Maand: november 2007

Betaald worden buiten de spits

De ANWB, het bedrijfsleven, gemeenten en natuur- en milieuorganisaties komen gezamenlijk met een nieuw plan om te experimenteren met de kilometerheffing […] Voorgesteld is om zo?n 100.000 forenzen op drukke wegen niet te laten betalen, maar juist te belonen als zij de spits mijden. […] Ook moet er een aparte proef komen met leaserijders, die eveneens geld krijgen als zij op drukke uren niet de weg opgaan,

zo meldt onder meer het AD. Sympathiek idee natuurlijk. En beter nog, het werkt ook nog eens. Logisch, want elk plan waarin de automobilist er financieel beter van wordt om de weg in de spits te mijden, zal leiden tot minder aanbod van verkeer en dus minder files.

Toch is het maar de vraag of dit de meest ideale oplossing is. Op de lange termijn wordt autobezit op deze manier gestimuleerd. Immers: de autobezitter die de file mijdt, krijgt geld. De autoloze burger die de trein pakt, krijgt die compensatie waarschijnlijk niet. Voor die autoloze burger wordt het dus aantrekkelijker om ook een auto aan te schaffen en buiten de spits de weg op te gaan. Een systeem waarin automobilisten moeten betalen om tijdens de spits de weg op te gaan, heeft dat ongewenste effect niet.

Het doet een beetje denken aan het beleid van veel bedrijven met te weinig parkeerruimte. Vaak krijgen in zo’n geval werknemers die het verst weg wonen, het eerste recht om van een parkeerplaats gebruik te maken. Dat klinkt eerlijk, maar uiteindelijk stimuleert het werknemers alleen maar om verder van hun werk te gaan wonen. En daar wordt niemand beter van.

Ontslagrechters

Ward schrijft:

“Er zijn verschillende bezwaren tegen de nieuwe ontslagregeling (zie ook prof. Kleinknecht vanochtend in NRC.Next vanochtend [helaas niet online]) sommige terecht, de meesten – in my humble opinion – onterecht. De FNV heeft een nieuwe reden gevonden waarom ontslag toch echt via de rechter moet gaan…. “de functie van rechters wordt uitgehold”. Daarom worden de kantonrechters opgeroepen om naar een grote manifestatie te komen in Maastricht en Eindhoven, ze zijn immers “lotgenoten”.

Volgens dezelfde redenering zou de overheid direct moeten stoppen met het terugdringen van criminaliteit. Dit doet de vraag naar rechters ook afnemen. Ben benieuwd wat de FNV hiervan vindt.

Het valt nog te bezien of de kantonrechters zich echt zorgen maken om hun baan en komen protesteren, deze beroepsgroep staat er in ieder geval niet om bekend.”

Sonja Bakker meets Behavioral Economics

Behavioral economics erkent dat mensen soms commitment-problemen hebben. Ze willen wel afvallen, heus, maar als er weer iets smakelijks voorbij komt, dan blijft er van dat voornemen weinig over.

Hoe lossen we dat op? Door nu een verplichting aan te gaan waardoor het in de toekomst minder aantrekkelijk wordt om te zondigen, bijvoorbeeld. Stel u wilt per week een kilo afvallen. Dan kunt u nu een contract tekenen waarin u belooft om 500 euro te betalen voor elke week dat dat niet lukt. Bijvoorbeeld. Al is het maar aan een goed doel. Als er na het tekenen van zo’n contract weer een jarige collega voorbij komt met een slagroompunt, dan bedenkt u zich wel drie keer.

Een econoom en een jurist van Yale gaan het plan in de praktijk brengen. In december gaat de website stickk.com in de lucht. Daar kunt u dergelijke contracten aangaan met familie, vrienden en collega’s. Hoe het er allemaal in de praktijk uit gaat zien, is nog een beetje onduidelijk. Zie ook hier.

Herengrachtindex

Mooi onderzoek: Piet Eichholtz van de Universiteit van Maastricht keek naar historische transactieprijzen van huizen aan de Herengracht in Amsterdam, en is zo in staat om een prijsindexcijfer te berekenen dat terug gaat tot 1650. Het NRC besteedde er afgelopen zaterdag een paginagroot artikel aan (hier is het plaatje), plus een artikel op de voorpagina. Volgens die index zijn, gecorrigeerd voor inflatie, de huizenprijzen namelijk op het hoogste niveau sinds 1736.

