid.
Wat je voor landen kunt doen, kan ook voor provincies. Kijk maar: Eurostat heeft voor alle Europese `provincies’ het BBP per inwoner berekend. In ons land wordt in Utrecht het meest geproduceerd per inwoner, in Flevoland het minst. Maar op provincieniveau speelt het BBP-BNI probleem veel meer dan op landelijk niveau. Immers, in Flevoland wonen veel mensen die overdag in Noord-Holland of Utrecht werken. Zij tellen wel mee in de noemer, maar niet in de teller van het Flevolands product per inwoner.
Dat zie je duidelijk als je het zeer hoge BBP per inwoner van Groningen (net onder Utrecht, gelijk met Noord-Holland) bekijkt. Daarin zit onder meer de opbrengst van de gaswinst, die wordt toegerekend aan het inkomen van de Groningers zelf. Helaas voor hen liggen de werkelijke eigendomsverhoudingen anders. Het is dus niet juist om te schrijven dat inwoners van Utrecht in Nederland het meeste geld verdienen als het om deze statistieken gaat. Iets waar Eurostat overigens ook voor waarschuwt.
update: Inmiddels heeft nu.nl het bericht geactualiseerd en verbeterd (behalve de kop). Voor de geschiedenisboeken hieronder het origineel.
Specialisatie
De grootste verbetering in de productiviteit van arbeid lijkt te komen van het verdelen van taken. Of zoiets, in vrije vertaling van het origineel van Adam Smith. Als we het werk verdelen doet iedereen waar hij of zij goed in is en worden we allemaal productiever.
Wat werkt er tegen de aanhoudende verdeling van het werk? Volgens Smith zelf was dat the extent of the market, oftewel het aantal mensen met wie het werk gedeeld wordt. Hoe groter de markt, hoe productiever iedereen is: het is de reden dat economen veelal voor handel en globalisering zijn.
Maar volgens mij is er ook een andere, tijdelijke, tegenkracht: het gevoel van mensen dat je sommige dingen nou eenmaal zelf moet doen. Dat is vaak een generatiekwestie: ik koop rustig een zakje geschilde stukjes appel bij de supermarkt, mijn moeder uitsluitend zakken hele appels en haar vader had een eigen appelboom. En dus zullen mijn kinderen wel niet schromen gebruik te maken van deze voorgeschreven wenskaarten voor elke mogelijke situatie, van het bedanken van een orgaandonor tot het wensen van sterkte met haarverlies [link via]. Maar die arbeidsdeling gaat mij op dit moment echt te ver.
Begroting
Een begroting maak je als je netjes op een rijtje wilt hebben hoeveel inkomsten en uitgaven je in een bepaalde toekomstige periode verwacht, zo dacht ik altijd. Gelukkig maar, de Dikke is het daarmee eens. En als je een begrotingsoverschot hebt, dan verwacht je meer inkomsten dan uitgaven. Een begroting maken voor het verleden, dat is natuurlijk klinkklare onzin. Het verleden ken je al, dus dat hoef je niet te begroten. Maar waarom meldt de Volkskrant dan toch: “Zalm sluit 2006 af met begrotingsoverschot van 2,6 miljard“!?
Binnenkort op de sportpagina waarschijnlijk een bericht waarin de krant voorspelt dat Italie vorig jaar wereldkampioen voetbal gaat worden.
Dreigementen
De televisieserie 24 kent steeds 24 afleveringen die elk een uur in een dag beschrijven. Wij nemen thuis eerst alle afleveringen op en kijken ze daarna in hoog tempo, vanwege de onvermijdelijke cliffhanger op 1 voor heel. Dat verklaart waarom ik zo laat ben met dit bericht; de serie is op RTL5 al enige maanden afgelopen. In Amerika loopt de nieuwe reeks al, diverse BNers kijken daar al naar en ook het nieuws is al een reeks verder.
Enfin, omdat de serie mij toch dagelijks bezighoudt en het tenslotte vrijdag is, het volgende. In de vorige reeks steelt een groep terroristen in de VS twaalf flessen zenuwgas die ze in Moskou willen gebruiken. Ze hebben namelijk ruzie met de Russische regering. Die opzet mislukt omdat ze Amerika niet uitkomen en ze gaan over op plan B: de Amerikaanse president wordt gevraagd om hulp bij een aanslag op de Russische president en als hij weigert, zo dreigen de terroristen, laten ze het gas in Amerika los.
Elke econoom weet dat de president niet moet toegeven, want zo’n dreigement is niet sub-game perfect: als je weigert is het voor de terroristen niet optimaal hun dreigement uit te voeren: ze hebben zelf geen baat bij hun aanslag op de Amerikanen en ondergaan wel het risico van aanhouding, en verliezen bovendien hun gas.
Maar wie schetst mijn verbazing als, na het uitblijven van Amerikaanse hulp, de terroristen inderdaad toch tot een aanslag overgaan. En daarbij gepakt worden. Ik vind dat kijkersbedrog.
Er bestaan vele sites die schendingen van natuurkundige wetten in films en op tv aan de kaak stellen. Het wordt tijd ook iets dergelijks te doen voor economische wetten.
