Nobelprijs voor Richard Thaler

De Nobelprijs Economie 2017 is zojuist toegekend aan Richard Thaler, als pionier op het gebied van Behavioral Economics, wegens het “integreren van economie en psychologie”. Populaire verklaring hier, meer wetenschappelijke achtergronden hier. Het Nobelcomite noemt expliciet bounded rationality (mensen gedragen zich niet altijd volledig rationeel), social preferences (hun gedrag hangt af van wat anderen doen en er van denken), en self-commitment (mensen beperken soms hun toekomstige opties uit angst dat ze zich dan niet rationeel zullen gedragen) als zijn drie belangrijkste bijdragen op dat gebied.

Thaler werd (bij mij tenminste) vooral bekend vanwege een column in het Journal of Economic Perspectives, waarin hij in elke editie een anomalie aan de kaak stelde. Die bijdragen werden gebundeld in dit boekje.

Thaler muntte het “endowment effect” (iets wat je hebt waardeer je hoger dan iets wat je niet hebt) en ontwikkelde een theorie van “mental accounting” (mensen gooien niet al hun geld op een hoop maar maken verschillende potjes voor verschillende doelen, en dat heeft effect op hun economisch gedrag). Zijn werk is ook populair in beleidskringen, vooral wegens de introductie van nudges (mensen zijn lui en dus is het een goed idee om een verstandige keuze als standaardoptie te kiezen) met dit boek. De Koninklijke Vereniging voor Staathuishoudkunde komt zelfs dit jaar met pre-adviezen over gedragseconomie. Goed getimed.

Thaler werd al regelmatig getipt als mogelijke winnaar en staat ook in ons oorspronkelijke lijstje van 18 kanshebbers van 2006, waarvan er nu dus al 9 de prijs hebben gekregen. Zelf dacht ik eigenlijk dat het nog wat te vroeg voor hem was, maar goed, de man blijkt ook al weer 72.

Nobel 2017

Maandag gaat ie weer vallen. De Nobelprijs Economie (en ja ja, we weten inmiddels dat het geen echte Nobelprijs is). De aankondiging vindt dit jaar merkwaardig genoeg plaats om 11:45. Hier kunt u alvast warmlopen voor de livestream. Trouwe lezers weten al dat we ieder jaar een poging doen de winnaar te voorspellen. Dit jaar alweer voor de twaalfde keer.

Best leuk om het lijstje kanshebbers van 2006 er nog eens bij te pakken, de allereerste voorspelling:

Alchian, Baghwati, Demsetz, Diamond, Dixit, Fama, French, Hart, Holmstrom, Jorgenson, Maskin, Milgrom, Myerson, Krugman, Thaler, Tullock, Williamson, Wilson.

Van het toenmalige lijstje van 18 kandidaten hebben inmiddels 8 de prijs gekregen (Diamond, Fama, Hart, Holmstrom, Maskin, Myerson, Krugman, Williamson). Alchian en Tullock zijn niet meer. French ligt niet voor de hand nu Fama hem al heeft. Blijven er nog 7 kandidaten over.

Clarivate Analytics (voorheen Thomson) heeft ook weer een lijstje kanshebbers: Camerer/Loewenstein, Hall, en Jensen/Myers/Rajan. Geen van de drie combinaties lijken me heel erg voor de hand liggen.

Vorig jaar noemden we al Blanchard, omdat macro misschien wel weer eens aan de beurt was. Maar blijkbaar vond het Nobelcomite, na Jean Tirole, twee Fransen achter elkaar toch iets teveel van het goede. Misschien dat Blanchard dan dit jaar mag. En anders? Zoals u al weet begint het zo langzamerhand toch wel een schandaal te worden dat Avinash Dixit nog nooit gewonnen heeft. Qua voorspelling zouden we dus ook gewoon weer terug kunnen naar die eerste voorspelling van 11 jaar geleden, toen we Dixit en Baghwati tipten, voor het vakgebied internationale handel. En als de prijs naar dat vakgebied gaat zouden Grossman en Helpman, de tip van vaste lezer Bart, ook een mogelijkheid zijn.

Beschadigde goederen

Bij mijn colleges Industriële Organisatie heb ik het graag over Damaged Goods, het inmiddels klassieke artikel van Deneckere en McAfee. Het verhaal? In 1990 introduceerde IBM een goedkopere versie van zijn laserprinter. Slechts half zo snel, maar wel veel goedkoper. Het Amerikaanse PC Magazine ontdekte echter dat de twee printers volstrekt identiek waren. Behalve dan dat in de goedkope versie een aantal extra chips zaten, met als enige functie de printer te vertragen. De fabrikant had dus bewust zijn product beschadigd, om het tegen een lagere prijs te kunnen verkopen.