Natuurlijk is het maar de vraag of dat zo schokkend is. Eerlijk gezegd valt het me zelfs nogal mee. Een andere manier om er tegenaan te kijken is dat sinds 1736 de prijsontwikkeling van grachtenpanden precies hetzelfde is geweest als de prijsontwikkeling van consumptiegoederen, maar zo’n constatering leidt tot krantenkoppen die aanzienlijk minder pakkend zijn.

Ook wordt in het begeleidende artikel gesteld dat die grachtenpanden een goede maatstaf zijn om de prijzen te vergelijken, omdat de kwaliteit van die grachtenpanden niet is veranderd. Natuurlijk is dat niet waar. Je mag hopen dat er sinds 1736 wel het een en ander verspijkerd is. Bovendien: in 1736 waren die dingen waarschijnlijk grote pakhuizen, terwijl ze nu zijn omgebouwd tot vier of vijf luxe appartementen, en dat is wel heel iets anders.

Maar het blijft een mooi plaatje.

Irrationaliteit

In het boek De Renner van Tim Krabbé staat een anekdote over de wielrenner Jacques Anquetil die aan de voet van elke klim zijn bidon uit de houder op zijn racefiets pakt en hem in de zak achterop zijn jas stopt. Gevraagd naar het waarom van deze actie zegt Anquetil: “Da’s logisch: ik moet met fiets en al de berg over, en zo’n bidon maakt de fiets toch weer een paar ons zwaarder. Daarom verwijder ik hem, voordat ik omhoog moet, van de fiets.”

Niets tegen in te brengen en toch knettergek. Ik moest er vanochtend weer aan denken bij de opening van De Volkskrant. Die handelt over een voorstel van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg over de mogelijke compensatie voor orgaandonoren. We schreven er al eerder over, het onderwerp maakt het irrationele in de mens los. Omdat het niet gewenst is dat donoren geld ontvangen voor hun orgaan maar er wel een tekort aan nieren is, komt de raad met een voorstel:

Als beloning verkiest de RVZ een levenslange vergoeding van de ziektekostenpremie voor de donor boven een eenmalig geldbedrag. De huidige zorgpremie bedraagt ongeveer 1.100 euro per jaar. Een gratis polis past bij de heersende moraal ‘dat organen geen dingen zijn waar je geld voor zou moeten krijgen’, stelt de Raad.

Inderdaad: de donor ontvangt geen geld maar zijn ziektekostenpolis, een verplichte maandelijkse last voor iedere Nederlander, wordt voor hem betaald. De irrationaliteit kent vele vormen, maar zo’n fraaie draai ben ik toch sinds de islamitische hypotheek niet meer tegengekomen.

Maakt het uit of er met echt geld betaald wordt of met een tegoedbon voor een polis? Jawel: door voor deze constructie te kiezen wordt een tamelijk willekeurig bedrag, de prijs van een ziektekostenpolis, gepromoveerd tot de aankoopprijs van een nier. Is dat toevallig ook de marktruimende evenwichtsprijs waarbij de wachtlijst van patiënten verdwijnt en er geen wachtlijst voor donoren ontstaat? Mogelijk, maar reken er maar niet op.

Overigens blijkt verderop in het boek dat de anekdote over Anquetil niet werkelijk gebeurd is. Misschien is er ook voor de orgaanmarkt nog hoop.

toevoeging 17/11: treffend stuk over dit onderwerp op MR.

U hebt de tweede prijs in een schoonheidswedstrijd gewonnen

Monopoly, het bordspel. Zou iemand dat nog spelen tegenwoordig? Kennelijk wel. Deze twee pagina’s beschrijven uitgebreid de kansverdeling over de verschillende vakjes en de optimale strategie. De borden zijn Amerikaans, maar de vertaling naar een Nederlands bord is zo gemaakt.

Je vermoedt dat het spelen van Monopoly in hun jeugd voor veel mensen het beeld van de werking van de economie heeft bepaald. Jammer, want hoewel het een redelijke weergave is van de vastgoedsector lijkt de werking van Monopoly helemaal niet op die van de echte, grote, economie. Het spel is zoals de meeste bordspelen zero sum: de een zijn winst is de ander zijn verlies. De diensten die verhandeld worden, overnachtingen in huizen en hotels, worden onvrijwillig en tegen vaste prijzen aan de man gebracht. Je zou er een gevoel aan over kunnen houden dat handel altijd verliezers oplevert.

