Allemaal politiek – Pagina 9

Ontslag

Nu het de komende weken in de Nederlandse politiek lijkt te gaan draaien om de aanpassingen aan de ontslagwetgeving is het voor de geïnteresseerde burger goed om eens wat meer te weten te komen over de economie daarachter. Inzet van de schermutselingen is een plan dat het makkelijker maakt om iemand te ontslaan.

Zoals wel vaker in de economie is het niet de vraag óf ontslagbescherming goed is, maar hoevéél. Worden werknemers teveel beschermd, dan is het voor een werkgever risicovol om iemand in dienst te nemen. Hoe raak je een slecht functionerend persoon immers weer kwijt? Hierdoor loopt de werkloosheid op. Er ontstaat dan een insider-outsider situatie: wie werk heeft vindt het prima zo, degenen zonder werk zouden graag wat minder bescherming zien.

Is er te weinig ontslagbescherming dan nodigt dat uit tot willekeur of zelfs machtsmisbruik bij werkgevers, zijn werknemers niet meer bereid om bedrijfsspecifieke vaardigheden op te doen en worden sociale voorzieningen misbruikt als afvalputje.

Het gaat hier dus om een afruil: hoeveel werklozen accepteren we om de werkenden te beschermen? Het plan is om wat bescherming in te ruilen voor minder werkloosheid. Gratis winst is er niet te behalen, de free lunch is al jaren op. Wie dat onthoudt heeft een goed inzicht in de politiek van de komende weken. Vergeet overigens niet dat dit kabinet het “ontslagrecht” in een goed vergelijkbare situatie eerder juist verzwaarde.

En wie echt alles wil weten over de voors en tegens van de ontslagbescherming die leze dit verhelderende stuk [doc] van vier CPB’ers over de materie.

Vliegtax in een potje

Onderzoek wijst uit: tenminste 13.000 Nederlanders maken een economische denkfout. Dat is namelijk het aantal mensen dat inmiddels een petitie van de consumentenbond tekende en daarmee onder meer de volgende twee bezwaren tegen de belasting op vliegen (€25 tot €100 per ticket) steunde:

Er is nauwelijks een positief milieueffect.
De opbrengsten van de belasting worden niet ingezet om het werkelijke probleem, de bijdrage van luchtvaart aan het broeikaseffect, aan te pakken.

Puh. Als een ticket duurder wordt, worden er minder verkocht. Minder klandizie leidt tot minder vluchten. Als dat geen positief milieueffect is dan weet ik het niet meer. Vooruit, er zijn misschien andere, betere, manieren om het milieu te sparen maar dat is niet wat men beweert.

En dan de tweede, het geld dat de overheid op deze manier ophaalt moet worden besteed aan milieu. Dat is een rare vorm van potjesdenken. Het effect van een hogere ticketprijs is namelijk, zie hierboven, dat het milieu wordt gespaard. Voor de uitgavenkant geldt dat, als de overheid op kosteneffectieve wijze iets kan doen aan de uitstoot van vliegtuigen, ze dat moet doen ongeacht de inkomsten uit vliegbelasting.

Prinsjesdag

Geen vervelender corvee dan het behandelen van de miljoenennota op prinsjesdag. Het nieuwe beleid is eigenlijk al wel bekend en voor zover interessant hier al besproken. Het moet gek lopen als er tijdens de troonrede nieuws bijkomt. Een blik op de AEX wijst dat uit:

En inderdaad, tussen 13:00 en 13:30 gebeurt er hoegenaamd niets. Het belangrijkste, wat mij betreft, is de keuze voor een bestendig overschot en dat is goed beleid. Uiteraard wordt er vervolgens geklaagd over de lasten, maar hier geldt de regel dat wie lagere lasten wil, ook aan moet geven welke voorzieningen er dan geschrapt moeten worden.

Lees verder “Prinsjesdag”

Brussel let op broodprijs

Af en toe kom je van die berichten tegen die veel meer vragen oproepen dan ze beantwoorden. Zo meldt nu.nl dat “De Europese Commissie er scherp op toe ziet dat de broodprijs niet ongerechtvaardigd stijgt.” Hoezo? Is Neelie Kroes misschien een Europa-breed broodbakkerskartel op het spoor gekomen? Dat blijkt niet het geval. Integendeel, brood bakken lijkt me een vrij concurrerende bezigheid, waarbij de tucht van de markt er voor zorgt dat aanbieders niet zo maar ongestraft hun prijs omhoog kunnen gooien. Hoe en vooral waarom de Europese Commissie dan toezicht gaat houden, dat blijft onduidelijk.

Maar dan het leukste. Welke noeste Europese consumentenbelangenbehartiger zit er achter deze waarschuwende vinger? Wie blijkt er niet te beroerd om zich hard te maken voor een fatsoenlijke broodprijs voor de Europese burger? Eh, de landbouwcommissaris. Precies, dezelfde instantie die er al decennia lang middels door de belastingbetaler gefinancierde landbouwsubsidies voor zorgt dat de prijzen van landbouwprodukten in Europa kunstmatig hoog worden gehouden.

