Kamernood

De meimaand is hier, de eindexamens zijn in aantocht en dat betekent maar één ding: nog even en het is weer september, de tijd voor de jaarlijkse volksdans rondom de kamernood van studenten.

Het is allemaal voorspelbaar: items op tv, handenwringende eerstejaars, wethouders met zeecontainers. En dat allemaal omdat de vraag hoger is dan het aanbod. Is er dan niets aan te doen?

Volgens mij wel, en wel door een beleidsmatige misstand af te schaffen: de verschillende studiebeurzen voor uitwonende en thuiswonende studenten. Want laten we het eens in alle redelijkheid bezien: de overheid betaalt mee aan de opleiding van studenten om twee redenen: (1) niet alle opbrengsten van de opleiding komen ten goede aan de student zelf, en dus is er een subsidie om de positieve externe effecten te internaliseren. (2) jonge mensen zijn nog wel eens krediet-beperkt (het lenen voor een opleiding bij de bank is lastig in verband met het ontbreken van onderpand) waardoor ze te weinig human capital opbouwen. Vandaar de beurs.

En dus is het volstrekte onzin dat de hoogte van de studiebeurs afhangt van het uit- of thuiswonen van de student in kwestie. De gevolgde opleiding heeft een waarde voor de overheid die niet afhangt van het type onderdak, en dus moet ook de subsidie daar niet van afhankelijk zijn. Sterker nog, de strafkorting voor thuiswonenden verstoort de relatieve prijs van kamers geeft een prikkel om het huis uit te gaan. En dus is er kamernood.

Het afschaffen van de thuiswoonkorting kost geld, maar maakt ook de uitwonendencontrole overbodig. En lost, met een beetje geluk, de kamernood op.

Tegenpolen

We bespraken het al eerder, de Nederlandse regering durft werknemers uit Oost-Europa nog niet zomaar binnen te laten. Geef ze eens ongelijk, als zelfs de economen het onderling niet eens zijn over de effecten.

Waarom is het effect van immigratie op bijvoorbeeld lonen zo moeilijk te meten? Kun je niet gewoon het loon, of de werkloosheid, van laaggeschoolde arbeiders voor en na de het openen van de grenzen vergelijken? Dat kan, maar het probleem is dat er vaak veel tegelijk aan de hand is in de economie: de conjunctuur, technische ontwikkelingen, noem maar op. En dus is het niet eerlijk om alle veranderingen in het loon aan immigratie toe te schrijven. Het liefst zou je een aantal identieke landen verschillend immigratiebeleid laten voeren, en dan de effecten achteraf vergelijken.

En verhip, het lijkt wel of het daar nu van komt. Een aantal EU-landen heeft Oost-Europese immigranten de afgelopen twee jaar niet tegengehouden, een aantal heeft de grenzen sinds kort open en de rest houdt ze nog dicht. Voor maximale variatie in dit experiment zou het mooi zijn als Nederland daarom nog even wacht met het toelaten van de Oost-Europeanen, zeg tot eind 2007. Een aantal jaren daarna hoort u van ons wat, achteraf, het beste beleid zou zijn geweest.

Dag van de Arbeid

Het was u misschien nog niet opgevallen, maar vandaag is het de Dag van de Arbeid. Inderdaad, de traditionele internationale feestdag van socialisten en communisten. In Nederland is er door het oprukkend kapitalisme en neo-liberalisme inmiddels nog maar weinig van te merken. Geldt dat voor heel Nederland? Nee! Een kleine nederzetting houdt moedig stand! Wie is deze instelling, hoor ik u al vragen, dit proletarische bolwerk dat zo dapper weerstand biedt tegen het oprukkend grootkapitaal en vandaag gewoon haar deuren gesloten hield? Eh, inderdaad, de Amsterdamse Effectenbeurs. Het kan soms raar lopen.

John Kenneth Galbraith

Dit weekend overleed de linkse econoom John Kenneth Galbraith op 97-jarige leeftijd. Galbraith was een van de meest invloedrijke economen van de vorige eeuw, juist omdat hij zich vooral richtte tot het grote publiek en veel minder tot zijn vakbroeders. De man gold al jaren als gevaarlijke outsider voor een Nobelprijs.

