Internationale handel – eco.nomie.nl

Buitenlanders aan het werk

Op radio 1 hoorde ik Andries Tunru vertellen dat hij alle verkiezingsprogramma’s gelezen had en in dat van de ChristenUnie het mooiste getal had gevonden. Ik zocht het thuis na en het klopt:

Voor onze consumptiemaatschappij is per Nederlander 1,8 fte arbeid in niet-Westerse landen nodig…
pagina 9

De comedian ging onmiddellijk aan de haal met het idee dat hij een persoonlijke hardwerkende buitenlander had die al zijn aankopen moest maken, goeie grap (en soms klopt het echt). Maar is dit cijfer correct? Helaas doet de partij niet aan bronvermelding en makkelijk te googlen is het getal ook niet.

Hoe zou je het berekenen? Als je weet hoeveel Nederland importeert en een idee hebt hoe lang men in het buitenland bezig is om spullen te maken, kun je een slag slaan. Eens kijken naar de verhouding met China, het land buiten Europa waar we de meeste goederen vandaan halen.

Ik pak de goedereninvoer uit China en de doorvoerhaven Hongkong (CBS) en de arbeidsproductiviteit per Chinees (ILO). Even de eenheden gelijk maken en je vindt

import china + HK	49,603,000,000	euro (2020)
china productiviteit	15,038	USD (2010) / persoon
(productiviteit met huidige prijzen)	1.18	VS GDP deflator 2020/2010
(productiviteit in euros)	1.20	USD / euro
china productiviteit	14,817	euro (2020) / persoon
import / productiviteit	3,347,804	Chinezen nodig
inwoners NL	17,475,908	Nederlanders
Chinezen aan het werk	0.19	Chinezen / Nederlander

Bijna een Chinees per vijf Nederlanders – dat is een cijfer waardoor de 1,8 van de ChristenUnie wat mij betreft aan geloofwaardigheid wint. Uit andere landen importeren we weliswaar minder, maar daar is de productiviteit ook een stuk lager. Dezelfde berekening levert ook al 0,03 Indiërs en 0,02 Nigerianen per Nederlander. Nog zo’n 200 landen te gaan, en we zitten al op 0,24 buitenlandse fte per persoon.

Een fascinerende manier om naar de internationale handel te kijken (alweer). Maar is het ook informatief? Om een en ander in perspectief te zien moet je misschien opmerken dat Nederland de helft van de geïmporteerde goederen meteen weer uitvoert. En, belangrijker, Nederlanders werken ook voor mensen in het buitenland. De uitvoerwaarde van Nederlandse goederen en diensten is meer dan de helft van ons bbp; met dezelfde logica kun je dus stellen dat de helft van alle Nederlanders bezig is een buitenlander van consumptie te voorzien.

Misschien nog wel belangrijker is hoe het verkiezingsprogramma verdergaat:

… vaak tegen lage lonen en onder erbarmelijke condities. Dit is niet vol te houden.

Ik ben tegen lage lonen en erbarmelijke condities, laat dat duidelijk zijn, maar de suggestie dat de 1,8 te hoog is om vol te houden lijkt me niet helemaal waar. Het getal is een verhouding van productiviteiten en die lopen wereldwijd nou eenmaal sterk uiteen. Dat wil niet zeggen dat handel slecht is voor andere landen, het is vaak de manier om de productiviteit wat te verhogen.

Maar goed, daar mag u volgende week over stemmen. Voor nu is het vooral een fascinerend getal.

Brexit NTBs

Sinds de regering-Trump weten we weer wat handelstarieven zijn: belastingen op import die de handel ontmoedigen en daarmee de eigen industrie moeten beschermen. Naast die tarieven kennen economen ook non-tariff barriers oftewel NTBs: hindernissen op het pad van de handelaar die een andere vorm aannemen, maar net zo ontmoedigend kunnen zijn.