Dat klinkt vreemd maar is het niet. Op die manier kon IBM een nieuw lager marktsegment aanboren, terwijl de goedkopere printer juist door die vertraging niet echt aantrekkelijk was voor het hoge segment. Klassiek gevalletje tweedegraads prijsdiscriminatie dus.

Een andere persoonlijke favoriet komt uit een artikel van McAfee. Destijds verkocht Sharp in de VS twee DVD spelers. Met de goedkope kon je alleen DVDs met de Amerikaanse NTSC standaard (480 beeldlijnen) afspelen, de dure kon ook de Europese PAL standaard aan (576 beeldlijnen). Het enige verschil tussen beide apparaten bleek de afstandsbediening. In de goedkope versie was daar een ander plasticje op gezet, waardoor het knopje om om te schakelen naar PAL niet meer te zien was. Als je met een zakmes dat extra stukje plastic weer weg sneed kwam het bewuste knopje weer tevoorschijn, en had je dus een volledig functionerende dure editie.

Terug naar de actualiteit. Tesla verkoopt zijn elektrische auto’s in twee uitvoeringen: met een capaciteit van 60kWh en met een capaciteit van 75kWh. Maar u voelt hem al aankomen. Beide versies hebben precies dezelfde batterij. Alleen wordt de capaciteit van de 60kWh softwarematig beperkt. Dat werd dit weekend nog eens extra duidelijk toen iedereen die in Florida moest evacueren met een 60kWh Tesla plotseling tijdelijk een capaciteit van 75kWh bleek te hebben. Tesla blijkt dat dus zelfs op afstand te kunnen regelen. Zie hier voor de eerste melding en hier voor meer analyse.

Het reuzenrad

Hier om de hoek, vlak bij de waterkant, staat een reuzenrad te draaien. Het tilt je voor een tientje tot ongeveer halverwege de kantoorgebouwen die ernaast staan. Toch is het uitzicht niet slecht, en loopt de attractie best aardig. Een stukje Neerlands trots, gebouwd door een bedrijf in Vlodrop.

Dit vredige tafereel werd onlangs verstoord door de gemeenteraad, die het nodig vond om het terrein rondom het rad opnieuw te veilen. De winnaar was een andere partij, die van plan was om op dit stukje land, jawel, een reuzenrad uit te baten.

En zo kwamen we terecht in de mooie situatie van de enkele koper en de enkele verkoper. Allicht is het voor alle partijen beter om het oude rad te laten staan en een goede prijs te maken, maar wat is een goede prijs? Zoals we eerder schreven op deze site, in een dergelijk geval is het maar de vraag of je meer hebt aan economie of psychologie. Het is een kwestie van goed onderhandelen.

En dat deden de partijen. Het rad wordt donderdag afgebroken, stelde de krant maandag. We wilden toch al liever een kleiner rad, had de koper de dag ervoor laten optekenen. Bekende zakenlui bemoeiden zich met de zaak; de gemeenteraad sprak dreigende woorden. Inmiddels werden de graafmachines al in gereedheid gebracht.

Totdat gisteravond, uren voor de deadline, het rad van eigenaar wisselde. Voorspelbaar, maar de quotes na afloop zijn kostelijk. “Het was niet makkelijk”, aldus de koper. “Er is in deze stad nog niet eerder een reuzenrad verkocht.” Een gemeenteraadslid wil een commissie om deze toestand in de toekomst te voorkomen. En de verkoper gaf toe dat hij, ondanks zijn sloopplannen, al het personeel in dienst had gehouden.

Hier komt de storm

Buiten vliegt een vuilnisbak door de lucht. Het strand is overgenomen door de zee en op de kustweg voor ons huis ligt een boom. De zware tropische cycloon Hato trekt langs Hongkong en hoewel we comfortabel binnen zitten, is het goed voor te stellen dat de schade buiten aanzienlijk moet zijn. Als de wind later op de dag weer gaat liggen, begint meteen het opruimwerk. De boom wordt in stukken gezaagd en afgevoerd, het strand ontdaan van de aangespoelde troep. De vuilnisbak blijft spoorloos.

Hoe groot is de schade van zo’n langstrekkende tyfoon? Uiteraard is er van alles stuk, hoewel de fysieke verwoesting uiteindelijk mee lijkt te vallen. Dankzij een uitgebreid waarschuwingssysteem wist iedereen ver van tevoren dat de storm eraan kwam. Maar daardoor heeft de economie in stad ook een dag lang stilgelegen. Ik kreeg om 7 uur een SMS dat ik niet verwacht werd op mijn werk (alweer). De straten waren uitgestorven, de winkels dicht. In de krant komen de volgende ochtend experts aan het woord die het erop houden dat er tussen een halve en een hele dag BBP verloren gegaan is.