Het ANP heeft een mooi overlijdensbericht, al lijkt dat wel erg sterk gebaseerd op het bericht in de New York Times. Het NOS journaal weet nog te melden dat Galbraith ook een grote invloed zou hebben gehad op Joop den Uyl.

Elasticiteit

Lees even mee:

Melk, gehakt en zes andere producten, die op dier- en natuurvriendelijke wijze zijn geproduceerd, gaan bij wijze van proef in de aanbieding. […] Het experiment moet uitwijzen of de prijs van invloed is op de verkoop van biologische producten. […] De minister [van Landbouw, TK] heeft voor het experiment 1 miljoen euro uitgetrokken.

Gôh, denk je, kost het in kaart brengen van een vraagcurve een miljoen? Nooit geweten. Sympathiek natuurlijk, allemaal voor de biologische boeren.

Maar wacht eens even; als je niet weet hoe de vraag op de prijs reageert, hoe stelt de winkelier dan überhaupt een optimale prijs vast? Doet hij maar wat? En hoe doen ze dat dan bij een artikel als wasmiddel, waarvoor Landbouw geen miljoen beschikbaar stelt?

Raadselachtig. Wat is er aan de hand met de dier- en natuurvriendelijke sector waardoor marktonderzoek op deze schaal nodig is? Misschien toch eens op cursus bij de wasmiddelensector.

Hølland

Wouter Bos presenteert vandaag zijn visie op de verzorgingsstaat [pdf]: het moet allemaal meer Scandinavisch. Dat wil zeggen: geen belastingverlaging maar een grotere overheid met omvangrijke voorzieningen. Daarbij moet er ook weer geld van sterk naar zwak, of van werkend naar thuiszittend, zo u wilt.

Goed idee? Het hangt af van het vertrouwen dat je hebt in de overheid als het gaat om het doelmatig aanbieden van diensten. In Scandinavië gaat dat kennelijk goed, dus in principe kan het. Maar de overheid is een monopolie, en dus kost het je je keuzevrijheid. Het is in ieder geval hoopgevend om te zien dat Bos zich bezig houdt met de gevolgen van zijn plannen voor economische prikkels, en zich daarbij goed laat voorlichten.

In ander nieuws: het Deense WAO-beleid blijkt grotendeels geïnspireerd door het Hollandse model (maar echt tevreden is men nog niet).

Centrale bank

In Nederland kennen we al de battle tussen burgemeester Leers van Maastricht en Minister Donner. In de VS lijkt nu iets soortgelijks te ontstaan, maar dan onder economen. Glenn Hubbard, topeconoom aan de Columbia Business School, werd getipt als opvolger van Alan Greenspan als leider van de centrale bank. Uiteindelijk ging de baan naar Ben Bernanke. Hubbard slaat nu terug met dit filmpje.

(tip afkomstig van Marginal Revolution).

Update: De man in de video is toch niet de echte Glenn Hubbard, zo meldt de Washington Post. Toch jammer. Maar het blijft leuk.

Het mag niet van Donner

Dat is nu jammer. Van minister Donner van Justitie mag BISSO in Nederland geen boeteverzekering aanbieden. Dramatisch genoeg zal nu nooit blijken dat Thijs gelijk had en een dergelijke verzekering onmogelijk levensvatbaar kan zijn.

Een boeteverzekering “neemt de prikkel weg om zich aan de verkeersregels te houden”, aldus de minister. Nu is dat niet helemaal waar. Ook bij de boeteverzekering geldt immers nog steeds een eigen risico. Sterker nog, zelfs als een boeteverzekering wel zou kunnen bestaan, dan nog zou de overheid vrij eenvoudig haar effect kunnen neutraliseren. Stel bijvoorbeeld dat zo’n verzekering een eigen risico heeft van 50%. Het enige wat de minister dan hoeft te doen is de boetes verdubbelen, en de prikkels zijn weer precies hetzelfde als voorheen. En een eenvoudige methode om boetes te verdubbelen is er al, meldt de Volkskrant zaterdag: de identificatieplicht.