Een onbedoelde NTB is onzekerheid over regels. Wie niet zeker weet hoe de handel uiteindelijk uitpakt, zal minder geneigd zijn om eraan te beginnen. Dat probleem speelt vaak rond ontwikkelende landen, waar de regelgeving (en de uitvoering ervan) nog onduidelijk is.

Maar niet alleen bij opkomende landen. Op dit moment is er ook de nodige onzekerheid rond handel met het Verenigd Koninkrijk – uw weet wel, door de Brexit. Verstandig dus dat Nederlandse exporteurs even rustig aan doen met de orders uit het VK.

De Britse tegenpartij is het er niet mee eens…

I feel the need to share this with you. Not everyone will agree my attitude but I’m sick of this crap. This is a sequence of emails this evening with a Dutch plant wholesaler. pic.twitter.com/zKqBGMMvlt
— Robin Redmile-Gordon (@WhatNowDoc) December 16, 2020

Kilogrammen

Als trouw lezer van “Alles van CBS” ben ik gewend om inderdaad van alles aan mij voorbij te zien trekken. Meestal is de kop van het bericht genoeg, soms lees ik door voor de leuke weetjes, maar af en toe komt het voor dat een statistiek me niet meer loslaat.

Dit bericht van vorige week spookt nog steeds door mijn hoofd. De nijvere statistici blijken bij te houden hoeveel goederen ons land binnenkomen en weer verlaten, als onderdeel van de internationale handel. Handelsstatistieken, nogal wiedes zegt u terecht, maar wist u dat ze dat ook doen in termen van gewicht? Kijk naar onderstaande figuur (bron) en verwonder.

We zien hier dat jaarlijks 604 miljard kilogram goederen het land bereikt. De uitgaande stroom bedraagt 545 miljard kilo. Een gedeelte van de goederen is slechts op bezoek, en vormt de doorvoer of wederuitvoer (midden, zo’n 300 mrd kg). Er blijft 296 miljard kilo achter (17,330 kilo per Nederlander!) maar we voeren ook 226 miljard kilo eigen product weer uit.

Het fascinerende is dat er dus jaarlijks 59 miljard kilo meer materiaal ons land binnenkomt dan er uitgaat. Stel, het betrof louter hardsteen, dan konden we er een berg van 282 meter van bouwen, niet veel kleiner dan de Vaalserberg. En dat jaar na jaar. Waar zouden al die spullen blijven?

Nee wacht – dit is alleen de handel. Als we wijn importeren uit Frankrijk en het vocht via de afwatering ons land weer verlaat, dan staat het wel bij de import maar niet bij de export. Idem voor verstookte brandstof – die trouwens een wonderlijk groot aandeel van de vervoerde kilo’s blijkt te zijn. We kunnen dus niet zien hoeveel materiaal er jaarlijks in Nederland bijkomt.

Waarom houdt het CBS het gewicht bij? Het lijkt geen nuttige economische indicator. Maar in het bijbehorende paper staat een goede reden: de toegevoegde waarde per kilo product van Nederlandse uitvoer is 20 keer zo hoog als die van de doorvoer. Het beslag op de infrastructuur van beiden is gelijk, en de externe effecten (vervuiling, geluid) ook. Dat leidt tot interessante overwegingen.

Nog even rekenen. Hoe verhoudt de totale goederenstroom zich tot het water dat door de Rijn stroomt? Met het huidige volume bij Lobith gaan er in iets meer dan drie dagen evenveel kilo’s door de Rijn als de hele jaarlijkse handelsstroom door Nederland.

Wat kost dat nou, zo’n boycot?

In het verlengde van het bericht van Thijs, eerder vandaag: Nederlandse media melden dat die boycot ons een half miljard zou kosten:

Bedrijven voerden vorig jaar namelijk voor een kleine vijfhonderd miljoen euro uit aan goederen, die nu uit het land worden geweerd.