Maar dat lijkt wat simpel. Het is goed mogelijk dat het bruto binnenlands product juist stijgt als gevolg van de storm. Er zijn relatief weinig activiteiten die afgelast zijn in plaats van uitgesteld, en de opruim- en herstelwerkzaamheden leveren een hoop extra productie op. Dat is een goede les voor degenen die BBP als maat voor de welvaart gebruiken, want van het herstellen van iets dat er gisteren nog stond maakt je netto niet veel beter af.

Maar hoe groot is het effect of productie dan precies? Toen vijf jaar geleden New York werd geraakt door superstorm Sandy, konden economen van de Fed later maar moeilijk een effect in de Amerikaanse BBP-groei ontdekken. Er zit al zoveel ruis in de groei dat een storm meer of minder daar niet veel aan verandert. Wellicht dat de gevolgen beter in beeld komen als we kijken naar het gemiddelde effect van een heleboel stormen. Interessant genoeg bestaat er inderdaad werk van twee Amerikaanse economen die data over alle tropische cyclonen tussen 1950 2008 combineren met gegevens over economische groei tijdens, en na, iedere storm.

Daaruit blijkt dat de gevolgen van een cycloon aanzienlijk, negatief, en langdurig zijn. Tot 15 jaar na de gebeurtenis is de groei lager dan in het geval er geen storm geweest zou zijn. Zie de grafiek hieronder, met op de verticale as de intrigerende eenheid BBP per persoon per meter per seconde (die laatste twee gaan over de windsnelheid).

Achterin het artikel staat een tabel met de potentiële economische groei van verschillende landen, als er nooit meer een storm langs zou komen. Hongkong zou, volgens dit lineaire model, met 14% in plaats van 4% per jaar kunnen groeien. Dat lijkt wat gortig, en misschien wordt hier een lijntje iets te ver doorgetrokken. Maar zeker zullen we het toch niet weten. Zondag komt de volgende tyfoon.

Golden Hill

Gedurende zo’n 40 jaar in de zeventiende eeuw lag op de zuidpunt van het eiland Manhattan de Nederlandse stad Nieuw Amsterdam. Tijdens één van de talrijke Nederlands-Engelse oorlogen verloren we dit gebied aan de Britten. Op andere continenten veroverden we juist terrein, waardoor men soms zegt dat Nieuw Amsterdam is geruild voor Suriname en het eiland Run.

Hoe dan ook, onder Engels bewind waren er nog behoorlijk wat Nederlanders in (inmiddels) New York. Dat zij hun sporen in de stad hebben achtergelaten is bekend; in de bebouwing en zelfs nog in de taal, zoals in het mooie New Yorkse woord stoop (voor, inderdaad, de stoep).

Ik vertel dit allemaal als achtergrond bij het leukste boek dat ik deze vakantie las, Golden Hill van de Brit Francis Spufford. Het boek speelt in 1746, als New York al zo’n 80 jaar Brits is, dertig jaar voor de onafhankelijkheid. Het is een boek voor Nederlanders en economen, en zeker voor mensen die allebei zijn. Het grote plot draait om geld, en de manier waarop dat tussen Londen en de kolonie verplaatst wordt. Er is geen centrale bank in New York, een gebrek aan edelmetaal en toch wordt er fors handel gedreven. Hoe dat allemaal werkt (en niet werkt) is fascinerend en geeft aanleiding tot grote plotwendingen. Zie hier voor een voorproef. Dat vertrouwen een essentiële rol speelt in geldzaken is in de 18e eeuw een stuk duidelijker dan vandaag. De economische logica in het boek is prima in orde, net zoals in Red Plenty, van dezelfde auteur zeven jaar geleden.

En dan de Nederlanders. Ze spelen een grote rol in het zakenleven van New York in 1746, en de beschrijvingen van onze landgenoten zijn treffend. De manier waarop een humoristisch Sinterklaasgedicht compleet verkeerd valt bij het slachtoffer is uit het leven gegrepen.

Een aanrader dus, voor wat er nog rest van de zomer. Wie liever Nederlands leest kan wachten op de vertaling, die komt in November. Mooi op tijd voor Sinterklaas.

Microeconomics: The Musical

Eerder dit collegejaar mocht ik weer het hoorcollege verzorgen voor het basisvak Microeconomie (lokaal beter bekend als Micro 1). Omdat je elk jaar toch iets nieuws moet verzinnen, was ik elk college begonnen met een stukje muziek voor als de studenten binnen druppelen, uiteraard met directe relevantie voor de stof van die week. Bijgaand voor wie het leuk vindt het volledige overzicht, ook verkrijgbaar als Spotify playlist. Wie suggesties heeft voor volgend jaar, mag het zeggen.