Potjes

Het is één van de meer krankjorume suggesties van dit jaar: de werkgevers in het beroepsvervoer willen het geld terug van de diesel die verbrand wordt als hun vrachtwagens in de file staan. Dat is op zeker drie gronden een onzinnig idee.

De BTW en accijnzen worden teruggevraagd, maar bij Shell zijn de vervoerders nog niet geweest. Dat roept de vraag op waarom de overheid hier voor de kosten moet opdraaien. De overheid, die nota bene een mooie snelweg heeft neergelegd voor de vervoerders. De echte schuldigen zijn natuurlijk de auto’s (en niet in de laatste plaats de vrachtwagens) die vóór in de file staan. Je kunt aannemelijk maken dat het gros van de files door de vervoerders zelf veroorzaakt wordt.
Als diesel verbranden in de file op deze manier stukken goedkoper wordt, dan kun je op je vingers natellen dat de verkeersproblematiek alleen maar toeneemt. Is dat de bedoeling?
De overheid heft belastingen en doet bestedingen. De een betaalt de ander maar er zijn, als het goed is, geen directe verbanden. Als een besteding de moeite waard is (dat wil zeggen, er wordt een probleem opgelost dat de markt niet aankan en de kosten zijn kleiner dan de baten) dan moet de overheid hem doen, klaar. In het plan van de vervoerders zouden de subsidies op roetfilters afhankelijk worden van de inkomsten aan file-BTW. Dat is potjesdenken, en dat is hele slechte economie. Ook zo met de belastingen: er wordt geheven waar de verstoring het kleinst is en het verdelingseffect niet ongewenst. De betaler krijgt er geen rechten voor terug.

Laten we hopen dat hier niemand in trapt. Ondertussen poets ik de Jopie award alvast een beetje op.

Van 19 naar 20%

In de uitgelekte begroting staat dat het BTW-tarief per 1 januari 2009 stijgt van 19% naar 20%. De opbrengst van deze operatie, zo’n 2 miljard euro, zal worden ingezet om de WW-premie, een belasting op arbeid, te verlagen. Dat geeft natuurlijk

herverdeling. Voor de overheid veranderen de inkomsten niet maar voor individuele burgers kan er wel wat veranderen. Wie niet werkt maar wel winkelt, zeg gepensioneerden, gaat erop achteruit. Over het algemeen is de BTW een regressieve belasting, dus de lagere inkomens hebben er meer last van. Tegelijk zal de werkende mens minder premie betalen, tenminste, als iedereen hetzelfde blijft werken en kopen. Maar dat is niet waarschijnlijk, want andere tarieven betekenen ander
gedrag. Het doel van de operatie is om, via lagere lasten, meer mensen aan het werk te krijgen. De hoop is dat sommigen van de groep die twijfelt om (part time) te gaan werken, door de lagere lasten over de streep getrokken worden. Of dat sommige werkgevers het nu wél aantrekkelijk vinden om extra personeel in dienst te nemen. Want het is niet op voorhand duidelijk
wie gaat betalen. Als de hogere BTW 1-op-1 wordt doorgerekend stijgen de prijzen met 0,84 procent. Maar de winkelier kan er ook voor kiezen de marge te verlagen. Een eerdere BTW-verlaging werd maar voor 70%-80% in de prijs verwerkt. En lagere premies kunnen hogere lonen betekenen, maar ook lagere arbeidskosten. Eén en ander hangt af van de elasticiteiten van vraag en aanbod.
In Duitsland is begin dit jaar het BTW-tarief verhoogd van 16 naar 19 procent, ook met het doel de lasten op arbeid te verlagen. Daar gaat het voorlopig goed.
Ten slotte is het besluit om budgetneutraal te werken, en dus niet alleen de WW-premie te verlagen, anticyclisch en dat is een goede zaak.

Duidelijk? En nou maar hopen dat het er op de radio net zo mooi uitkomt. Vrijdag, 11:30, Radio 1 update: nieuwe link. (En zie ik iets over het hoofd? Graag voor vrijdag in het commentaar!)

Inbraakbeveiligingsbelastingkorting

CDA en PvdA willen dat winkeliers die hun zaak beveiligen tegen overvallen, daarvoor worden beloond met een belastingkorting, zo meldde het AD gisteren. Onduidelijk is waarom ze dat willen.

Economisch gezien is het subsidieren van een activiteit verdedigbaar als de maatschappelijke baten groter zijn dan de private baten. Voorbeeld: wie zijn huis isoleert, krijgt daarvoor subsidie. Verdedigbaar, want isolatie leidt niet alleen tot een lagere energierekening van de isoleerder, maar ook tot minder vervuiling en daar heeft de buurman ook weer baat bij. Aangezien de individuele huizenbezitter het voordeel van de buurman niet meeneemt in zijn afweging om al dan niet te isoleren, is een subsidie dus te rechtvaardigen. Private baten komen dan meer in overeenstemming met maatschappelijke baten.