Die schade is dus schromelijk overdreven. De totale waarde van goederen die naar Rusland ging, was een half miljard; als Rusland ze niet meer wil betekent dat nog niet dat we al die kaas, peren en wrongel dus maar weg moeten gooien. Allicht dat we ze elders nog van de hand kunnen doen. In een ideale wereld met volledige mededinging zou het effect zelfs nihil zijn. Ga maar na: Rusland koopt zijn peren nu gewoon van buiten de EU, de totale wereldperenvraag blijft onveranderd, het aanbod ook en dus is er geen enkel effect op de wereldperenprijs en daarmee op de positie van de Nederlandse perenboer te verwachten.

Sancties

De Russen willen geen vlees, vis, fruit en zuivel meer uit Nederland en 27 andere landen. Deze sancties zijn een straf voor de eerdere sancties tegen Rusland zelf, waarbij de verkoop van wapens aan banden werd gelegd. Nou is het best waar dat Nederlandse telers hier last van hebben, maar straffen door minder van ons fruit af te nemen is toch een beetje merkwaardig.

Internationale handel betekent dat wij een gedeelte van onze productie aan de Russen leveren, en zij een gedeelte van hun productie aan ons. Daar worden we beiden beter van. Nu wil Rusland ons dwars zitten; je zou zeggen dat zoiets het best kan door te stoppen met het leveren van hun eigen productie. Dit is het soort van sanctie dat bijvoorbeeld aan Noord Korea wordt opgelegd, en eerder ook aan Rusland zelf . Maar in plaats daarvan besluiten de Russen onze productie te weigeren, terwijl we gewoon door kunnen gaan met het invoeren van Russische producten. De Russische douanebeambte ziet de stroom appels en peren die het land inging verdwijnen, terwijl het gas gewoon door blijft stromen naar het Westen. Wie is hier nu slechter af?

Nou ja, de fruitteler dus. Die kunnen we helpen door de hoeveelheid schoolfruit nog eens op te voeren. Een geluk bij een ongeluk dat de Russen vooral gezond eten boycotten.

Maar wacht even – tegenover elke goederenstroom staat een geldstroom de andere kant op. Door de Russische sancties neemt het (toch al ruime) overschot op de lopende rekening van Rusland nog verder op. Is dat dan niet erg?

Nee, zou ik zeggen. Als Rusland een groter overschot gaat draaien komt dat terecht in Russische tegoeden in het buitenland. Hoe hoger die zijn, hoe beter het werkt als die tegoeden bevroren worden.

Outsource jezelf

Een geweldig verhaal deed deze week de ronde op het internet, zie hier. Een programmeur bij een groot Amerikaans infrastructuurbedrijf blijkt al geruime tijd zijn eigen baan (salaris: $250.000 per jaar) te hebben uitbesteed aan een Chinese programmeur in Shenyang:

Bob was paying a Chinese firm about $50,000 a year to do his work, then spent the day surfing the web, watching cat videos and updating his Facebook page.

Hoe lang dat dealtje al liep is onduidelijk, want “de log-files gaan maar een half jaar terug”. Al een behoorlijke tijd dus. Inmiddels was de baas meer dan tevreden over het geleverde werk:

Quarter after quarter, his performance review noted him as the best developer in the building.

Een en ander kwam aan het licht toen het bedrijf beveiliger Verizon inschakelde wegens verdachte activiteit op het netwerk, zie hun oorspronkelijke bericht.

De cruciale vraag is natuurlijk waarom de werkgever zelf niet op het idee is gekomen om het werk van deze programmeur uit te besteden en dus 80% te besparen. En of ze dat nu wel gaan doen.

En nog bedankt

Nederlandse kinderen hebben het erg getroffen, houd ik de mijne regelmatig voor. Stabiliteit, rijkdom, vrijheid – kom er maar eens om in de rest van de wereld. Veel indruk maakt het niet, maar sinds deze week kan ik zoon- en dochterlief om de oren slaan met dit artikel in The Economist. Daarin wordt bevestigd dat Nederland het op-zeven-na-beste land is om ter wereld te komen, en zelfs het beste in de eurozone. Hoewel het gevaar natuurlijk groot is dat mij vervolgens wordt nagedragen dat we niet bijtijds naar de nummer één, Zwitserland, zijn verhuisd.