Topic

Song

1. Demand and Supply

Amos Lee; Supply and Demand

2. Utility maximization

Spice Girls; Wannabe

Queen; I Want it All

3. Individual Demand

Jessie J; Price Tag

4. Production, returns to scale

ABC; Many Happy Returns

5. Guest lecture: Savings

Fleetwood Mac; Don’t Stop (Thinking About Tomorrow)

6. Costs, Perfect Competition

Jennifer Lopez; My Love Don’t Cost a Thing

7. Perfect comp, Monopoly

Pet Shop Boys; Opportunities (Let’s Make Lots Of Money)

8. General Equilibrium

Rolling Stones; You Can’t Always Get What You Want

Marsmonopolie

Over een jaar of tien is de ruimtevloot van SpaceX zover dat een vakantie naar Mars er eindelijk in zit. Althans, dat is de conclusie van dit enerverende stuk over de plannen van Elon Musk en zijn rakettenfabriek. Misschien nog wel opwindender is het geplande prijskaartje: voor een kleine 2 ton (USD) or less kunt u naar de rode planeet.

Ik trapte er zelf ook even in, door uit te rekenen of ik op tijd het kapitaal bij elkaar kon hebben. Maar de ingenieur Musk geeft hier waarschijnlijk zijn mening over de verwachte de kostprijs van een ritje naar Mars. Nog afgezien van de onvermijdelijke tegenvallers de komende 10 jaar lijkt het erop dat SpaceX in 2027 de enige aanbieder van reizen naar Mars zal zijn. Een ruimtemonopolist, dus, die zich goed op de hoogte zal stellen van de vraagcurve naar zijn product. Reken er maar op dat die 2 ton een paar keer over de kop gaat.

Statistiek in tijden van computers

Even een korte econometrische excursie op deze economie-site. De praktische wetenschap van de statistiek, in de 19e eeuw begonnen door onder meer de Belg Quetelet (smulpapen kennen zijn index), werd tot de jaren ’50 steeds meer een tak van de zware wiskunde. Met de opkomst van de computer en steeds grotere datasets draaide de focus weer naar de praktijk. Zo ongeveer als in deze figuur:

Ik haal deze wijsheid (en de figuur) uit Computer Age Statistical Inference, een dikke pil die als geroepen komt voor gevallen econometristen zoals ikzelf, die hopen eindelijk eens uit de hoek linksonder te ontsnappen. Het is moeilijk om auteurs te vinden die een beter boek over dit onderwerp kunnen schrijven dan Efron en Hastie. Had ik al gezegd dat het gratis te downloaden is?

Tja, dat is publiceren in tijden van computers. Het blijft een wonderbaarlijk fenomeen. [via Diebold]

Economentaal

Bas Haring schrijft op MeJudice dat economische inzichten het beste aan de man gebracht kunnen worden met behulp van woorden, in plaats van wiskunde. Wiskundige modellen en statistiek hebben een rol, maar zouden niet leidend moeten zijn. Simpele inzichten kunnen beter door tekst worden overgebracht.

Dat doet denken aan de campagne van Wereldbankeconoom Paul Romer tegen “mathiness”, waarmee hij de praktijk aanduidt om wiskunde te gebruiken om wazige ideeën te laten lijken op harde wetenschap. Daarbij ergert hij zich vooral aan het verschijnsel dat verschillende economische scholen voortbestaan, ieder met een eigen waarheid en een eigen model, zonder dat er zicht is op een eindoordeel.

Daar konden nog wel eens problemen van komen, en inderdaad: lees hier Tim Harford over de rel die rondom Romer ontstond toen hij probeerde de economen van de Wereldbank bij te scholen. Een verrassende wending is dat Romer zich in dit geval niet boos maakte om de wiskunde, maar juist om het nietszeggende proza van de Bank. Daar had hij trouwens wel gelijk in: dit taalkundige rapport laat mooi zien hoe de Wereldbankrapporten over de jaren steeds waziger werden. Desondanks is Romer, als dank, uit zijn managementfunctie ontheven.

Mooie boel: wiskunde maakt het te moeilijk, en ook in de tekst kunnen economen niet altijd overreden. Al eerder meldden we dat Paul Krugman tot vergelijkbare inzichten kwam. Dat bericht eindigt met wat optimistische ideeën over mogelijke oplossingen. De pessimistische invalshoek is dat er nu eenmaal goede en slechte economen zijn, en dat voor meesterschap een zeldzame combinatie van talenten nodig is. De rest van de beroepsgroep moet helaas voortploeteren, in moeilijk te begrijpen tekst of vergelijkingen.