Kan het beter? Ik heb zo’n vermoeden dat computerspelen tegenwoordig beter laten zien hoe een economie kan werken. Civilization wordt in die categorie vaak genoemd. Ik durf er alleen nog niet aan te beginnen.

Freeriden

Elke econoom weet wat free riding is. Het profiteren van de bijdragen van anderen zonder zelf iets bij te dragen. Zoiets. In het Nederlands heb ik wel eens de term ‘meeliftgedrag’ gezien. Mooie vertaling.

Nu blijkt ineens dat je als econoom, geheel per ongeluk natuurlijk, heel hip kunt overkomen als je over ‘freeriden’ praat. Lees maar eens mee met wat ik deze week tegenkwam:

Freeriden is een mountainbike-sport waarbij je meer doet dan door het bos crossen. Op – vaak hightech – fietsen rijd je een parcours met obstakels (slopestyle) en doet tricks. Geen sport voor mietjes.

Ik bedoel maar. Zo komt het misschien ooit nog eens goed met ons imago.

Parkeerbeperkingen

Tim Harford stelt opnieuw een uitstekende vraag: waarom geldt voor veel parkeerplaatsen eigenlijk een maximum parkeertijd? We weten allemaal dat prijzen het meest efficiente allocatiemechanisme zijn, hoeveelheidsbeperkingen kunnen daar niet aan tippen. Volgens de geraadpleegde ambtenaren zou het de doorstroming op parkeerplaatsen bevorderen en de congestie verminderen. Dat lijken strijdige doelstellingen.

Waarschijnlijk speelt Eerlijkheid ook een belangrijke conclusie in de afweging van veel verantwoordelijken. Iedereen heeft recht op een parkeerplekje, en als we eenieder een uurtje gunnen, dan komt iedereen vanzelf een keer aan de beurt. Maar als het om eerlijkheid gaat, dan lijkt het altijd nog efficienter om een loterij te houden met als prijs het recht om een hele dag te mogen parkeren. Net zo eerlijk, en scheelt een boel heen en weer gehol en gerij. Al haalt dat het natuurlijk nog niet bij de efficientie die bereikt wordt wanneer diegene die bereid is het meest te betalen, de parkeerplek krijgt. Inderdaad, door gewoon het parkeertarief te verhogen.

Mooie quote van Harford:

The trouble starts when the bureaucrats convince themselves that they understand the economy well enough to start tinkering with it by pulling levers here and pushing buttons there.

Vier bier

De prijs voor de meest curieuze redenering gaat deze week naar Ronald den Elzen, directeur Horeca van Heineken Nederland. In de nasleep van het bierkartel vindt de horeca het nog steeds vreemd dat inkoopprijzen van bier in de horeca lager zijn dan inkoopprijzen in supermarkten. Let wel: het gaat hier om inkoopprijzen, niet om verkoopprijzen.

De reactie van Heineken? Ergens in de krochten van deze biergigant moet iemand bedacht hebben dat een beroep op een verlies aan werkgelegenheid het altijd goed doet bij de doelgroep, om, hoogstwaarschijnlijk nog ernstig onder invloed van het eigen produkt, tot deze onnavolgbare redenering te komen:

Als Jeu Claes (directeur van Koninklijke Horeca Nederland, red.) roept dat de prijs omlaag moet, omdat dit ook bij supermarkten kan, zegt hij dus eigenlijk dat hij zijn leden met verlies wil laten verkopen en tienduizenden ontslagen op de koop toe neemt.

Als het al geen kartel is wat de hoge inkoopprijzen kan verklaren, dan is hier natuurlijk gewoon sprake van prijsdiscriminatie. Maar dit terzijde.

Verwarmde terrassen, externe effecten

Is het erg dat alles in Nederland later gebeurt dan elders in de wereld? Soms wel, maar het heeft zijn voordelen. Dit initiatief van GroenLinks om verwarmde terrassen in Utrecht te verbieden (in verband met de uitstoot van broeikasgassen-nou ja) komt zo’n twee en een halve maand nadat hetzelfde geval in Engeland speelde.  Mooi, want dan hoef ik hier niet te verhalen over de inefficiëntie van een verbod vergeleken met een corrigerende Pigou-belasting: er is namelijk al een Engelsman die deze sterke argumenten in heeft zitten typen. Vertaalt u het zelf even?