Waarom is Nederland zo geweldig? The Economist leidt het af uit onze rijkdom, goede gezondheid, tevreden bevolking. Een logische vraag is vervolgens of andere landen zouden moeten proberen om meer op Nederland te lijken. Hoewel dit idee lang een pijler onder ons buitenlands beleid is geweest, is het maar de vraag of een wereld vol Nederlanden überhaupt mogelijk zou zijn. Het antwoord luidt waarschijnlijk nee, blijkt uit een leuk paper dat ster-econoom Acemoglu en twee coauteurs vorige maand lieten verschijnen (een korte versie staat op VoxEU).

De crux van het verhaal is dat landen niet geïsoleerd van elkaar bestaan. Met name op het gebied van de technologische vooruitgang zijn er veel externaliteiten tussen landen onderling. Van de techniek die het leven in Nederland zo aangenaam maakt komt maar een klein gedeelte uit ons land zelf. Veel kennis krijgen we, min of meer gratis, uit de rest van de wereld. Acemoglu probeert vervolgens aan te tonen dat het ontwikkelen van nieuwe kennis geremd wordt als een land teveel nivelleert. Een groot sociaal vangnet vermindert de prikkels voor ondernemers, uitvinders en investeerders, omdat de opbrengst van hun risico en werk (relatief, ten opzichte van gewone werknemers) te klein is. Als dat klopt, kan het dus zo zijn dat het land met de snelste technologische vooruitgang wel het rijkste is, maar niet per se het prettigste om in te wonen. Terwijl dat land tegelijkertijd ook zorgt voor de rijkdom en ontwikkeling van meer prettige, egalitaire, landen.

Het is duidelijk waar dit verhaal naar toe gaat. In onze wereld is het land dat het verst is qua technologische ontwikkeling, tevens één van de meest harde landen op sociaal-economisch gebied. De Verenigde Staten staan slechts zestiende op het lijstje van The Economist, je kunt nog beter geboren worden in België. Maar zonder de VS, zegt Acemoglu, geen Zwitserland, Denemarken en Nederland. We kunnen niet allemaal Scandinaviërs zijn.

Is het waar? Er zijn, naast het harde kapitalisme, vast nog wel andere aspecten van het Amerikaanse leven die meehelpen aan de technologische ontwikkeling. En wellicht zitten uitvinders nou eenmaal graag bij elkaar, en zijn ze toevallig in Amerika verzeild geraakt (Acemoglu is Turks). Maar het is niet te ontkennen dat we hier in ons land met name zo rijk zijn door de inspanningen van anderen, en dat ons geluk mede wordt veroorzaakt doordat het zo moeilijk is om technologie voor jezelf te houden. En dat de wens van de Amerikanen om overal het beste in te zijn ertoe leidt dat anderen hen voorbijstreven in geluk, is goedbeschouwd een beetje tragisch.

Windhandel

Deze week stond er plots een mevrouw voor de deur die probeerde mij Eneco HollandseWind aan te smeren. Zij kwam met de volgende argumenten:

Energie uit Nederland halen is veel goedkoper dan het uit het buitenland te importeren, zoals andere maatschappijen doen. Dan moet je immers invoerrechten betalen.
En zeg nu zelf, energie uit Nederland halen is toch sowieso beter.
Met HollandseWind liggen uw energietarieven voor de komende 3 jaar vast. En dat is gunstig, want iedereen weet dat door de huidige economische crisis de energieprijzen zullen stijgen.