TomTomKorting
Goed nieuws voor de bezitters van een navigatiesysteem: volgens TNO verlaagt het gebruik van een TomTom de kans op ongelukken. Zo claimen leaserijders met een TomTom 5% minder schadekosten. Op basis van deze resultaten geeft verzekeraar Delta Lloyd TomTombezitters een korting van 10% bij het afsluiten van een nieuwe autoverzekering.
Eigenlijk is dat vreemd. Waarom 10% korting, terwijl de TomTomrijders maar 5% minder brokken maken? Dat klinkt niet alsof dat uit kan. Het heeft er dan ook alle schijn van dat Delta Lloyd er helemaal niet op uit is om veiliger rijden te belonen. Dan zou de verzekeraar immers ook bestaande polishouders die korting moeten geven, en de nieuwsberichten suggereren dat dat niet het geval is.
Hier lijkt eerder sprake van ordinaire prijsdiscriminatie. Op deze manier kan Delta Lloyd extra korting geven aan de prijsbewuste autorijders, die de moeite willen doen om het serienummer van hun TomTom op te zoeken en door te geven, zonder diezelfde korting ook te hoeven geven aan de wat minder prijsbewuste chauffeurs die dat allemaal te veel gedoe vinden. Zie bijvoorbeeld hier.
Illegaal downloaden heeft geen effect op CD-verkoop
Het gebeurt niet vaak dat een artikel in het Journal of Political Economy in Nederland in het nieuws komt. Het artikel van Oberholzer-Gee and Strumpf is dan ook nogal opvallend. De auteurs laten ondubbelzinnig en overtuigend zien dat illegaal downloaden geen merkbaar effect heeft op de verkoop van CDs.
Het valt niet mee om het effect van illegaal downloaden op de verkoop van CD’s te meten. Immers: muziek die populair is wordt vaak gedownload en vaak verkocht, maar het een is natuurlijk niet een direct gevolg van het ander. Maar Oberholzer-Gee and Strumpf hebben een uiterst slimme manier om dat probleem te omzeilen. Kort samengevat komt dat op het volgende neer. De auteurs kijken naar alle CDs die gedurende een aantal maanden door Amerikanen zijn gedownload op een wereldwijd muziekuitwisselnetwerk. Die gegevens koppelen ze aan verkoopcijfers, en aan gegevens over Duitse schoolvakanties.
Lees verder “Illegaal downloaden heeft geen effect op CD-verkoop”
Kilometerstanden
Er wordt in toenemende mate geknoeid met kilometerstanden, zo lezen wij.
Bij zeker 350 duizend auto’s met een Nederlands kenteken is de kilometerstand teruggedraaid en dit aantal neemt verder toe. Dat kost particulieren en bedrijven jaarlijks minstens 150 miljoen euro, stelt de Stichting Nationale Auto Pas (NAP).
Strikt genomen is dat laatste natuurlijk niet helemaal waar. Goed, uitgaand van de werkelijke kilometerstanden zijn de kopers van tweedehands auto’s blijkbaar 150 miljoen euro te veel kwijt, maar tegelijkertijd betekent dat ook dat verkopers van tweedehands auto’s 150 miljoen euro extra binnen krijgen. Maatschappelijk gezien is het saldo nul. Pure herverdeling.
Het verhaal wordt natuurlijk anders wanneer straks niemand de kilometerstanden van tweedehandsjes nog serieus neemt en als gevolg daarvan de tweedehands markt instort. In dat geval vinden transacties waar iedereen beter van zou worden, toch niet meer plaats. Precies: Akerlof.
Tichelaar vs. CPB
Ergens begraven in een artikel over de kabinetsformatie doet PvdA-onderhandelaar Jacques Tichelaar in de NRC van afgelopen zaterdag een nogal opvallende aanval op het Centraal Planbureau: bij een bijeenkomst in Leeuwarden zegt hij
…het CPB ongeloofwaardig te vinden. Wat hem betreft kan het adviesbureau verdwijnen. “Ze passen hun modellen steeds aan. Het CPB noemt investeringen in milieu en onderwijs nutteloos, omdat het economisch rendement niet meetbaar is.”
Nu valt er natuurlijk wel het een ander op het werk van het CPB aan te merken. Maar dat hun modellen zich ontwikkeld hebben sinds de tijd van oprichter Jan Tinbergen, overigens ook fervent PvdA-aanhanger (toen nog SDAP), dat zou iedereen toch een gezonde wetenschappelijke ontwikkeling moeten vinden. Het tweede verwijt is complete lariekoek, en lijkt vooral ingegeven door een inherente afkeer van economen-die-het-toch-altijd-alleen-maar-over-geld-hebben. Jammer, want onjuist.
Harde hand
Mankiw verwijst naar dit artikel in de NY Times over hyperinflatie in Zimbabwe. Tragisch geval, waar zoals altijd gewone burgers de dupe zijn van falend beleid. Maar een glimlach kun je toch niet bedwingen als je onderstaand leest:
The central bank’s latest response to these problems, announced this week, was to declare inflation illegal. From March 1 to June 30, anyone who raises prices or wages will be arrested and punished.
update: Stukje in het Nederlands; de auteur maakt een potje van het rekenwerk.