Sinterklaas

Regeren in een democratie, het is niet makkelijk. Burgers gedragen zich als verwende kinderen die elke dag een ijsje willen, en dan klagen als ze dikker zijn dan hun klasgenootjes. Of meer precies: niemand wil belasting betalen, maar als de overheidsschuld zover oploopt dat de stabiliteit in gevaar komt, is het ook weer niet goed.

Zoals ieder kind weet is het moment om toe te slaan daar, als de ouders het niet eens zijn. Zo zagen we de afgelopen dagen de premier in de rol van toegevelijke moeder en de minister van Financiën als strenge vader. Het lijkt erop dat mama gewonnen heeft: het is weer sinterklaas.

Cadeau’s uitdelen kan op drie manieren: lump sum, de neutrale methode waarbij je iedereen hetzelfde bedrag geeft; distortie-verminderend, waarbij je het tarief van een verstorende belasting verlaagt; en ellende-bevorderend, waarbij je alleen die groepen geld stuurt die niet werken, daarmee de relatieve beloning voor de mensen die wél iets doen verlagend.

In principe is de tweede methode het best: je deelt geld uit én vermindert een verstoring, dat is twee keer prijs. Maar het effect van dit soort maatregelen laat meestal wat op zich wachten. Lump sum uitkeringen belanden meteen in de portemonnee, en zijn daarmee een favoriet middel van politici in nood. De laatste categorie moet eigenlijk altijd vermeden worden.

Op deze criteria beschouwd doet het kabinet het dus aardig. Het afschaffen van de MEP is lump sum, de premie WW omlaag is zelfs distortie-verminderend. Alleen bij het beperken van de huurverhoging kun je je vraagtekens zetten.

Dit alles laat natuurlijk onverlet dat, als de verkiezingen geweest zijn, de hand meteen weer op de knip kan.

NedCar

Tja, NedCar. Duizenden banen op de tocht in een regio waar toch al niet zoveel gebeurt, dreigende stakingen, roep om ingrijpen. Wat valt daarover nog te zeggen?

Het sluiten van productielijnen hier en elders in Europa is ontegenzeggelijk het gevolg van het ontstaan van goedkopere alternatieven in de rest van de wereld. Waar voorheen nog grote nadelen kleefden aan productie in, zeg, Polen, is het speelveld nu min of meer gelijk. Dat leidt sommigen ertoe om het einde van de West-Europese voorspoed aan te kondigen: de Nederlandse werknemer kost zoveel dat we op den duur alle economische activiteit kwijtraken.

Maar dat is wat erg snel. Dit verhaal van econoom Ed Leamer laat zien dat de tirannie van de wereldwijde concurrentie alleen geldt voor activiteiten die verhandelbaar (contestable) zijn. Auto’s in elkaar zetten kun je iedereen laten doen, en dus kan het niet uit om daar een Nederlander voor op te laten draven, hoe sneu ook voor de Limburgers. Maar er is een perspectief: het grootste gedeelte van de economie bestaat tegenwoordig uit activiteiten die helemaal niet contestable zijn. Financiële dienstverlening, onderwijs, horeca, dat soort zaken.

En daarmee komt ook een belangrijk gegeven in beeld: wat we in Nederland doen, de samenstelling van onze economie, verandert continu. Decennia geleden sloten de textielfabrieken, de walvisverwerkende industrie, de stijfselgigant en de paard-en-wagen dealer. So it goes. We danken onze voorspoed aan het vermogen mee te gaan met een veranderende wereld en veranderende techniek.

Wat moet de regering doen? In ieder geval niet investeren, ingrijpen of zelf auto’s gaan bouwen. Over de hele wereld is zoiets nog nooit op een succes uitgelopen, om maar te zwijgen van de chantabele positie waarin je jezelf ten opzichte van buitenlandse bedrijven zou brengen. Beter is het om ontslagen werknemers te helpen met omscholen, en vooral, te helpen met het verhuizen van NedCarland naar de Randstad.