Ik probeerde nog iets te mompelen over interne markt, over dat ik toch liever het uitzicht in Noorwegen verpest zie door windmolens dan dat in Nederland en over dat crisis doorgaans minder energievraag en dus lagere prijzen betekent, maar ik kreeg de indruk dat ze toch niet echt zat te wachten op een inhoudelijke discussie op basis van economische argumenten.

De suggestie dat HollandseWind reuzegoedkoop is omdat het 108 euro korting kan opleveren afhankelijk van de gemiddelde windsnelheid is natuurlijk ook ietwat misleidend. Uit de kleine lettertjes blijkt dat je bij HollandseWind 1,1 cent per kWh meer betaalt dan bij Ecostroom 3 jaar vast, wat vast ook heel milieu is (zie hier en hier). Bij een gemiddeld verbruik van 3350 per jaar, waar Eneco van uit gaat, ben je dan in 3 jaar 110 euro duurder uit. Grappig dat dat vrijwel gelijk is aan de maximale “korting” die je kan krijgen.

Wereldhandelgroeivertragingsverschillen

Gisteren meldde de OECD dat de wereldhandel in het tweede kwartaal minder sterk is gestegen dan in het eerste. Even opletten nu: de stijging is minder sterk dan die was, maar de wereldhandel groeit dus nog steeds. Is deze subtiliteit aan Nederlandse journalisten besteed? Natuurlijk niet.

Wereldwijde handel sterk gedaald.

koppen nu.nl en Volkskrant gretig. Nee, dan het NRC. Die slaat wat door naar de andere kant en gaat enthousiast tweede afgeleides vergelijken:

De exportgroei [van de VS] daalde iets minder [dan de importgroei].

Ik heb er lang over nagedacht waarom dit een interessant dan wel relevant gegeven zou kunnen zijn, maar ik ben er niet uitgekomen. Dat wereldwijd (goed, G7 plus Brics, maar dat is haast hetzelfde) de exportgroei minder sterk daalt dan de importgroei (wat ook uit het artikel blijkt) is sowieso wat moeilijk plaatsbaar: wereldwijd zou immers toch moeten gelden dat wat er uit gaat er ook weer in komt, als u begrijpt wat ik bedoel. Verder lijkt deze journalist het wel ongeveer te begrijpen, maar in de laatste zin van het bericht gaat het toch nog mis:

Het enige andere land naast China dat ook meer heeft gehandeld is Brazilië. Daar bedroeg de importgroei 11,2 procent, waar in het eerste kwart van het 2011 een toename van 5,7 werd genoteerd.

Fout. Brazilië en China zijn niet de enige landen die meer hebben gehandeld, het zijn de enige landen die meer meer dan eerst hebben gehandeld. Of zo.

Suikerfeest

In de min of meer vrije economie van de Verenigde Staten is er in ieder geval één product waarvan de consument door een kleine groep producenten in de tang wordt genomen. De markt voor suiker is al sinds 1812 “beschermd” waardoor producenten meer dan de wereldmarktprijs krijgen. Dat heeft allerlei maffe gevolgen, bijvoorbeeld dat Coca Cola in thuisland Amerika slechter smaakt dan in Europa omdat er geen suiker maar mais inzit (echt waar!).

Maar lachen om deze toestand is voor Europeanen geen goed idee. Lees dit artikel in de New York Times voor een beschrijving van de situatie op de Europese suikermarkt waar alles nog tien keer erger is. Uiteraard doet de EU ook aan subsidies en quota. En dat leidt tot de gebruikelijke verstoringen (Finland, jawel, Finland breidde de productie van suiker uit na een stelselhervorming) en een heleboel fraude. En de rechtbanken zijn er maar druk mee.

One 2004 case in the Netherlands involved a Belgian company that mixed sugar with dried peas. The peas could later be easily separated out, leaving only the sugar. A Dutch court rejected the company’s argument that this was a processed food subject to lower tariffs.

Verspilling, we hadden het er al eerder over. Behalve een beperkt aantal boeren zou heel Europa beter af zijn als we hier eens mee op zouden houden.