Maar een winkelier die zijn winkel beveiligt? Dat lijkt toch vooral een zaak van de winkelier zelf, eventueel in overleg met zijn verzekeraar. Sterker nog: wanneer een winkelier zijn winkel beveiligt, zal de potentiele inbreker wellicht een deurtje verder gaan. En dat is juist een nadeel voor de buurman. Economisch gezien lijkt het dus nog eerder te rechtvaardigen om een extra belasting te heffen op inbraakbeveiliging, vanwege de negatieve externe effecten op de omliggende winkeliers. Of zou ik nu te ver gaan?

De imperfecte mens

Er ligt weer een advies van de Raad van Economisch Adviseurs, het A-team van economen dat onze parlementariërs bijstaat. Leuk stuk, goed leesbaar voor de leek. Twee zaken springen in het oog:

Hoeveel invloed heeft deze Raad? Vooralsnog niet bijster veel: de eerste twee adviezen zijn “voer alsjeblieft onze eerdere adviezen eens uit”.
Behavioral economics, de tak van de economie waarbij de niet-rationele mens centraal staat, is helemaal beleids-relevant aan het worden. In dit stuk wordt stilgestaan bij niet-rationeel uitstelgedrag (donoren, pensioenen), luiheid (het belang van standaardkeuzes) en jawel, keuzestress. Desondanks pleit de REA voor minder bevoogding, omdat “wetgevers ook maar mensen” zijn en dus net zo onhandig.

Concrete nieuwe aanbevelingen: de AOW-leeftijd omhoog, meer invloed werknemers op pensioenfondsen, en natuurlijk een rem op de uitgaven. Dat laatste is hoogst onwaarschijnlijk maar die aanbeveling is een politieke investering voor over enkele jaren, de zogenaamde I told you so.

Treuren om de opkoopregeling

Normaal bewaren we berichten over het Europees landbouwbeleid tot de komkommertijd. Dat is toepasselijk, en het beleid is zo rampzalig dat er altijd wel iets over te schrijven valt. Maar de actualiteit gebiedt een reactie.

Vandaag wordt bekend dat de EU stopt met het opkopen van maïs voor een garantieprijs. De commissaris schrijft dat de garantieprijs zo hoog was dat boeren in “gebieden met lage productiekosten” direct voor Brussel produceerden. De maïs werd slechts gezaaid met het oog op de opkoopregeling. Daardoor zat de EU met een overschot en liep de lokale maïsprijs, die voorheen kennelijk onder de garantieprijs lag, op. Twee jaar wordt er nog een maximale hoeveelheid gekocht en daarna is het uit met de pret.

Natuurlijk is het opkopen tegen een garantieprijs een rampzalige manier om inkomenspolitiek te bedrijven. In het persbericht over het afschaffen van de vaste maïsprijs staat een hele lijst ongewenste effecten (zie “why phase out..”). Maar vervolgens wordt vrolijk gemeld dat de garantieprijzen voor andere producten gewoon blijven bestaan. Gelden die argumenten daar dan niet voor? En dan de manier van afschaffen: in plaats van het gefaseerd verlagen van de prijs wordt gekozen voor een hoeveelheidsrestrictie. Hoe de quota verdeeld worden over de geïnteresseerde boeren mag Joost weten.

Beschouw ondertussen, zolang hij nog bestaat, de huidige situatie: Europeanen wordt, middels een verstorende belasting, geld afhandig gemaakt. Dat geld wordt gebruikt om maïs op te kopen dat door boeren speciaal voor Brussel geplant wordt. Die maïs wordt opgeslagen en gekoeld tot hij bederft. In de regio van de boeren lopen de prijzen, zowel van maïs als van andere, nu minder aangeboden, producten op zodat het leven voor bewoners duurder wordt.

Mr. Tang goes to Den Haag

Bij de verkiezingen vorig jaar schreven we over economen die kandidaat waren voor de Tweede Kamer. Het werd geen groot succes: van de drie genoemde economen kwamen er twee niet in de kamer.

Ook de derde leek buiten de boot te vallen, maar na de kabinetsformatie mocht dr. Paul Tang toch het parlement in. Je hoopt dat daarmee het Nederlandse beleid wat meer uitgaat de economische denkwijze: marginale effecten, prikkels, etcetera. En kijk, deze econoom stelt vooralsnog niet teleur: zijn laatste plan is om het inkomen van de Schipholdirectie direct te koppelen aan de geluidsproductie van de luchthaven. Een negatief verband, nemen we aan. Daarmee wordt een externaliteit geïnternaliseerd bij degene die hem veroorzaakt. Dat moet wel goed gaan.